Der oytser fun ale medroshim ale agodes̀, ertshelungen un mesholim, aroysgenumen fun Midrash Rabah Tanḥuma, Midrash ḥamesh megilot, midrash shoḥer ṭov, Zohar, Midrash agadah, Yalḳuṭ Shimoni, Sefer ha-yashar, un fun ale andere medroshim

צצת, עמפמ1נז} עפ1םתמ1נצ 8 1611 6אעמ2ת21ע9פ אעצע1פ

55 .סא

ם. 241 אטת א8פ1צ0) אםע12
וס ;סצנפפוש

תוטס/ +צ +

{וט 0851016טן 11846 1008 016סט 1/118 {ס װס0011ז086זט 1חוסחזםוווזסת
1164 65 ,106 , 1101 , וסנזדזםט) ,װסן ,128016
{ס זסוזסג/ 1
8 ,15 41090051, ,זוז1וז1נף 18מושט) 65 װזט1161 {ס /דזםפזסט1חזחזם 5041 1006

מצטדא מעזזז גנפזפפנצ עס א0ס1זדשסע 6011 מ/8ת660 מגזז1 תסע סאנפאטע
מת84מז זאצסטע 1א/ טס 4 צטם דתא,ע אז /0595181? ממתזא פא,טעץ
אסזנזאמאטס?ע את8214968440 .ם /2,,/מ3/)2 סאג, מזטאעם

2

א נאת:) 8008 בפוסםס1צ 41 8,110 ,וו

9 211ע9 ,81,455 , 1451 11 1 4,

אט דאעס צססם תמפנסטפנצ 41 א10דע, א
פדדעפט4-4 ,59 1א , 1דפ עט 1ד דע

60 881124מ19110פסנצ | 250-4900 413

)תע0ס. מע ויאע6אצ0ס80מגפ1נסמ1צ. ציעלעץ

עתד תסע ספאזספתאש? עס ןא,זא
צתע4א תמ1ן1 תפ1וממנצ }ג,;11טסו1ם סתע8 ןעפ אק צ4ע1פ

;צם פעפונצסעע ,לע

4 1 01960ט) .ם 1006 1

1 1זט06ץט) 106 67 4716/
/ד111זזם1 11811ט711ב) זזוסנוזש6פ 1116
101111601101 1 ז111/50//10 .ם חזחטזסם הוח 100016
8160 208
06 +ז6ט10
1ס1011110011 16/3008 151911160118
0561 .כן /161

1010111115/6 800 614 5001
101111601101 679ט0111/'ש 160116116 8114 /רזזהבן
2 עס פמתאטזםץ סא פּמתעמזאתזא זא
ז6116) 000 310615/1 8 1101

{ססתץפ 1201010021 8 68000/4.18קן 201060 עס ,6טחט 6װ00/66 סת 1
זסז1 002068 תסתק010ס עטס ע10 תסחהז1קפת1 סת 1 . ש016811014 100150 04
.151261 ,0ז16:05216 }0 1ת11202 600161/' 2084 0ס1סת 406 שט 4692 8

1285 /?זסקןסענק 4611606021ת1 סת8 +12עץעקסס 106 16506048 /6016-) 8008 ת310015 21ת14210 סת 1
תזגמנסס ססטק סח} ת1 /6ח614 18 4106 415 ,1606טשסתא עטס 04 0684 106 10 .פאססט ;טס תז
-1460414160 06 גס ז106ס0 124עץעקסס +תסעזטס סת חס1תטצ 104 אעסטץ תגםקזס תג 15 +1 עס
-- 0068 סתטז ששסחא טסץ 14 עס - צעסטצ 4018 0 +18צץקסס 6ע2061 תג 0(סת טסץ 1
.18061ט0ץ8ע01981121110 21 11גתזס צט עס ,153א 413-256-4900 24 סתסתק עט 5ט 024204ס 16256קן

דער אוצר
פון אלע מררשים

אלע אנדות, ערצעהלונגען און משלים, אַרויסגענומען
פון מדרש רבה, מדרש תנחומא, מדרש חמש מגילות,

מדרש שוחר טוב, זוהר, מדרש אגדה, ילקוט שמעוני,
ספר הישר, און פון אַלע אנדערע מדרשים

איבערזעצמ
--פון--

ישראל י. זעווין (תשרייק)

אין פיער טייל
ערשטער טייל

נין יאָרק
.+ 0 עבּשסהסזם 224 185-187 ,.00ס 8מ:ת::81טם עתזמצהד

תרפּײין

0125 16 מזס! 686005 1

צִם 1926 +ם8וזעטסס
אושם2 .{ ,81ת1528

.(161108ת4, }0 518465 1460ת/1 186 מג 1110166)

01 4140100 0006 688100/'0ז2
/זס} סצן .86 16606) 194 ,.קזסס קמוסמנמאססם8 אטבותס1א
.8 ש

צום אנדענקען פון אַ נאָבעלען פריינד
פּראָפּ. אליעזר (גאַטהאַרד) דייטש ז"ל
וועלכער האָט מיך פיעל ערמוטהיגט אין מיין אַרבײט,

רי קוועלען פון די אנדות װאָס קומען אַריין
אין דיעזער זאַמלונג
, דער אוצר פון אַלע מדרשים"

מדרש אבכיר

מדרש אגדה

מדרש איכה רבתי
אוצר מדרשים

אלפא ביתא דבן סירא
ברייתות און פּסיקתות
דברי הימים למשה רבינו
זוהר

זוהר החדש

חכמת שלמה

יוסיפון

ילקוט ראובני

ילקוט שמעוני

כל אנדות ישראל
כתובים אחרונים
מדרש מגילת אסתר
מכילתא

מדרש משלי

מנורת המאור

מפרא

ספרי

4

פדר הדורות
ספר הישר
ספר חסידים
ספּורי מעשיות
לר' נסים נאון

מדרש עשרת הדברות
פּרקי דר' אליעזר
מדרש קהלת
מדרש רבה

על חמשהת חומשי תורה
מדרש רבותינו
מדרש רות
מדרש שוחר טוב
מדרש שיר השירים
מדרש שמואל
מדרש תנחומא
תנחומא הקדום
תנא דבי אליהו רבה וזומא
תרגום שני למנילות

8

9

אינהאלט - פערצייכניס

פון

ערשטען ט הייל

4

איינלייטונג

ווער האָט די וועלט בעשאַפען ?
(מדרש תנחומא, בראשית)

געװאָלט ווערען אַ גאָט
(תנחומא, בראשית)

דער פונדאַמענט פון דער וועלט
(פּרקי דרי אליעזר, ג')

זאמד און ערר
(מדרש שותר טוב, מזמור צ"ג)

דער שרעק פון די בוימער
(בראשית רבה, הי)

אמת קומט פון דער ערר...
(בראשית רבה, הי)

ערד און מענש
(פּרקי דרבי אליעזר, י"ב)

די בעשאַפונג פון חוה
(בראשית רבה, י"ח)

דער נעסטער שדכן
(בראשית רבה, ס"ח)

0. די טייערסטע זאַך אויף דער וועלט

(שיר השירים רבה, אי)

1. געפונען א גוטע פרוי

(שוהר טוב, נ"מ)

9. אַלץ ווענדעט זיך אין דער פרוי

(בראשית רבה, י*ז)

15

15 .-.

8

9

.5

,060

.9

0

אַ פרוייס ליעבע
(בראשית ורבה, כ')

.. די אייבינע שנאה

(מבוא תנחוטא הקדום)

. די זיבען וועלטען

(תנחומא, פּקודי'; קהלת רבה, אי)

. אַלץ צוליעב דעם מענשען

(תנא דבי אליהו רבה, אי)

. דער ערשטער טרעהר

(כל אגדות ישראל

. פאר וועמעס זינד?

(זותר, פרשת בראשות)

. קין און הבל

(מדרש רבה און תנחומא, פּרשת בראשית)

. די װאַראָנעס לוין

(פּרקי דר"א, כ"א)

. קיױיס סוף

(תנחומא, בראשית)

. די געפאלענע מלאכים

(ילקוט, בראשית)

. דער ווענ צום הימעפ

(ספר הישר, בראשית)

. דער דור המבול

(בראשית רבה, י"א, און אנדערע קוועלען

ווען די חיות האָבען נעוויינט
= (ספר הישר, נת)

דעם שקריס שותף
(מדרש שוחתר טוב, מזמור זי)

. עוג מלך הבשן

(פּרקי דר"א, כ"ג) -

. דער שטן העלפט פלאַנצען אַ וװויינגאָרטען

(תנחומא, נח)

ער בעקומט זיין טרונק
(ויקרא רבה, י"ב)

דעם שכוריס נזדעדן
(תנחומא, שטונו)

9

8

59

. אויסנעפעהלט רי מאָס

(ויקוא רבה, י"ב)

. דער נרויסער שטערן 6

(ספר הישר, נת)

. אברהם און נמרר

(ספר הישר, תנא דבי אליהו זוטא)

. אברהם אין קאַליךר אויווען.

(ספר הישר)

נמרדיס הלום
(ספר הישר און אנדערע קוועלען)

אברהם און שרה לערנען זייערע מיטמענשען =

(ספו הישר)

. אויף אברהסיס וואַנדער-ווענ

(בראשית רבה, ל"ט)

. דער מלאך און זיין שטעקען

(תנחוטא, לך-לך)

. אַברהם!ס גרויסקיים און עניוות

(פַּדר"א, כ"ז; בר"ר און תנחוטא, לך-לך)

. שרה און הגר

(בראשית רבה, מ"ה)

. דאָס געבעט פון דעם ,יוד"

(בראשית רבה, מ"ז)

. שרה'ס שעהנקייט

(בראשית רבה, מי)

. לוט און זיין ווייב

(בר"ר און תנחומא, וירא; פּדר"א, כ"ת)

. ביים שׂיין פון זון און לבנה

(בראשית רבה, ג')

. דעם שטויס העצע..

(פפר הישר; זוהר, חלק בראשית)

. ישמעאל און יצחק

(פּרקי דר"א, לי, און אנדערע קוועלען)

. אברהם פערטרייבט הנרי'ן

(פּרקי דר"א, לי)

. אַ ‏ קלונע עצה

(ספר הישר; פדר"א, ל')

. די נוטע מעשים פון אברהם און שרה

(בר"ר, נ"ד; זוהר, בראשות)

01

68

0. ווען אברהם איז געװאָרען אין בעס 9
(כל אגדות ישראל) :
1 דער נרויסער נסיון ...- 109
(בר"ר, נ"ג--נ"ה ; תנחומא, וירא; ספר הישר און אנר.)
9. דעם שטןס פּלענער 106
(תנחומא, וירא)
8. דער גרויסער אבהאַלט 109
(תנחומא, וירא, און אנד. קוועלען)
4. ווען די מלאכים האָבען געוויינט 10
( פּדר"א, ל"א, און אנד.)
9ס. די אָדערען פון באַראַן 114
(פדר"א, ל"א)
6. שרעק, פרייד און טויט 115
(ספר הישר)
7 יצחק און אברהם אין טרויער 110
(ספר הישר און אנדערע קוועלען)
8. שרהיס לוֹיה 118
(כל אגדות ישראל לויט פערשידענע קוועלען)
9. א רויז צווישען דערנער 1081
(בר"ר, ס"ג ; מדרש שה"ש, בי)
0 אליעזר זוכט אַ ווייב פאַר יצחקין 199
(ספר הושר און אנד).
1 ל*בן און בתוא? זוכען אליעזרי'ס פריינדשאַפט 105
(בר"ר, פי'; כא"ו)
92 רבקה און יצחק 128
(כל אגדות ישראל לויט פערשידענע קוועלען)
8 דער געבורט פון יעקב און עשו 10
(ספר הישר און אנדערע קוועלען)
4. די וועגען פון יעקב און עשו י א קטן
(בר"ר, ס"ג--ס"ה; תנחוטא, תולדות)
5 נמרד, עשו און דער טאָפּ לינזען 184
(ספר הישר, בר"ר, ס"ג, און אנד.)
0 עשו און דער שטן 157
(רבה און תנחוטא, תולדות ; פדר"א, ל"ב)
7 רבקה און יעקב 139
(רבה און תנחומא, תולדות)
8 עשויס געוויין און יצחקיס רחמנות 11

(רבה און תנחהומא, תולדות)

.0

.7

. א שרעקליכער טלאַן

בר"ר, פ"ז; {זעה סוטה דף י"ג})

. לבן און יעקב

(פדר"א, ל"ו ; בר"ר, ע', און אנד.)

. יעקב'ס אָבמאך מיט לבנ'ן

(רבה און תנחומא, ווצא)

. לבן נארט אָב יעקב'ן

(בראשות רבה, ע---ע"א)

די ערשטע מטבעות

(בראשית רבה, ע"ט, און אנד. קוועלען)

. רבקהיס טויט

(כל אגדות ישראל לויט פערשידענע קוועלען)

. דער ערשטער פּרעה

(ספר הישר)

מכירת יוסף
(ספר הישר)

. די האַריץ פון א װאָלף.

(ספר הישר)

. דער וואונדערליכער כוס

(רבה און תנחומא, וישב)

. זליכה'ס ליעבע

(ספר הישר)

. די חכמה פון יוסף הצדיק

(ספר הישר און אנדערע קוועלען)

. אויסנעזוננען די נוטע בנשורה

(ספר הישר)

. פּרעהיס חלום

(פפר הישר)

. משה און פּרֹעה'ס קרוין

(שמות רבה, אי)

. משה זעהט די ליידען פון זיין פאָלק

(שמות רבה, א'

אַ פאַמיליען טראַנעדיע

(ספר הישר און אנדערע קוועלען)

שבת אין מצרים
(שמות רבה, אי)

צונעאיילט די נאולה
(פּרקי דר"א, מ"ת)

143

144

14

148

181

158

154
158
108
164
100
109
175
1060
180
181
188
184

1895

י08.

.89

שש.

1

.-

4

.8

.0

.7

.8

.9

,0
1
.9
.58
4
.5
.6

107

משה און יתרויס טעכטער
(שמות רבה, אי, און אַגד.)

פרעה'ס צרעת
( שמות רבה, א'),

קינדער אָנשטאָט ציגעל
(ספר הישר))

משה און דרי ציגעלע
(שמות רבה, ב')

די גרויסע זעהונג
(שמנת רבה, ב'),

אידישע טרייהיים
(במדבר רבה, מ"ו)

די גרעניצען פון מצרים
(שמות רבה, ה'י)

רי שטראָף פון שוועכליננע
(שמות רבה, ה')

אין פּרעה'ס פּאַלאַץ

(שמו"ר, ה'; ילקוט שמעוני, וארא, און אנד.)

ים און ערד

(פון פערשידענע קוועלען)
עוזא און מיכאל

(פון פערשידענע קוועלען)
דער שטן איז מקטרג

(פון פערשידענע קוועלען)
די טעמים פון מן

(ילקוט שמעוני, בשלח, און אנד.)

דער טעם ליענט אין דֶעם זעהן
(קהלת רבה, הי)

איידער די תורה איז געגעבען געװאָרען
(מדרש שה"ש; ולקוט שמעונו)
נאָט און זיין משפּט איז גערעכט.-
(כל אגדות ושראל)

די טויערען פון חסר.
(תנחומא, תשא)

גוטע קינדטר פון אַ שלעכטען טאַטען---
(תנחומא, קות? כל אגדות ישראל)
. העכער אוִן העכער יניע
, (רבה און תנחומא, פנחס;ָ 5ל א"ו)

187

איינלייטונג

מיט איבער פיער יאַהר צוריק, ווען איך האָב פערענדיגט:
מיין וװוערק ,אַלע אגדות פון תלמוד" (דער עין יעקב אויף
אידיש) האָב איך צום סוף פון דער איינלייטונג געגעבען א
פּערשפּרעכען אַרויסצוגעבען אויך די אנדות פון אַלֶע גרויסע
און קליינע מדרשים.

מיט די יעצטיגע פיער בענדער ? ד ע ר אוצ ר פון
אלע מרדרשים' האָב איך מיין פערשפּרעכען ערפילט.

די דריי בענדער אגדות פון תלמור, וועלכע זיינען בע"
קאנט געװאָרען אלס ,דער עין יעקב אויף אידיש,, און דיזע
נייע פיער בענדער, ,דער אוצר פון אלע מדרשים", שטעלען
צוזאַמען די גרעסטע זאמלונג פון אנדות, ערצעהלונגען, משלים.
און פילאָזאָפישע פּערל פון אונזער אלטע ליטעראטור, איבער-
זעצט אין אונזער מאַמע לשון.

אין דיעזער נייער ווערק קומען אריין די אגדות, ער-
צעהלונגען, משלים, אנעקדאַטען, פּאָעטישע און פילאָזאַפישע
פּער? פון אלע גרויסע און קליינע מדרשים, װוי: מדרש רבה,
מדרש תנחומא, תנחומא הקדום, סמדרש אגדה, זוהר, זוהר
החדש, מדרש חמש מנילות, מררש שוחר טוב, ילקוט שמעוני,.
תנא דבי אליהו, פּרקי דר' אליעזר, אלפא ביתא דבן סירא,
ספר הישר, יוסיפון, כתובים אחרונים און פיעלע אנדערע
מדרשים און מאספים פון מדרשים, אזוי וי אייזענשטיינ'ס
,אוצר מדרשים". אויך זיינען דאָ אַריין אַ היבשע ביסעל
ערצעהלונגען פון פספר חמעשיות" לרי נסים גאון.

עס זיינען דאַ ערצעהלונגען און אנדות װאָס געפינען
זיר אי אין תלמוד און אי אין מדרש, אָבער איך האָב אין
דיזער זאַמלונג אַריינגענומען נאָר אַזעלכע װאָס געפינען זיך
ניט אין סיין פריהערדינע ווערק ,אַלע אנדות פון תלמוך",
אָדער ,דער עין יעקב אויף אידיש", וויי? איך רעכען די ביירע
ווערק אַלס איין ווערק.

אויב די זעלבע מעשה ווערט אין מדרש אַנדערש דער-
צעהלט וי אין תלמוד, האָב איך די מעשח אריינגענעבען
אַזױ וי זי שטעהט אין מדרש, אום די לעזער זאַלען עס

קענען פערגלייכען מיט דעם װאַריאַנט אין תלמוד. צו דיעוע
װואַריאַנטען געהערען די אגדות פון ,עקידת יצחק", איציאת
מצרים", די מעשהילעך וועגען אסתר, מרדכי, איוב און די
אלמנות, די מעשהילעך וועגען בר קפַּרא, די טראַגעדיע פון
רי חנינא ב} תרריון און נאָך אייניגע.

די מעשיות ,גאָט און זיין משפּט איז גערעכט" און .דער
זאַטער גלויבט ניט דעם הונגעריגען,, דענק איך אַן זיי
שטאַמען פון אראבישען. די ערשטע האָב איך געפונען אין
לעוונער'ס עכל אגדות ישראל", די צווייטע אין אַ פאָלקס-
לעגענדע, וועלכע איך האָב געהערט מיט יאַהרען צוריק. איך
האָב דיעזע ביידע מעשיות אַרינגענומען אין דער זאמלונג
צוליעב זייער גרויסען מאַראַלישען ווערטה.

די איבערזעצונג פון די ,משלים פון מדרש", וועלכע
געפינען זיך אין דעם פיערטען באַנד איזן א גאנץ נייע אַרבײט
וועלכע קיינער האָט נאָך ניט געטאָהן. דאָס אין אן אויס.-
װואַהל פון די בעסטע משלים פון מררש רבה און חמש מגילות
און אויך אן אױסװאַה? פון דרי שעהנסטע משלים פון אנ'
דערע מדרשים.

די זיבען בענדער ,אנדות" פון תלמוד און פון מדרשים,
איז דער רעזולטאַט פון אַכט יאָהר שווערע אַרבייט, פון אַ
סד ניט-דערשלאַפענע נעכט און כמעט איבערנאַטירליכע אָנ-
שטרענגונג. איד האָב נאָך בדעה צו מאַכען אַן איבערזעצונג
פון די שפּריכװוערטער פון תלמוד און מדרש, און אזוי ניך
וי איך על זיר אברוהען פון דיעזער ארבייט, װעל איך זיך
נעהמען צו איבערזעצען די שפּריכװערטער, אום צו מאַכען
דעם גרויסען אוצר פון תלמוד און מדרש, אין א אידישער
איבערזעצונג, פאַלקאָמען.

איך דריק אויס א הערצליכען דאנק צו מיין חבר און
פריינד מר. דוד איידעלסבערג פאַר זיין הילפע װאָס ער האט
מיר געלייסטעט צו פערפערטינען דיזע ארבייט צו דער בע-
שטימטער צייט.

ישראל יוסף זעווין
(תשר"ק).

ניו ואָרק, מבהם אב, תרפ"ן.

1
ווער האָט די וועלט בעשאַפּען ?

אַן אַפּיקורס איז איינמאָל נגעקומען צו רבי עקיבא און
האָט נעפרענט :

.ווער האָט בעשאַפען די װעלטל*

,דער אייבערשטער", האָט רבי עקיבא געענטפערט.

,גיב מיך אַ קלאָרען בעווייז!" האָט דער אַפּיקורס נע-
פאָדערט. |

, קום מאָרנען".

אויף מאַרנען אַז דער אַפּיקורס איז געקומען, האָט רבי
עקיבא איהם געפרענט : ,, זאָנ מיר, װואָס טראָגסטו אויף זיך ?*

;אַ בנד".

;און ווער האָט איהם נעמאַכט ?"

,א וועבער.

,איך נלויב דיר ניט", האָט רבי עקיבא נעזאַנט. אניב
מיר אַ קלאָרען בעווייז!"

,און װאָס קען איך דיר בעווייזען ? דו ווייסט דען ניט
אַז אַ וועבער האָט דאָס בגר געמאַכט?"

,און דו ווייסט דען ניט אַזן דער אייבערשטער האָט
בעשאַפען די וועלט?*

איז דער אַפּיקורס אַװעק אַ בעזאָרנטער.

רבי 1* האָבען די תלמירים נעפרענט ביי רבי עקיבא.
וואו איז דאַ דער קלאָרער בעווייז?"

האָט רבי עקיבא נעענטפערט: , מיינע קינדער! אַזױ
װוי די הויז ציינט אַז עס איז דאָ איינער װאָס האָט זי
געבויט, און דער בנד ציינט אַז איינער האָט איהם געוועבט,

18 דער אוצר

און די טהיר ציינט אַז עס אין דאָ אַ טישלער װאָס האָט
זי נעמאַכט, אַזױ ציינט די וועלט אויף דעם אייבערשטען
וואס האָט זי בעשאפען."

4

2
געװאָלט ווערען אַ גאָט

אַז אדריינוס דער מלך פון אדום האָט איינגענומען די
גאַנצע וועלט איז ער געקומען אין רוים און האָט געזאַנט
צו זיינע האָפהערען : ,איך פערלאַננ פון אייך אַז איהר זאָלט
מיך מאַכען פאַר אַ נאָט, ווייל איך האָב אייננענומען רי
גאַנצע וועלט". האָבען זיי איהם נעענטפערט: .דו האָסט
נאָך ניט בעהערשט זיין (נאָטיס) שטאָרט און זיין הוין".
איז אדריינוס אַועק און האָט חרוב נעמאַכט דעם בית
המקדש און פערטריבען די אידען אין גלות. נאַכדעם איז
ער צוריקנעקומען אין רוים און האָט געזאַנט: ,איך האָב
שוין חרוב נעמאַכט זיין הויז און האָב פערברענט זיין פּאַ-
לאַסט און האָב פערטריבען זיין פאָלק. יעצט מאַכט מיך
פאַר אַ נאָט".

ר' ברכיה דערצעהלט: דריי פילאַזאָפען האָט אדריינוס
געהאט. האָט איהם איינער נעענטפערט: , קיינער קען זיך
ניט אויפשטעלען נענען אַ מלך אין זיין פּאַלאַסט, נאָר אויסען
דעם. געה אַרױס פון זיין פּאַלאַסט וועסטו קענען ווערען
אַ נאָט. ערד און הימעל האָט ער בעשאַפען, נעה אַרױס פון
זיי װעט מען דיך מאַכען פאַר אַ נאָט".

דער צווייטער פילאַזאָף האָט געענטפערט: ,דו קענסט
קיין נאָט ווערען, ווייל ער האָט שוין לאַנג געזאַנט צו זיינע

פון אַלע מדרשים 19

נכיאים (ירפמיהו, יי): אאַזױ זאָלט איהר זאַנען צו זיי, די
װאָס דיענען ניט גאָט פון הימעל און ערד זאלען פּערלאָרען
נעהן פון דער ערד און פון אונטער דיזע הימלען".

דער דריטער פילאַזאָף האָט געזאַנט: , איך בעט זיך,
העלף מיר יעצט אויס".
;װואָס איז נעשעהן?" האָט אדריינוס געפרענט.

,איך האָב אַ שיף', האָט דער פילאָזאָף נעענטפערט,
,איז זי נעבליבען שטעהן אין זאַמד און קען זיך ניט ריף-
רען פון אָרט און אַלֶע מיינע אוצרות נעפינען זיך אין דער
שיף".

,נלייך שיק איך אַהין מיינע מענשען מיט שיפען זי
צו ראַטעוען", האָט אַדרײנוס געזאַנט.

,מיין האר !" האָט אויסנערופען דער פילאָזאַף. , צו װאָס
זאָלסטו בעמיהען דיינע מענשען מיט שיפען אַהין? שיק
אַ קליין ווינטעלע און מיין שיף וװועט זיך ריהרען פון אָרט".

,און וואו זאָל איך דיר נעהמען א וינטעל?" האָט
אדריינוס נעפרענט.

,װאָס?" האָט דער פילאַזאָף כלומרישט זיך נעוואונ-
דערט. ,אַ ווינט קענסטו ניט מאַכען, היינט וי קענסטו ווערען
*ַ נאָט?"

אַדריינוס איז אַװועק און נעקומען אַ היים אַ פעראומער-
טער. האָט צו איהם זיין פרוי נעזאַנט:

,דו ביזט אַ גרויסער קענינ און אַ גבור, און אַלעס לינט
אין דיין מאַכט, איך װועל דיר עפּעס זאָנען : װוילסטו ווערען
אַ נאָט גיב איהם אַװעק זיין פּקדון װאָס ער האָט דיר
נענעבען צו האַלטען, וועסטו ווערען אַ נאָט".

,װאָס איז דער פּקדון ?" האָט אדריינוס נגעפרעגט.

.די נשמה!* האָט זי געענטפערט.

20 דער אוצר

.אַז עס װעט מיר אַרױס די נשׂמה, װי װעל איך
לעבען ?" האָט ער נעפרעגט.

;זעהסטו", האָט זי געענטפערט, ,דו קענסט ניט הער-
שען איבער דיין איינענע נשמה, היינט װי קענסטו װערען
א נאָט ?*

עז

3
דער פונדאַמענט פון דער וועלט

אַז דעם אייכערשטען איז ארויף אויף דער מחשבה צו
בעשאַפען די וועלט. האָט ער נעצייכענט פּלענער װי די
וועלט צו מאכען, אָבער ער האָט איינגעזעהן אז זי וועט
זיך ניט האַלטען.

מען קען דאָס פערנלייכען מיט אַ משל: אַ מלך ואָס
וויל זיך בויען א פּאַלאַסט, איידער ער צייכענט ניט אויס
ריכטינ זיינע פונראַמענטען, זיינע אַריננאַננען און זיינע
אויסנאַננען, הויבט ער ניט אַן צו בויען.

אַזױ האָט דער אייבערשטער געצייכענט פאַר זיך דעם
נאַנצען פּלאַן פון דער וועלט, אָבער ער האָט איינגעזעהן
אַז די וועלט װעט זיך ניט קענען האַלטען צוליב די זינד
פון די מענשען..

האָט ער פריהער בעשאַפען די תשובה. אַז מענשען װאָס
נעהען אַװעק אויף א שלעכטען וװענ זאָלען קענען חרטה
האָבען און ווערען צוריק אַרענטליך, און אַזױ האַלט זיך
די וועלט אויף תשובה.

פון אַלע מדרשים 21

4

זאַמר און װאַסער

די װואַסעיען האָנען זיך געהויבען און געהויבען ביו
זיי זיינען געווען נאָהענט פון כסא הכבוד. האָט דער אייכער-
שטער אויסנערופען: ,יקוו המים !" די װאַסערען זאָלען זיך
האַלטען אין איין אָרט. ווען די ערד האָט עס געהערט האָט
זי אַרױיסגענעבען פון זיך בערג און עס זיינען געװאָרען
טהאַלען. זיינען די װאַסערען אַריין אין די טהאָלען. שפּעטער
האָבען די װאַסערען ווירער בעקומען מוטי און גענומען זיך
בעריהמען : , מיר זיינען די שטאַרקסטע אויף דער װועלט!
לאָמיר פערפלייצען די נאַנצע ערד!" האָט דער אייבערשטער
אויף זיי זיך אָנגעבייזערט און געזאָגט: ,בעריהמט זיך ניט
מיט אייער גבורה! איך ווע? אויף אייך אָנשיקען דעם זאַמד
און ער װועט פאַר אייך זיין אַ נרעניץ וועלכען איהר װועט
ניט קענען אַריכער!"

ווען די װאַסערען האָבען אָנגעקוקט דעם זאַמד און
נעזעהן פון װאָס פאַר א פּיצינאָטינקע ברעקעלעך ער בע-
שטעהט, האָבען זיי פון איהם אָפּנעשפּעט: ,װאָס קענען
אַזעלכע ברעקעלעך אונז טאָהן? אונזער קלענסטע כװאַליע
קען זיי אַריבערגעהן און פערפלייצען". די זעמדעלעך האָבען
זיך דערשראַקען, אָכער דער גרעסעדער צווישען זיי האָט זיי
נעטרייסט: ,כרידער, האָט קיין מורא! עס איז אמת מיר
זיינען קליינינקע און דינענקע, און יעדער איינער פון אונז,
ווען ער אין פאַר זיך אַלין, איז ער טאַקי גאַרנישט.--
אַ ווינט קען איהם פּערטראָגען אין עק וועלט. אָבער אַז מיר
וועלען זיך האַלטען פעראיינינט צוזאַמען, וועלען די װואַסערען
זעהן װאָס פאַר אַ מאַכט מיר האָבען".
און ווען די קליינע זעמדעלעך האַבען דאָס נעהערט זיינען
זיי געקומען צופליהען פון דער גאַנצער וװועלט און האַבען

9 דער אוצר

זיך צוליינט ביי די ברענען פון דרי ימים, אין הויפענס און
אין בערגלעך, און נעמאַכט אַ גרעניץ פֿאַר די װאַסערען.
און ווען די װאַסערען האַבען געזעהן די גרויסע אַרמײי
זעמדלעך וי זיי האַלטען זיך צוזאַמען האָבען זיי בעקומען
מורא אוז זיד אָפּגערוקט אַהינטער.

ייט

5
דער שרעק פון די בוימער

ווען די ערד האָט אָנגעהויכען פון זיך אַרוױסצוגעבען
פלאַנצען און בוימער, זיינען אויף דער װעלט געװאָרען
נערטנער און וועלדער. די בוימער האַבען שטאַרק מורא
געהאט פאַר דעם אייזען. זיי האָבען זיך געזאָגט; ,עס
וועט קומען אַ צייט און דער מענש וועט פון אייזען מאַכען
העק און װועט אונז אַלעמען אויסהאַקען און מאַכען אַ סוף
צו אונז".

דער אייזען האָט געהערט װואָס די בוימער ריידען צווי-
שען זיך, האָט ער צן זיי געזאַגט: ,אויב איהר װועט לעבן
צווישען זיך בשלום און ניט בעטרינען איינער דעם אַנדערען
װעל איך אייך נאַרנישט קענען טאָהן.-- דען וואו װועל איך
נעהמען האָלץ אויף אַ הענטעל פאַרין האַק?*

יט

6
אמת קומט פון דער ערר

ווען דער אייבערשטער האָט געװאַלט בעשאַפען דעם
מענשען האָבען זיך די מלאכים צוטיילט אין גרופּען און אי
פּאַרטײען. די האַבען געזאָגט: ,ער זאָל יאַ בעשאַפען ווע

פון אַלע מדרשים 28

רען*. די אַנדערע: ,ניין, ער זאָל ניט בעשאַפען ווערען".
די פּאַרטײיען זיינען געווען חסד, אמת, צדק און שלום.

חסד האָט געזאָנט: ,ער זאָל בעשאַפען ווערען, וייל
ער וװועט טאָהן חפדים און גוטעס".

אמת האָט געזאָגט: 2ער זאָל ניט בעשאַפען וװערען
ווייל ער וועט זיין פו? מיט שקרים, פאַלש און בעטריגעריש".

צדק האָט געזאַנט: ,ער זאָל בעשאַפען ווערען, ווייל
ער װועט איינפיהרען נערעכטינקייט אויף דער וועלט".

שלום האָט געזאַנגט: ,ער זאָל ניט בעשאַפען ווערעןן,
וויי? ער װעט פיהרען קריעג און מלחמות".

װאָס האָט דער אייכערשטער געטאָהן ? ער האָט גענומען
דעם אמת און האָט איהם אַרונטערגעװאַרפען צו דער ערר.
האָבען די מלאכים גענומען טענהין : ,רבונו של עולם! דעם
זינעל דיינעם פערשעהמסטו אַזױי און װואַרפסט צו דער ערד ?"
האָט דער אייבערשטער געענטפערט: ,אמת מארץ תצמה !*
דער אמת ועט שפּראַצען פון דער ערר. ער וועט פערהיטען
דעם מענשען פון צו טהאָן שלעכטס.

די מלאכים האָבען נאָך לאַנג געטומעלט צווישען זיך
וועגען דעם, אויב עס אין כדאי דעם מענשען צו בעשאַפען
אָדער ניט, ביז דער אייבערשטער האָט צו זיי נעזאָגט ,װאָס
קריענגט איהר זיך?--דער מענש אין שױן בעשאַפען
געװאָרען 1*

4
7
ערד און מענש

ווען די ערד האָט זיך דערוואוסט אַז אדם װועט האָבען
קינדער און זיי וועלען זיין פול איבעראַל, האָט זי אַנגעהויבען
צו ציטערען און צו טרייסלען זיך, און זי האָט געקלאַנט

244 דער אוצר

פאר איהר בעשעפער: אהאַר פון אַלֶע וועלטען! איך האָב
קיין כח ניט צו שפּייזען די שעפּסען פון דעם מענשען!"
האָט דער אייבערשטער געענטפערט: ,איך און דו צוזאַמען
וועלען שפּייזען דעם מענשעןס שעפּסען". און זיי האָבען
ביידע זיך צוטיילט, די נאַכט צום אייבערשטען און דעם
טאָנ צו דער ערר.

װאָס האָט דער אייבערשטער געטאַהן? ער האָט בע-
שאַפען שלאָף װאָס ניט לעבען, און דער מענש ליגט ביינאַכט
און דער שלאָף שפּייזט איהם, היילט איהם, און גיט איהם
לעבען און רוה, און צו דער זעלבער צייט שטיצט דער
אייבערשטער די ערד. און ער טרינקט זי אָן, און זי גיט
איהרע פרוכטען און שפּייז צו אַלֶע לעבעדינע בעשעפעניסען.
אָבער דעם מענשען'ס שפּייז קומט אַן שווער און מיט נרויס
מיה. האָט דער אייבערשטער אויף איהם רחמנות בעקומען,
און האָט אויף איהם ארויפגעװואַרפען אַ טיעפען שלאָף, און
אדם איזן אייננעשלאַפען געװאָרען, און דער אייבערשטער
האָט ביי איהם גענומען א ביין פון זיינע ביינער און פלייש
פון זיין האַרצען, און האָט איהם געמאַכט אַ העלפערין, און
האָט זי אַװעקנגעשטעלט קענען איהם. ווען אדם האָט זיך
אויפנעכאַפּט פון שלאָף און ער האָט זי דערזעהן, האָט ער זי
אַרומגענומען און נעקושט, און האָט זי געבענשט.

==

8
די בגעשאַפונג פון חוה
ווען דער אייבערשטער האָט געװאַָלט בעשאַפען חוהץ,
האָט ער זיך נוט בעקלערט פון וועלכען טייל פון אדם'ס
קערפּער ער זאָל זי בעשאַפען. ער האָט נעואַנט:

,איך װעל זי ניט בעשאַפען פון זיין קאָפּ, כדי זי זאָל
זיד ניט האַלטען נרויס.

פון אַלע מדרשים 25

,איך װעל זי ניט בעשאַפען פון זיין אוינ, כרי זי זאָל
ניט זיין צו נייגעריג אַלעס צו זעהן.

,איך על זי ניט בעשאַפען פון זיין אויער, כדי זי
זאָל ניט זיין נייגעריג אַלעס אונטערצוהערען.

,איך װעל זי ניט בעשאַפען פון זיין מויל, כדי זי זאָל
ניט זיין אַ פּלאַפּלערקע.

,איך על זי ניט בעשאַפען פון זיין האַרץ, כדי זי זאָל
ניט זיין אַן אייפערזיכטיגע.

,איך על זי ניט בעשאפען פון זיין האַנד, כדי זי זאָל
ניט ליינען איהרע הענד אויף זאַכען װאָס בעלאַננען ניט
צו איהר.

איך װוע? זי ניט בעשאַפען פון זיין פוס, כדי זי זאָל
ניט זיין קיין אַרומלויפערקע.

,איך װועל זי בעשאַפען פון אַ בעהאַלטענעם אָרט אין
דעם מענשען, אַזאַ אָרט, דאָס ווען אפילו ער שטעהט אַ
נאַקעטער איז יענער אָרט פערדעקט".

און אויף יעדען נליעד װאָס ער האָט בעשאַפען אין
חוהיז, האָט ער געזאַנט: ,זאָלסט זיין אַ בעשיידענע פרוי,
א צנועה!*

דאָך, פון דעסטווענען, איז דעם אייבערשטעניס גנוטער
פּלאַן צושטערט נעװאָרען. די פרוי האַלט זיך נרויס, זי איז
ניינעריג אַלֶעס צו זעהן און צו הערען. זי האָט ניין מאָאס
רייד, זי איז אייפערזיכטינ, זי ליעבט צו נעהמען זאַכען װאָס
געהערען ניט צו איהר, און זי איז אַן אַרומלױפערקע.

יט

06 דער אוצר

9
דער בעסטער שדכן

אַ רוימישע דאַמע פון דער הויכער נעזעלשאַפט האָט
איינמאָל געפרענט ביי רי יוסי בר חלפתא : ,אין וויפיעל טענ
האָט דער אייבערשטער בעשאַפען די וועלט?"

,אין זעקס טעג",. האָט ער געענטפערט,. {רען אַזױי
שטעהט אין דער תורה אַז אין זעקס טענ צייס האָט דער
אייבערשטער בעשאַפען הימעל און ערד".

,און װאָס טהוט ער זייט דאַן?" האָט די ראַמע
געפרענט.

,זייט דאַן זיצט ער און שרכניט פּאַרלעך. ער קלייבט
אויס און פּאָרט צוזאַמען מענער מיט פרויען".

גאָט דאָס איז דען אַ נרויסע קונסט?" האָט די דאַמע
נעזאַנט. ,איך קען דאָס אויך טאָהן. איך האָב דאָך אַזױ
פיעל דיענער און דיענסטען, אין אַ נאַנץ קורצע צייט קען
איך זיי צוזאַמענפּאָרען".

,אויב ביי דיר קומט עס אויס לייכט. איז דאָס ביי דעם
אייבערשטען אַזױ שווער וי שפּאַלטען דעם ים", האָט רי יוסי
בר חלפתא געזאָנט און איז אַװעקגענאַנגען.

װואָס האָט די דאַמע געטאָהן? זי האָט נענומען טויזענד
פון איהרע קנעכט און טויזענד פון איהרע דיענסטען, האָט
זיי אויסנעשטעלט אין רייהען, און האָט זיי געפּאָרט, דער
זאָל נעהמען יענער און יענע זאָל נעהמען דעם.

אויף מאָרנען זיינען זיי נעקומען פֿאַר איהר, דער מים
אַ נעשפּאָלטענעם מח, דער מיט אַן אױסנעשלאַנענער אוינ,
דער מיט אַ צובראַכענער פוס...

;וואָס איז מיט אייך?" האָט די דאַמע נעפרענט כיי
די נייע פערהייראטע פּאַרלעך.

האבען זיי אַנגעהױבען צו ליאַרמען און צו טומלען, און

פון אַלע מדרשים זי

פילדערען, דער האָט געשריען: ,איך ווי? זי ניט פאַר אַ
ווייב!" און די האָט געשריען: ,איך װויל איהם ניט פאַר
אַ מאַן!" און אַלע צוזאַמען האַבען געשריען אַז זיי האָבען
חרטה אויפ'ן שדוך.

האָט די דאַמע געשיקט רופען ר' יוסי בר חלפתא און
זי האָט צו איהם געזאָגט :

;עס איז ניטאָ אַזאַ גאָט װוי אייער גאָט. אמת איז אייער
תורה. שעהן איז זי און לויבענסווערטה. און דו האָסט נוט
געזאנט !*

=

10
די טייערסטע זאַך אויף דער וועלט

אין דער שטאַדט צידן האָבען אַ פּאַאַר פאָלק אָפּגעלעבט
צעהן יאַהר זעהר גליקליך, נאָר איין זאַך האָט זייער נליק
נעשטערט, און דאָס איז װאָס די פרוי האָט קיין קינדער
געבוירעז. זיינען זיי נעקומען צו רבי שמעון בן יוחאי אַז
ער זאל זיי גט'ן. |

האָט רבי שמעון בן יוחאי געזאַגט צון זיי:

,אַזױ וי אין דעם טאנ װאָס איהר האָט זיך איינער
מיט'ן אַנדערען פערבונדען האָט איהר געמאַכט אַ מאַהלצייט,
געלאַדען געסט, געגעסען און געטרונקען און זיך משמח
נעוועז, אַזױ זאָלט איהר זיך צושיידען אויך ביי אַ פרעהליכען
מאַהלצייט און זיך צוגעהן מיט פריינדשאפט."

װאָס האָט די פרוי געטאהן? זי האָט נעמאכט אַ גרויסע
סעודה און האָט נעגעבען איהר מאַן אַ סך וויין צו טרינקען.
ווען איהם איז גוט געווארען אויפ'ן האַרצען האָט ער צו
איהר נעזאגט :

28 דער אוצר

,איידער דו נעהסט אַװעק פון מיר, קלייב זיך אויס
ביי מיר אין הויז די בעסטע, די טייערסטע זאַך,. װאָס דיר
נעפעלט און נעהם דאָס מיט."
נאַכדעם אַז דער מאַן איז אייננעשלאַפען האָט די פרוי
אַ וואונק געטהאָן צו איהרע דיענער און האָט צו זיי געזאָגט :
, טראַגט איהם אַװעק צו מיין פאָטער אַהיים".
האַלבע נאַכט האָט זיך דער מאַן אויפגעכאַפּט פון זיין
שלאַה און נעפרעגט: ,וואו בין איך?" האָט די פרוי גע-
ענטפערט: ,האָסטו דען מיר ניט געזאָגט אַז איך קען זיך
אויסקלייבען עפּעס אַ זאַך פון דיין הויז און ראָס מיט-
נעהמען ? נו, קיין בעסערע זאַך פון דיר פערלאַנג איך ניט".
ווען רבי שמעון בן יוחאי האָט געהערט פון דער גנע"
שיכטע האָט ער מתפּלל געווען פאַר זיי און די פרוי האָט
געבוירען אַ קינר.
די
11

געפונען אַ גוטע פרױי

רבי עקיבא'ס זוהן האָט חתונה געהאט. נאָך דער חופה
וועז די כלה איז אַריין אין זיין צימער האָט ער זיך אַועק-
געזעצט לערענען תורה און האָט נעלערנט אַ גאַנצע נאַכט.
ער האָט צו איהר געזאַגט: ,נעהם דאָס ליכט און בעלייכט
מיר", האָט זי געהאַלטען דאָס ליכט פאַר איהם אַ נאַנצע
נאַכט. זי איז פאַר איהם געשטאַנען און איהם בעלויכטען,
און זי פלעגט פאַר איהם עפענען איין ספר נאָך דעם אַנדערען,
בלעטערען פאַר איהם פון אָנפאַנג ביז'ן סוף און איהם בע"
לויכטען ביז עס איז געקומען דער פריהמאָרגען.

אין דער פריה האָט רבי עקיבא געפרענגט ביי זיין זוהן :
,מצא, אָדער מוצא ?* (עס מיינט אַ גוטע פרוי, אָדער אַ
שלעכטע?)

,מצא!* (אַ גוטע!) האָט דער זוהן געענטפערט.

פון אַלע מדרשים 29

12
אַלץ ווענדעט זיך אָן דער פרוױי

נעווען אַ מאָל אַ פּאַר פאָלק, זיינען זיי ביידע נעווען
נוט און פרום. אַבער אַז זיי האָבען אָפּגעלעבט צוזאַמען אַ
לֿאַנגע צייט און קיין קינדער זיינען ביי זיי געבוירען נע-
װאַרען, האַבען זיי געזאָנט: ,מיר טהוען גאָרנישט פאַר
גאָט'ס וועלט. בעסער אַזן מיר זאָלען זיר שיידען". נאַכדעם
אז זיי האָבען זיך צושיידט, איז ער אַװעק און האָט חתונה
געהאָט מיט אַ מרשעת און זי האָט איהם געמאַכט פאַר אַ
רשע. די פרוי האָט חתונה נעהאט מיט אַ רשע און זי האָט
איהם נעמאַכט פאַר אַ צדיק.

דערפון איז צו זעהן אַז 8 פרוי קען מאַכען פון אַ מאַן
ואס זי וויל.

4

13
אַ פרוי'ס ליבע

אַ פרוי פון דער פאמיליע טברינוס האָט נענומען אַ מאַן
װואָס איז נעווען א רויבער. און דער מאַן פלענט איהר אָנטאָהן
יסורים. וועז די אידישע געלעהרטע האָבען דערפון געהערט
זיינען זיי געקומען צו איהר אין הוין צו שטראָפען דעם
מאז. די פרוי איז אַרוסגעקומען צו די געלעהרטע און האָט
פאַר זיי ארויפנעשטעלט אַ ליײימענעם לאָמפּ אױף אַ
נאַלדענעם.

די נעלעהרטע האַבען פערשטאַנען איהר מיין. דער גאָל-
דענער לאַמפּ, דאָס איז זי נעווען. דער ליימענער איז נעווען
איהר מאַן. און זי האָט געװאָלט ערקלערען אַז זי איז

50 דער אוצר

צופריעדען מיט דעם װאָס דער גאָלדענער לאָמפּ לינט אונטער
די פיס פון דעם ליימענעם.

דאָס איז די קללה מיט וועלכער דער אייבערשטער האָט
פערשאַלטען די פרוי ,ואל אשך תשוקתדר" -- איהר קיירענ-
שאפט צו איהר מאַן מאַכט זי פאַר זיין שקלאַמין.

== יב

14
די אייבינע שנאה

אַן אייבינע שנאה הערשט צווישען מענש און שלאַנג.

נאָכדעם וי דער שלאַנג האָט צונערעדט דעם מענשען
צו זינד האָט דער אייבערשטער זיי אָנגעזאָנט אַז אַן אייבינע
שנאה װועט הערשען צווישען זיי. רער שלאַננ װעט זוכען
דעם מענשען צו בייסען אין פוס און דער מענש װועט זוכען
צו צעטרעטען דעם שלאַנג'ס קאָפּ.

אין די צייטען פון שלמה המלך איז פאָרנעקומען אַזאַ
נעשיכטע.

אַ מאַן איז געגאַנגען דורכ'ן פעלד, טראָגענדינ אַ קרונ
מיט מילך אין האַנד. האָט ער בענענענט אַ שלאַנג װאָס
האָט געשריען פאַר דאָרשט.

;װואָס שרייסטו?? האָט דער מאַן נגעפרעגט.

,איך שריי וויי?ל איך בין דאָרשטיג", האָט דער שלאַנג
נעענטפערט. ,אוז װאָס טראַגסטו אין דיין האַנד ?*

,מילך".

זאַגט דער שלאַנג: ,גיב מיר אַ טרונק מילך און איך
וועל דיר דערפאַר ציינען אַ נרויסען אוצר מיט נעלד און
דוֹ וועסט רייד ווערען".

האָט דער מאַן נעגעבען דעם שלאַנג מילך און ער האָט
נעטרונקען.

פון אַלע מדרשים 1

נאַכדעם װוי דער שלאַנג האָט אָפּנעטרונקען האָט דער
מאַז נעזאַגט :

איעצט, צייג מיר דעם אוצר".

,קום מיט מיר", האָט דער שלאַנג נעענטפערט.

איז דער פֿאַן נאַכנענאַנגען ביזן זיי זיינען געקומען
צו אַ נרויסען שטיין. |

,אָט אינטער דעם שטיין געפינט זיך דאָס נעלר", האָט
דער שלאַנג געזאַנט.

דער מאַן האָט אויפנעהויבען דעם שטיין און האָט גע"
נומען גראָבען די ערד. ער האָט דאָס נעלד געפונען, צוגענומען
און אין גענאַנגען אַהיים. אָבער דער שלאַנג האָט איהם ווייט
ניט געלאָזט געהן. ער איז אויף איהם אַרויפגעשפּרוננען און
האָט זיך אַרומגעװיקעלט אַרום זיין האַלן.

;ואָס איז דאָס ?* האָט דער מאַן נעפרעגט.

,איך ווי? דיר טויטען דערפאַר װאָס דו האָסט צונענומען
מיין נעלד", האָט דער שלאַננ געענטפערט.

האָט דער מאַן געזאָגט: ,קום סיט מיר אַ דין תורה
האַבען פאַר שלמה המלך".

זיינען זיי געגאַנגען און נעקומען צו שלמה המלך, און
דער שלאַנג איז נאָך אַלְץ געווען ביי יענעם אויפ'ן האַלז.
האָט דער מאַן אָנגעהױיבען צו שרייען פאַר'ן מלך. און שלמה
האָט געפרעגט דעם שלאַנג: ,װאָס װוילסטו פון איהם?*

,איך װוי? איהם טויטען", האָט דער שלאַנג געענטפערט,
;ווייל אין דער תורה שטעהט: ,דו וועסט איהם בייסען אין
פּיאַטע".

, צוערשט קריך אַרונטער פון זיין האַלז", האָט שלמה
המלך געזאַגט. ,עס איז ניט ריכטינ אַז דו זאָלסט אויסזעהן
מעהר בטוח פון איהם. איהר שטעהט יעצט פאַר א משפּט
און איהר דארפט זיין ביידע גלייך".

2 דער אוצר

ווען דער שלאַננ אין אַרונטער, האָט שלמה המלך נע"
זאגט צו איהם :

,יעצט זאָג איבער װאָס דו האָסט געהאַט צו זאַנען".

האָט דער שלאַנג איבערגעזאגט:

,איך װויל איהם הרג'נען, אַזױי װוי דער אייבערשטער
האָט מיר נעזאָגט: ,דו װועסט איהם בייסען אין פּיאַטע".

האָט שלמה נעזאָגט צו דעם מאַן :

,און דו טהו װאָס דער אייבערשטער האָט דיר געהייסען:
,צושמעטער איהם דעם קאָפּ".

גלייך דערויף איז דער מאַן אַרױפנעשפּרוננען אויף דעם
שלאַנג און האָט צושמעטערט דעם קאָפּ.

---ע4-

15
די זיבען וועלטען

זיבען פערשידענע וועלטען לעבט דורך א מענש פון
דעם טאָג װאָס ער וװוערט געבוירען ביז ער ווערט אַן אַלטער
מאַז. די וועלטען בייטען זיר מיט זיינע יאַהרען.

אין זיין ערשטער וועלט איז ער וי אַ מלך װאָס אַלע
פרעגען זיך נאָך אויף זיין געזונד, און אַלע ווילען איהם
זעהז. און ער ווערט נעהאַלוט און געקושט. דאס אין זיין
ערשטער יאֵהר.

אין זיין צווייטער וועלט איז ער גענליכען צוֹ אַ דבר
אהר װאָס גראַבט זיך אין שמוץ, אַזױ טהוט אַ קינד זיך
גראַבען מיט זיינע הענטלעך אין שמוץ, ווען ער איז ביי
צוויי יאַהר אַלט.

אין זיין דריטער וועלט איז ער גענליכען צו אַ ציעג
װאָס טאַנצט פרעהליך, אַהין און אַהער, אויפ'ן גרינעם פעלד

פון אַלע מדרשים 28

פאַר זיין מאַמען. אַזױ טאַנצט אַרום דאָס קינד פאַר זיין
פאַטער און מוטער און שפּיעלט זיך, און אַלע קוועלען פון
איהם.

אַזױ לעבכט ער אב ביז זיין פינפטען יאהר.

אין זיין פערטע וועלט אין ער גענליכען צו אַ פערדעפ
ואס לויפט אונטער'ן פרייען הימעל. דאָס איז ווען ער ווערט
שוין אַ צייטיגער מענש, א בחור'? פון אַ יאַהר אַכטצעהן,
און אַזױ װוי דער פערד זוכט אויסצונעמען מיט זיין לויפען,
אַזױ זוכט דער בחור'ל אויסצונעמען מיט זיין יונענד.

אין זיין פינפטע וועלט אין ער גענליכען צו אַן אייזעל
װואָס מען ליינט אויף איהם ארויף א זאַטע? און מען רייט
אויף איהם. אַזױ לייגט מען אױף איהם אויך אַרף אַ
זאטעל. עס הייסט מען גיט איהם אַ ווייב, עס ווערען ביי
איהם געבוירען זיהז, טעכטער, ער פאַהרט אַהער, אַהין, און
ברייננט פּרנסה, שפּייז פאַר זיין געזינדעל, און מען לייגט
אויף איהם אַרוף מעהר משא, און ער טראַנט, און זיין יאָך
פון די קינדער ווערט אַלֵץ שווערער. דאָס איז ביז ער ווערט
פערציג יאַָהר אַלְט.

אין זיין זעקסטע וועלט איז ער געגליכען צו א הונט,
אַ חצופף. דאַָ כאַפּט ער, דאַ ניט ער. ער דרעהט און שאַכערט,
און שעהמט זיר גאַרניט פאַר לייטען.

אין זיין זיבעטע וועלט אין ער גענליכען צו אַ מאַלפּע
װאָס זעהט גאַרניט אויס װי א מענש. ער פרעגט אַ סך
נארישע פראַנען, עסט און טרינקט וי אַ אינגעל, שפּיעלט
זיך וי א קינד און האָט ניט מעהר שכל וי אַ קינד. און
אפילו זיינע איינענע קינדער און די מענשען פון זיין הויז
לאַכען אָפּ פון איהם, שילטען איהם אין האַרצען, און היובען
איהס פיינט. און ווען ער רעדט עפּעס זאָגט מען: ,לאָזט
איהם צורוה, דער אַלטער איז אַזױ וי אַ קינד". און ער איז
- אַזױי וי אַ מאַלפּע, אַן אַף אין אַלעס װאָס ער טהוט, אָדער

24 דער אוצר

רעדט, און אפילו קליינע קינרער שפּאַטען פון איהם און
לאַכען פון איהם אֶפּ. און זיין שלאָף אין אַזױ לייכט דאָס
א פויגעלע קען איהם אויפוועקען.

== יב

16
אַלץ צוליב דעם מענשען

אליהו דערצעהלט: איינמאָל בין איך אַננעקומען אין
אַ גרויסער שטאָדט. איינע פון די גרעסטע אין דער וועלט,
איז דאָרט געווען אַ רעגירונגס בעאמטער װאָס פלעגט נאָב-
זוכען פערדעכטיגע מענשען. האט ער מיך גענומען און אַריינ-
געפיהרט אין מלך'ס הויז. אַ גלח איז צו מיר געקומען און
האָט מיך געפרעגט: ,דו ביזט אַ געלעהרטער?" האָב איך
געענטפערט: ,איך קען אַ קליין ביסעלע". האָט ער צו מיר
געזאָגט: ,אויב דו װועסט מיר קענען גענען א תשובה אויף
דעם ואָס איך וועל ביי דיר פרעגען, וועסטו זיך קענען
נעהז בשלום". האָב איך געזאָגט: ,פרענן"

,זאָג מיר", האָט דער גלח געפרעגט, .צוז װאָס האָט

דער אייבערשטער בעשאַפען שקצים ורמשים ? צו װאָס האָט
ער געדארפט האָבען אַזעלכע מיאוס'ע קריכענדע בעשעפעני-
סען אויף זיין שעהנער וועלט ?*

האָב איך איהם אַזױ געענטפערט:

,דער אייבערשטער איז אַ שטרענגער ריכטער. ער איז
אָבער אויך פו?ל מיט גערעבטיגקייט, גוטסקייט און אמת.
ער זעהט די ענדע פון אַלעס אין אַנפאַנג, און זאָגט פאָראויס
װאָס עס וועט טרעפען שפּעטער. ער קוקט אַרױס נאָר אויף
נוטעס, אַבער ער קוסט ניט אַרױס אויף שלעכטעס. מיט
זיין נרויסע חכמה האָט ער בעשאַפען די וועלט און זי איינ-
געאַרדענט. נאַכדעם האָט ער בעשאַפען דעם מענשען און

פון אַלע מדרשים 35

האָט איהם געבראַכט אויף דער ועלט. און בעשאַפען האָט
ער איהם צוליעב קיין אַנדער צוועק נאָר אַז ער זאָל איהם
דיענען מיט'ן גאַנצען האַרצען, כרי ער זאָל האָבען נחת פון
איהם און פון די דורות ואָס וועלען קומען נאָך איהם, ביז
סוף כ? הדורות. און ווען דער מענש האָט געבוירען קינדער
און קינדס קינדער און זיין צאָה? איז געװאָרען גרויס.--- האָט
דער גענומען דיענען צו דער זון, און דער צו אַ שטיינערנעם
געטש, אַדער אַ הילצערנעם. און יעדען טאָג ווערען די מענשען
אַזױ זינדיג דאָס זיי קומט דער טויט. דער אייכערשטער ניט
דאַן אַ בליק צוריק אויף אַלע אַנדערע בעשעפעניסען װאָס
ער האָט בעשאַפען אויף דער וועלט, און ער זאָגט: ,די האָבען
קעבען און די האַבען לעבען. די האָבען נשמות און די האָבען
נשמות. די עסען און טרינקען און דרי עסען און טרינקען.
הייסט אַז דרי מענשען זיינען גלייך אַזױ װי אַ בהמה, אָדער
אַ חיה, און זיי זיינען אויך ניט כעסער פון די שקצים און
די רמשים װאָס איך האָב בעשאַפען אויף דער וועלט". און
גלייר דערויף ווערט זיין כעס אָפּנעקיהלט און ער פערניבטעט
ניט דרי מענשען. פון דעם קענסטו זעהן אַז די שקצים און
רמשים זיינען כבעשאַפען געװאָרען נאָר צוליעב דעם מענשענט

טובה ווענען".
= 54

17
דער ערשטער טרער

נאַכדעם וי אדם און חוה זיינען אַרוױסגעטריבען נע-
װארען פון נן עדן האָט דער אייבערשטער נעזעהן אַז זיי
האַבען שטאַרק חרטה און זיי נעהמען זיך זעהר צום האַרצען.
האָט ער בעקומען רחמנות אויף זיי און האָט צו זיי נעזאָגט :
,אומנליקליכע קינדער! איך האָב אייך נעשטראָפט פאַר
אייער זינד און אייך פּערטריבען פון נן עדן, וואו איהר האָט

6 | דער אוצר

געלעבט אהז זארג אוז אין גרויס וואוילטאָג. און יעצט װעט
אייך אויסקומען צו לעבען אין אַ װעלט פון צרות און אונ-
נליקען װאָס איהר האָט זיך קיינמאָל ניט נעקענט אַזױנם
פאַרשטעלען. אָבער איהר זאָלט וויסען זיין אַז מיין גוטסקיים
און מיין ליעבע צו אייך האָט זיך נאָך נים אױסגעלאָזען.
איך ווייס אַז אייר וועלען טרעפען א סד אונגליקען אין דער
וועלט, צרות װאָס וועלען פערביטערען אייער לעבען. דאַרום
גיב איך אייך פון מיין אוצר דיזען טייערען פּער?-- דאָס
איז אַ טרעהר. און אַז עס װועט אייך טרעפען אַן אונגליק,
און עם װועט אייך זיין כיטער, די האַרץ װועט אייך שטאַרק
וועה טאָהן, אוז עס װעט אייך דריקען די נשמה, װועט פון
אייערע אויגען אַרױספאַלען אַזא טרעהר און עס װועט אייך
לייכטער ווערען".

ווען אדם און חוה האַבען געהערט דיזע רייד האַבען
פון זייערע אויגען גענומען גיסען טרעהרען, זיך געקייקעלט
אויף זייערע באַקען און געפאַלען צו דער ערד.

און דאָס זיינען געווען די ערשטע טרעהרען װאָס האָבען
בענעצט די ערר. = ר י

דיזע טרעהרען האָבען אדם אוֹן חוה איבערגעלאָזען אַ
ירןשה פאַר זייערע קינדער און קינדס קינדער. און זייט דאַן,
ווען אַ מענשען טרעפט אַן אונגליק און עס וועהט איהם די
האריץ און אויפ'ן געמיטה איז איהם שווער, קומען אַרױס
די טרעהרען פון זיינע אוינען און מאַכען איהם לייכטער.

--ש-
180
פאַר וועמעס זינר ?

ר' יוסי זאַנט: די נאנצע וועלט מענשען, איידער זיי
שטארבעז פוזען זיי זיך מיט אדם הראשון, פּנים אל פּנים

פון אַלע מדרשים 37

כדי זיך צו איבערצייגען אז זיי שטאַרבען פאר זייערע
אייגענע זינד און ניט פאַר די זינד פון אדם הראשון.

איידער אַ מענש געהט אַװעק פון דער װועלט ווערט ער
נעבראַכט פאַר אדם הראשון, און אדם פרענט איהם: ,פאַר
װאָס געהסטו אַועק פון דער וװעלט?" אן דער מענש
ענטפערט איהם : ,איבער דיר מוז איך אַװעק פון דער וועלט,
ווייל איבער דיר איז געקומען די שטראָף אַז מענשען מוזען
שטאַרבען". דאַן זאגט אדם: ,מיין קינד! איך האָב נאָר
איין עבירה געטאָהן און בין דערויף נעשטראָפט געװאָרען,
היינט דו װאָס דו האָסט נעטאָהן אַ סך עבירות קומט דיר
דאר נעוויס א שטראָף.."

==

19
קין און הבל

יז ואט האָט בעוויליגט הבל'ס קרבן און אויף קין'ם
קרבן האָט ער זיך ניט אומגעקוקט, האָט דאָס קין'ען זעהר
פּערדראַסען און ער האָט געפּלאַנעװעט הבל'ן צו טויטע.
איינמאָל האָט קין געזאַגט צו זיין ברודער הב?: , קום לֿאָמיר
זיר ביידע איינטיילען מיט דער װעלט!" האָט הב? געענט-
פערט: ,נוט!" האָט קין זיך נענומען די ערד זי צו בעאַר-
בייטעז און הבל'ן האָט ער געגעבען די שאָף.

,זעה", האָט קין געזאָגט, ,איך האָב מיר גענומען מיין
חלק און דו האָסט דיר גענומען דיין חלק, און איצט ניט
וואג צו קומען אין מיין נחלה!*

קין האָט אַנגעפאַנגען צו בעאַרבייטען די ערד און הבפ
האָט געפיחרט זיינע שאָף און זיי געבראַכט אין פעלד אַויין
צו פּאַשען. ווען קין האָט דאָס דער דערזעהן איז ער בייו
געווארען און ער האָט געזאַנט: ,האָב איך דיך ניט געואַ-
רענט, זאַלסט ניט אנריהרען מיין נחלה?*

38 דער אוצר

ווען הב? האָט נעהערט זיין ברודער'ס ווערטער האָט
ער מורא נעקראָגען און איז פון איהם אַנטלאָפען. אָבער קין
האָט איהם נאָכגעיאַנט און געכאַפּט. זיי האָבען זיך ביידע
נעראַנגעלט און הב? האָט איהם ביינעקומען און אַװעקגע-
שליידערט אויף דער ערד. און קין האָט זיך ביי איהם גע"
בעטען: .אַ, כרודער מיינער, שלאָג מיך ניט!". אָבער ווען
קין איז אויפגעשטאַנען איז ער פּלוצים בעפאַלען הבל'ן און
האָט איהם געשלאַגען און געבריקעט און געשטויסען -- מיט
די הענט און מיט די פים און מיט'ן קאָפּ, ווייל ער האָט
ניט געוואוסט װוי אַזױ ער זאָל פערוואונדען זיין ברודער
אַז ער זאָל פון דער וואונד שטאַרבען. און ווען ער האָט
איהם צושפּאָלטען דעם שאַרבען איז הבל אַװעקגעפאַלען אַ
טויטער.

ווען קין האָט געזעהן אַז זיין ברודער איז טויט האָט
האָט ער נאַכדעם גענומען טראַכטען: איצט מון איך אַנט-
לויפען פון מיין טאַטע-מאַמע, ווייל זיי וועלען זאָגען : דיינע
הענט האַבען דאָס דאָזיגע בלוט פערגאָסען !... אַלס ער האָט
נענומען זיך צונרייטען צו אַנטלויפען, האָט זיך גאָט צו איהם
פּלוצים בעוויזען און נגעזאָגט :

;ווילסטו אויך פון מיר אַנטלויפען װוי דו האָסט נעװאָלט
אַנטלויפען פוז דיין פאָטער און מוטער? קען זיך דען אַ
מענש פֿאַר מיר אױסבעהאַלטען און איך זאָל איהם ניט
זעהז ?:..*

אוז ווייטער האָט נאָט גערעדט צו קין'ען: , וואו איז
דיין ברודער הב??" און קיז'ס ענטפער צו גאָט איז געווען:
,דו, דער וועכטער פון אַלע בעשעפענישען,. פרעגסט מיך
וואו הב? איז?*

און נאָט האָט געזאַנט: ,װאָס האָסטו געטהאָן? דין

ברודער'ס בוט שרייט צו מיר פון דער ערד!*

האָט דאָס קיז'ען זעהר נעוואונדערט און ער האָט גע"

פון אַלע מדרשים 20

פרעגט: ,ווי אַזױ האַָסטו זיך פון דעם דערוואוסט? מיין
פאָטער און מוטער זיינען דאָך אויפף דער ערד און זיי ווייסען
גאַרניט װאָס איך האָב געטהאָן, און דו. גאָט, ביזט דאָך
אין הימעל, האָסטו רכילותיטרעגער-- מוסרים װאָס טראַנען
דיר אַלעס אִפּ?*

גאָט האָט איהם געענטפערט: ,הימע? און ערר זיינען
פול מיט מיר און קיין פערבאַרנענע זאַך איז פאַר מיר ניטאָ!*

,איצט ווייס איך", האָט קין געזאַגט, ,אַז גרויס ביזטו,
נאָט, און גרויס איז דיין נאַמען 1 אַ, זיי סיר מוחל מיין זינר,
ווייל איך האָב חרטה װאָס איך בין בעגאַנגען די דאָזינע
בייזע טהאַט !"

און גאָט האָט געזאַגט: ,דערפאַר װאָס דו האָסט חרטה
אויף דעם שלעכטס װאָס דו האָסט געטהאָן, על איך דיין
שטראָף אַביסעל קלענער מאַכען; פערלאָז דאָס דאָזיגע אָרט
און זיי נע-ונד דיין גאַנץ לעבען".

ווען קין איז אַװועק פון נאָט האָט איהם בעגעגענט זיין
פאַטער, וועלכער האָט געזאָגט: ,איצט האָב איך זיך דער-
וואוסט אַז דו ביזט בעגאַנגען דאָס גרויסע פערברעכען און
דער'הרג'עט דיין ברודער; זאָג מיר : װאָס פאַר אַ שטראָף אין
דיר געגעבען געװאָרען?"

קין האָט געענטפערט: ;נאָט האָט מיר בעפעהלען
אַוועקצונעהן פון דעם דאָזיגען ארט און אַרומװאַנדערען מיין
נגאנץ לעבען". און ארם האָט אויסנעשריען: ,ווי נרויס איז
דיין זינד און װוי קליין איז דיין שטראָף! 1" קין האָט איהם
דאן דערצעהלט: ,איך האָכ חרטה געהאַט אויף מיין זינר
און כ'האָב זיך געבעטען ביי גאָט, װאָס ער איז אַ דער-
באַרימדינגער, ער זאָל מיר פערגעבען, ווען נישט דאָס װאָלט
מיין שטראַף געווען אַזױ נרויס אַז כ'װואָלט זי נישט נעקענט
איבערטראַנען !"

ווען אדם האָט געהערט קין'ס וװוערטער האָט עס איהם

40 דער אוצר

זעהר געשמערצט און ער האָט אויסנעשויען פון וועהטאנג:
וועה איז מיר ! פאַר וואָס האָב איך אויך נישט חרטה געהאַט
אויף מיין זינד פון װידערשפּעניגען גאָט'ס געבאָט ווען איך
בין געזעסען אין גן עדן, און פאַר װאָס האָב איך נישט צו
איהם געבעטען?! איצט ערשט וייס איך אַן נאָט איו
נאַהענט צו אַלע װאָס רופען צו איהם !*

קין איז אַװעק ווייט פון זיין געבורטס-לאַנד, און די
ערד האָט זיך געטרייסעלט אונטער איהם און ער האָט זיךף
געוואקעלט אַלס ער איז געגאַנגען אויף זיין װאַנדערונגס-וועג.
האָבען איהם געזעהן די חיות און בהמות און זיי האָבען
נעגען איהם געברומט און געמרוקעט און געקריצט מיט די
צייהן: גאָט איז דער מענש", האָבען זיי געזאָגט, ,װאָס
האָט ערמאַרדעט זיין ברודער !... קומט לֹאָמִיר זיך צוזאמענ-
נעהמען און איהם פערצוקען}..*

קין האָט זיך דערשראַקען. אַבער די בהמות און חיות
האַבען איהם ניט אָנגעריהרט און איהם קיין שלעכטס ניט
געטהאַן. זיי האַבען נעזעהן דעם צייכען װאָס גאָט האָט
אויף איהם נעמאַכט און זיי האַבען מורא געהאָט צו איהם
צוצונעהן.

=

20
די װאַראָנעס לוין

הב? האָט געהאט אַ הונט װאָס פלעגט היטען זיינע
שאָף. ווען הכל איז דער'הרג'עט געװואָרען פון זיין ברודער,
האָט דער הונט ניט אַפַּגעטראָטען פוֹן זיין קערפּער און
אָפּנעהיט אַז קיין חיה און קיין פוינעל זאָל קענען צוקומען.

אדם און חוה זיינען אויך געזעסען דערביי און האָבען
געוויינט און געקלאַנט. זיי האָבען ניט נעוואוסט װאָס צו
טהאַן מיט דעם קערפּער פון זייער טויטען זוהן. ניט ווייט

פון אַלע מדרשים 41

פון דאַָרט איז געלעגען אַ טויטע װאַראַנע. אין געקומען אַ
לעבעדיגע וואראַנע און האָט געזאָנט: , איך על ציינען דעם
מענשען װאָס מען טהוט מיט אַ טויטען". האָט די וואראָנע
גענומען און האָט בעגראַבען דעם טויטען פויגעל פאַר אדם'ס
אויגען. גלייך דערויף האָט אדם געטהאָן דאָס זעלבע מיט
זיין טויטען זוהן. און דערפאַר האָט דער אייבערשטער בע-
לוינט די װאַראַנעס אויף דער וועלט. און װאָס פֿאַר א בע-
לוינונג האָט ער זיי געגעבען? ווען ביי זיי ווערען געבוירען
קינדער און זיי זעהן אַז די ניי געבוירענע זיינען וייס,
ענטלויפען זיי ווייל זיי מיינען אַז די קינדער קומען אַרױס פון
שלאַננען. און זיי לאָזען איבער די קינדער אויף הפקר. אָבער
דער אייבערשטער שיקט צו שפּייז צו די קליינע וואראָנעס
און בעזאָרגט זיי אַז זיי זאָלען ניט אויסגעהן פאַר הוננער.

==
21
קין'ס סוף

ווען למך איז אַלט געװאָרען און האָט מעהר ניט געקענט
זעהן, האָט ער געזאַגט צו זיין זוהן תובל-קין : ,נעהם, פיהר
מיד איזן פעלד אַריין און איך על מיר דאָרט עפּעס פאַנגען".
האָט תובל-קין אַנגענומען זיין פאָטער ביי דער האַנט און
זיי זיינען גענאַנגען. ווען זיי זיינען געקומען אין פעלד אַריין
האָט למך געזאָגט: ,קוק זיך אַרום, מיין זוהן, אפשר זעהסטו
אַ חיה ואס געהט אונז אַנטקעגען, זאָנ מיר און איך על
און פון דער ווייטענס האָט ער ביי תוב?-קין'ען אין די אוינען
זי שיסען".

אין דערזעלבער צייט איז קין געקומען אין פעלד אַרײן
אויסגעזעהן וי אַ חיה. און ער האָט געזאַגט צו זיין פאָטער
למך: ,נעהם דעם בויגען און שיס צו מזרחזייט, ווייל

48 | דער אוצר

עס קוקט מיר אויס וי דאָס װאָלט זיין אַ חיה". האָט למך
נעשאַסען אויף יענעם אָרט-- און ער האָט דער'הרג'עט
קין'ען.

ווען זיי זיינען צוגעקומען נעהענטער האָט תובלקין
געזעהן אַז עס ליגט גאר אַ דער'הרג'עטער מענש אויף יענעם
פּלאַץ. ער האָט זיך איינגעקוקט און דערזעהענדיג דעם צייכען
אויפ'ז טויטענ'ס שטערען האָט ער אויסגערופען: ,טאַטע!
ניט קיין חיה איז דער'הרג'עט געװאָרען נאָר ט מענש מיט
אַ צייכען אויף זיין שטערען !" ווען למך האָט דאָס דערהערט
האָט ער זיך ביטער צווויינט און געשריען : ,וועה איז מיר!
קין'ען האָב איך דאָך דער'הרנ'עט !* און תוב?-קין איז דאַן
נעראָד געשטאַנען צווישען די הענט פון למד'ן; און וען
למך האָט אויס טרויער געקלאַפּט איין האַנט אָן דער צוויי-
טער האָט ער נעטראָפען תובל-קין'ען און איהם אויך דער"-
הרג'עט.

למך האָט זיך אַליין ניט געקענט אומקערען אַהיים, האָט
ער זיך אַועקגעזעצט נעבען די צוויי הרונים. ווען זיינע
ווייכער עדה און צלה האָבען געזעהן אַז זייער מאַן זאמט זיך
צודלאַנג, זיינען זיי אַװעק צו איהם אין פעלד אַרין, און
געזעהן וי קין און תובליקין ליגען טויטע. זיי האָבען איהם
געפרעגט: האָסטו זיי דער'הרגעט ?" און למך האָט זיי
פערענטפערט: ק,ווי איהר ווייסט דיענען ביי מיר מיינע
אוינען ניט צוליב מיין עלטער און איך קען מעהר ניט זעהן;
די דאַזיגע בייזע טהאַט בין איך בענאַנגען אומנערן און אֶהן
האָס !"

די ווייכער האָבען איהם דערפאר פיינט געקראָגען און
איהם פערלאָזען. למך האָט זיך ביי זיי געבעטען, אָבער זיי
האַבען איהם ניט געװאָלט הערען. דאַן זיינען זיי זאַלבעדריט
נעקומען צו אדם'ז, וועלכער האָט אויסנעהערט זייערע טענות
און שלום געמאַכט צווישען למך'ן און זיינע ווייבער.

פון אַלע מדרשים 43

22
די געפאַלענע מלאכים

ווען דער דור המבול האָט זיך פערזינדיגט און נעדיענט
עבודה זרה, איז דער אייבכערשטער כביכול געװאָרען אומעטיג.
האַכען זיך אויפגעשטעלט צוויי מלאכים שמחזי און עזאל
אוז האַבען געזאָגט צום רבונו של עולם:

,האַכען מיר דיר דען ניט פריהער געזאָגט דאַן, ווען דו
האָסט די וועלט בעשאַפען, אַז דער מענש איז גאָר ניט ווערט
אַז דו זאָלסט וועגען איהם דענקען ?*

,און װאָס װאָלט געווען די וועלט אָהן מענשען ?* האָט
כביכו? נעפרעגט.

, מִיר װאָלטען אויסגעקומען מיט דער וועלט אַזױ װי
זי איז, אָהן דעם מענשען", האָבען די צוויי מלאכים
נעענטפערט.

,איך ווייס אויף זיכער", האָט דער רבונו ש? עולם
געזאַגט, ,אַז ווען איהר װאַלט געלעבט אויף דער ערד װאָלט
דער יצר הרע אייך אויך בייגעקומען. און איהר װאָלט נאָך
געווען ערגער וי די מענשען".

האַבען די מלאכים געענטפערט: ,גיב אונז ערלויבניש
צו וואוינען מיט די מענשען, װעסטו זעהן װוי מיר וועלען
דיין נאַמען האלטען היילינ".

האָט דער אייבערשטער זיי גענעבען די ערליבניש
ארונטערצונעהן אויף דער ערד און וואוינען מיט די מענשען.

וי נאַר די צוויי מלאכים זיינען געקומען אויף דער ערר
און האַבען דערזעהן די שעהנע טעכטער פון די מענשען
האַבען זיי זיך פערליעבט אין זיי. איינער פון די צוויי
מלאכים, שמחזי, האָט דערזעהן אַ יונגע מיידעל, איהר נאַמען
איז געווען איסטר, איז זי איהם שטאַרק געפעלען געװאָרען
און ער האָט געזאַנט: ,זיי דו מיינע".

האָט די מיידעל נגעענטפערט :

44 דער אוצר

,איך װעל ניט זיין דיינע סיירען רו זאָלסט מיר אוים-
לערנען דעם שם המפורש, װאָס אַז מען זאָגט איהם געהט
מען נלייך אַרױף אין הימעל".

האָט שמחזי זי אויסגעלערענט דעם שם המפורש, און
וי זי האָט עס אויסגעלערענט אַזױ איז זי גלייך געפלויגען
אין הימעל אַריין און האָט זיך בעפרייט פון דעם מלאך.
האָט דער אייבערשטער געזאָגט צו זיינע מלאכים אין הימעל:
,דערפאַר װאָס זי האָט זיך פערהיט פון זינד, נעהמט און
שטעלט זי אַריין צווישען די זיבען שטערען, די שבעח כוכבי
לכת, כדי די וועלט זאָל כעסער לויכטען פון איהר שיין.
האָט מען זי אַריינגעשטעלט אין דעם שטערען כימה.

ווען שמחזי און עזאל האַבען דערזעהן אַז זיי האָבען
פּערלאָרען, האַבען זיי גענומען ווייבער און זיי האָבען געהאַט
קינדער. ביי שמחזי זיינען געבוירען געװאָרען צוויי זיהן
המיא און הייא.

עזא? איז געווען דער ערגערער פון די צוויי געפאַלענע
מלאכים. ער האָט אונטער זיין הערשאַפט געהאָט אַלערלײ
שעהנע פאַרבען און שמוק זאַכען מיט וועלכע פרויען פיהרען
אַראָפּ מענער פון גלייכען וועג. שמחזי איז געווען דער בע-
סערער. האָט צו איהם דער מלאך מטטרון געשיקט אַ שליח
פון הימעל און איהם אָנגעזאָגט: ,דער אייבערשטער געהט
בריינגען אַ מבול און וװועט חרוב מאַכען זיין וועלט". שמחזי
האָט געוויינט. עס האָט איהם שטאַרק באַנג נעטהאָן אויף
דער וועלט און אויף זיינע קינדער.

המיא און הייא האָבען אין איין נאַכט געהאַט צויי
עהנליכע חלומות. איינער האָט געזעהן אַ נרויסען שטיי-
נערנעם טאפעל ליגען אויף דער ערד, און אויף דעם טאַפעפ
זיינען געווען אויסגעקריצט שורות און שורות. אַ מלאך אין
אַרונטער מיט אַ גרויסען מעסער, האָט די שורות אָפּגעקראַצט,
און האָט איבערגעלאָזען בלויז פיער ווערטער.

פון אַלע מדרשים 45

דער אַנדערער האָט געזעהן אין חלום אַ גרויסען שעהנעם
גאַרטען, אין וועלכען עס זיינען געװואַקסען פערשירענע
בוימער, מלאכים זיינען געקומען מיט העק און האָבען אויס"
געהאַקט אַלע בוימער. זיי האָבען איבערנעלאָזען בלויז איין
בוים מיט דריי צוויינען.

אַזױ שנעל װוי די זיהן האַבען זיך אויפגעכאַפּט זיינען
זי אַװועק צושראַקענע צו זייער פאָטער. האָט זיי דער פאטער
ערקלעהרט: ,די בעדייטונג פון אייערע חלומות אין: אַז
דער אייבערשטער װועט ברייננען אַ מבול אויף דער וועלט
און פון אַלע מענשען וועלען בלייבען לעבען בלויז נח אוז
זיינע דריי זיהן".

ווען די זיהז האַבען דאָס דערהערט, האָבען זיי נענומען
שרייען און וויינען, אָבער זייער פאָטער האָט זיי געטרייסט
מיט דעם װאָס זייערע נעמען וועלען קיינמאָל פערגעסען
ווערען, אַז אין יעדען נויט וועלען מענשען דערמאַנען די
צוויי נעמען חמיא און הייא. און זיי האָבען זיך געטרייסט.

שמחזי האָט תשובה געטהאָן און ער אין געבליבען
הייננען צווישען הימעל און ערד, עזאל האָט ניט תשובה
נעטהאז און ער דרעהט זיך נאָך יעצט אַרום צווישען מענשען-
ער פערפיהרט זיי דורך דעם װאָס ער שטעלט צו שעהנע
פאַרבען און שמוק זאַכען פאַר פרויען צו רייצען די מענער.

4

23
דער װוענ צום הימעל

אוז עס איז נעווען אין יענע אַלטע צייטען, ווען נאָט'ס
צאָרען איז געווען זעהר נרויס, וויי?ל די מענשען האָבען נע-
זינדיגט, און זיינען געגאַנגען אין שלעכטע דרכים; האָס
חנוד-בןדירד פיינט געקראָגען די מענשען און זיך פון זיי
אַפּגעקערט. ער האָט פאַר זיך אויפנעשטעלט אַ הױז אין אַ

46 דער אוצר

פּערבאַרנענעם פּלאַץ און דאָרט געלעבט אָפּנעזונדערט פאַר
אַ לאַנגער צייט. ער האָט געדיענט גאָט מיט'ן גאַנצען האַרצען
און געבעטען צו איהם: ,ניב די מענשעך-קינדער, אַ גאָט,
א ריין האַרץ, װאָס זאָל ליעב האַבכען גוטס אוןפיינט האָבען
שלעכטס, און זיי זאָלען דיך דיענען און טהאָן נאָר װאָס
איז רעכט אין דיינע אוינען !" איינמאָל, ווען חנוך איז אַװױי
געשטאַנען און געוויינט און געבעטען צו גאָט פאַר די
מענשען פון זיין דור, האָט צו איהם גערופען אַ מלאך:
,;חנוד}! עס איזן דער בעפעה? פון גאָט זאָלסט פערלאָזען
דאָס אָרט אין וועלכען דו האָסט דיך אָפּנעזונדערט און געהן
צווישען די מענשען פון דיין דור, זיי ווייזען דעם ריכטיגען
וועג און זיי לערנען װאָס זיי זאָלען טהאָן". איז חנוך אַרױס
פון זיין בעהעלטעניש און איז געקומען צווישען דרי מענשען
און זיי געלערנט די ווענע פון גערעכטינקייט און רחמנות.

ווען חנוד האָט נעזעהן װוי די מענשען קומען צו איהם
און פאַלגען איהם, האָט ער זיך זעהר דערפרעהט און געלאָזט
אויסרופען איבער'ן נאַנצען לאַנד: ,יעדער מענש װאָס וויל
הערען גאָט'ס װאָרט, זאָל קומען צו חנוך'ן." האָבען זיך צו
איהם פערזאַמעלט פילע מענשען, געהערט זיינע גוטע ווער-
טער און האַבען איהם דערפאַר געעהרט און געליעבט און
איהם נעמאַכט פאַר א מלך איבער זיך.

און ווען זיין נאָמען איז בעקאַנט געװאָרען איבער דער
נאַנצער וועלט, זיינען צו איהם נעקומען אַלֶע קעניגע הערען
זייז חכמה. זיינע קלוגע רייד האָבען געעפענט זייערע אויגען
און איבערגעקעהרט זייערע הערצער און דאָס האַרץ פון
זייערע פעלקער צו טאָהן גוטעס און זיך דערנעהנטערען צו
גאָט. אין יענע צייט האָבען זיך צונויפנעזאַמעלט אַלע קע-
נינע פוז דער וועלט, אַרום הונדערט און דרייסיג, און זיינען
געקומען צוֹ חנוך'ן און בוקענדיג זיך צו איהם, האָבען זיי
געזאַנט: ,מיר האַבען נעזעהן אַז גאָט איז סיט דיר און

פון אַלע מדרשים 47

אַז ער האָט דיך בעשאַנקען מיט זיין חכמה. זיינען מיר
געקומען דיך בעטען, זאָלסט ווערען מלך איבער אונז".
זייער שטאַרקער געבעט האָט אויף איהם געווירקט און ער
איז געװואַרען מלך און ער האָט זיי געלערנט גאָט'ס ווענען
און שלום געמאַכט צווישען זיי. און עס איז נעווען פריעדען
אויף דער ערד פאַר די צוויי הונדערט און דריי און פערצינ
יאַהר װואָס חנוך האָט געלעבט. געזעץ און גערעכטיגקייט
האָט געהערשט ביי אַלע פעלקער און אַלע זיינען גענאַננען
אין נאָט'ס ווענען.

ווען חנוך האָט געזעהן אַז דאָס פאָלק האָט זיך נענומען
בעהעפטען אַן גאָט און איהם דיענען אויף אַן אמת, האָט
ער ביי זיך געטראַכט : איצט קען איך זיר צוריק אָפּזונדערען
פון דעם פאַלק און דיענען נאָט בייטאָנ און ביינאכט, וי
איך בין געווען נגעוואוינט. אָבער ווען ער האָט נעזעהן אַז
דאָס פאלק איז אַזױ צונעוואוינט צו איהם, אַז ס'וועט אַרינ-
פאַלען אין טרויער ווען ער װועט פּלוציס פערשווינדען, האָט
ער זיך נעקליגט און זיך פערבאָרנען אין זיין חדר בליז
פאַר דריי טעג און דריי נעכט. ערשט דעם פירטען טאָבּ
פלענט ער אַרויסנעהן צום פאָלק און זיי לערנען ווענען ד"
זאכען װאָס זיינען נוט און רעכט אין נאָט'ס אוינען.

אַזוי האָט חנוך געטאָהן פיעלע יאַהרען.

נאַכדעם האָט ער זיר גענומען בעווייזען פאר די מענשען
בלויז איינמאָל אין זיבען טעג. און ווען עס איז אַריבער א
לאַנגע צייט און דאָס פאָלק האָט זיך שוין נעהאָט צונעוואוינט
צו זעהן איהם בלוין איינמאָל אין אַ ואָך, האָט ער דאַן
נענומען זיך ווייזען פֿאַר זיי איינמאָל אין א מאָנאט. און
ווען זיי זיינען צו דעם אויך צונעוואוינט געװאָרען, האָט
ער זיך פאַר זיי בעוויזען בלויז איינמאָל אין א יאָהר. און
יעדעס מאָל װאָס ער איז אַרױיסנעקומען צום פאָלק, האָט
ער עס געלערענט ליעב האַבען דאָס גוטע, רעכט און שלום.

48 דער אוצה

ואס מעהר חנוך האָט זיך אָפּגעזונדערט און געריענט
גאָט, אַלץ מעהר האָט זיין געזיכט אויפגעשיינט, אַזױ אַז
דאָס פאלק האָט מורא געקראַגען צו איהם צויצונעהן.

איינמאָל האָבען אַלע קעניגע און זייערע דיענער זיך
פערזאַמעלט ארום דעם הויז, וואו חנוך האָט געוואוינט, אין
דעם טאָג ווען ער האָט זיך געזאָלט פאַר זיי בעווייזען, און
ווע! חנוך איז אַרױס און גענומען צו זיי רעדען, האָט ער
דערהערט וי עס רופט צו איהם אַ מלאך: ,עס אין דער
ווילען פון גאָט אַז דו זאָלסט אַרױף אין הימע?ל אַריין|*
ווען חנוך האָט דאָס דערהערט, האָט ער נלייך צוזאַמענגע-
נומען דאָס גאַנצע פאלק און פאַר זיי פאַרגעלעגט נוטע
געזעצע און משפּטים און זיי אַנגעזאָגט: ,אויב איהר וועט
לעבען בשלום איינער מיטץ צווייטען און איהר װועט האַנדלען
גערעכט מיט יעדען מענשען און דיענען נאָט מיט נאַנצען
הארצען און גאַנצער נשמה--- װעט אייך גאָט ליעב האָבען
און ער װעט אייך בענשען און אייך פערמעהרען, אַזױי אַז
איהר וועט ווערען אַזױ פיע? וי די שטערן פון הימעפֿ".
אַזױ איז חנור מיט זיי געזעסען עטליכע טעג און האָט
נעלערנט און איבערגע'חזר'ט זיינע ווערטער צו אַלעמען.

און פּלוצים האָבען די מענשען דערזעחן וי אַ פייערדיג
פערר לאַזט זיד אַרונטער פון חימעל אויף דער ערד אַראָטּ.
חנור האָט זיי געגעבען צו פערשטעהן, אַז אָט אין שוין
געקומען די צייט פאַר איהם זיי צו פּערלאָזען און אַרויפגעהן
אין הימעל אַריין. ביי זיין לעצטען װאָרט איז דאָס פערר
אַרונטערגעקומען און זיר געשטעלט פאַר חנוך'ן. ער האָט
גענעבען זיין לעצטע ברכה צום פאָלק און זיי בעשוואוירען
צו טאָהן נוטעס און לעבען אין פריעדען-- און ער אין
אַרוֹיף אויפ'ן פערד און ער איז אַװעסגעריטען. דאָס גאַנצע
פאלָק, אזוי וי אַכט הונדערט טויזענד מענשען, איז איהם נאָם-

פון אלע מדרשים 49

גענאַנגען אַ טאנ צייט, כדי צו הערען װאָס מעהר די געטליכע
ווערטער פון זיין מוי?, און דאָס האָט צו זיי חנוך געזאָגט :

, קערט זיך אַהיים!" אַ סך זיינען אַװעק אַהיים, אָבער
די יעניגע װאָס זיינען געווען צו איהם בעהעפט מיט'ן נאַנצען
הארצעז, האַבען געזאגט: ,נאַר דער טויט קען דיך פון אונז
אָפּזונדערען!" און ווען ער האָט געזעהן אַז די איבערנע-
בליבענע מענשען ווילען דוקא מיט איהם מיטגנעהן האָט
ער אויפנעהערט רעדען מיט זיי.

דעם זיבענטען טאָנ האַבען אַראָפּגענידערט פייערדינע
פערר און א פייערדינער רייטיװאָגען און מלאכים און זיי
האָבען ארויפגעבראכט חנוך'ז אין הימעל? אַרײן. און ווען
עס איז געווען צווישען חנוך'זן און דעם כסא כבור אַ מהלך
פון זעקס הונדערט און פופציג טויזענד מייל, האָבען די
מלאכים, די שרפים און די כרובים דערפיהלט דעם ריח פון
ערד און אש װאָס האָט זיך צו זיי דערטראַנען, און זיי האָבען
זיר גענומען טרייסלען און ציטערן און רופען צו גאָט:
,האַר פון אלע וועלטען! וי קען דאָס זיין, אַז עס זאָל זיר
מיט אונז אויסמישען אַ געבוירענער פון אַ פרוי און ער זאָל
ארויפקומען אין הימעל אַרײין און דיר בעדיענען? 1* און גאָט
האָט זיי געענטפערט: פזייט ויסען, מיינע כרוכים און
שרפים, אַז די מענשעך-קינדער האָבען מיך פּערלאָזען און
זיר געבוקט צו שטיינער און העלצער און האָבען זיך פון
מיר דערווייטערט דורך זייערע שלעכטע טהאַטען, און נאָר
חנוך אַלייז האָט אין סיר גענלויבט און ער האָט גרויס
נעמאַכט מיין נאָמען און דערצעהלט מיין גערעכטיגקייט און
רורך דעם האָט ער פיעלע אָפּגעקעהרט פון זינד".

און נאָט האָט גענומען חנוד'ז און פאַר איהם געעפענט
טויזענדער טויערען פון חכמה און וויסען, ליעבע און שעהנ-
קייט און האָט אין איהם אַרייננענעבען די קראַפט פון
אייביגען לעבען. דאַן האָט נאָט איהם געבענשט מיט פינף

50 דער אוצר

הונדערט טויזענד און דריי הונדערט און צװאַנציג ברכות,
און האָט איהם בעשאַפען זעקס און דרייסיג פליגע? פון
דער רעכטער זייט און זעקס און דרייסיג פליגעל פון דער
לינקער זייט. און די לענג און ברייט פון יעדען פליגעל
איז געווען פון איין עק וועלט ביז צו דער צווייטער. און
גאָט האָט איהם אַריינגעגעכען פינף הונדערט טויזענד און
דריי הונדערט און זעכציג אויגען װאָס האָבען געזעהן דאָס
גרויסע ליכט, און ער האָט צו איהם געזאָנט: ,אָט האָב
איך דיך בעריהרט און דיך געהיילינט און דיך גרויס געמאַכט,
און פון דעם היינטינען טאָג און ווייטער ועסטו זיין אַ
מלאר".

די מלכים זיינען אַװעק זוכען די מענשען ועלכע
זיינען נאָכגעגאַנגען חנוך'ן און זיי האָבען נעזעהן אַז דאָס
גאַנצע לאַנד איז פול מיט שנעע און גרויסע האַנעל-שטיינער.
האָבען זיי געשפּאַלטען די שטיינער און אין זיי געפינען די
מענשען װאָס זיי האַבען געזוכט, זיי האָבען געזוכט חנוך'ן
אַנער איהם נישט געפונען. האָבען די מלכים זיך אומנע-
קעהרט און נגעמאַכט קענינען איבער זיך זיין זוהן מתושלח.
איז מתושלח געגאַננען אין די ווענען פון זיין פאָטער חנוך
און געלערנט דאָס פאלק װאָס איז גוט און גערעכט אין
אין נאָט'ס אויגען. עס זיינען אַריבער פיעלע טענ
און די מענשעךדקינדער האָבען זיך ווידער אפּגעקעהרט
פון נאָט און זיינען גענאַנגען אין פּערדאַרבענע ווענען. און
ווען גאָט האָט געזעהן די פיהרוננען פון די מענשען-קינדער,
האָט ער נגעצערענט און פון זיי פּערבאָרנען זיין פּנים. האָט
די ערד אַרױסגענעבען דערנער אַנשטאַט פרוכט און די מענ-
שען האָבען געהוננערט און זיינען אָפּנעשװאַכט און פער-
פּיינינט נגעווארען, און דאָך האָבען זיי ניט אפּנעקעהרט פון
זייערע שלעכטע ווענען און ווייטער געזינדינט.

פון אַלע מדרשים 81

24
דער דור המבול

ווע די מענשען האָבען אַלץ מעהר נעזינרינט און די
וועלט איז נעװואָרען פול רויב, האָט נאָט געזאָגט צו נח':
,אין דיר זעה איך דעם איינציגען צדיק פון דעם היינטינען
דור". האַבען די מלאכים זיך געשטעלט פאַר נאָט און גע-
פרענט : ,אין װאָס בעשטעהט נח'ס צדקות װואָס דו האָסט
איהם אויסדערוועהלט אַלס דעם איינצינען צדיק?" אוֹן גאָט
האָט נעענטפערט :

מווען מען האָט געהייסען אנוש'ן, דעם זוהן פון שת,
ער זאָל נעבען דעם פאָטער עסען, איהם בעדיענען און
בעזאַרנען מיט אַלע בעדערפענישען, האָט ער צוגעזאָנט דאָס
צו טאָהן, אָבער ווען מען האָט איהם געזאַנט אַן ער זאָל
אויד געבען עסען זיין זיירען אדם'ן, האָט ער נעענטפערט :
וי קומט עס צו מיר? וועניג װאָס איך שפּייז מיין טאַטען,
דאַרף איך נאָר שפּייזען מיין זיידען?" און אויך קינן און
מהללאל און ירד און חנוך און משותלח און למך האָבען
קיינעם נישט געשפּייזט אַחוץ זייערע פאַטערס, ביז עס איז
נעקומען נח אויף דער וועלט. און ווען מען האָט געזאַנט נח'ן :
,גיב עסען דיין זיידען", האָט ער געענטפערט: ,זאָנט זשע
מיר אויד, וואו זיינען אַלֶע מיינע קרובים און פריינד, זייערע
עלטערן און עלטערן'ס-עלטערן, איך על זיי שפּייזען און
בעדיענען און בעזאָרנען אַלע זייערע בעדערפענישען!*

ווען די מלאכים האַנען דאָס געהערט האָבען זיי מורה
געווען: ,ניטאָ אַזא אמת'ער צדיק ווֹי נח, זאָל צדקה
איהם טאַקע ראטעווען פון טויט".

און נאָט האָט געזאַנט נח'ן: ,נעה און רוף צו די אַלע
זינדינע און װאָרען זיי זיך אָפּצוקערען פון זייערע שלעכטע
ווענען, ווארום אַז ניט װעל איך אויף זיי ברעננען א מבול
און זיי פערטילינען... אפשר וועלען זיי דיך פאָלנען און איך

2ס דער אוצר

װועל זיך בעדענקען און אויף זיי נים ברענגען דאָס אונגליס".

נח אין געגאַנגטן צו מתושלח'ן און איהם דערצעהלט
ווענען נאָט'ס ווערטער. האַבען ביידע גערופען צו די זינדינע
מענשען און זיי געװאַרענט תשובה צו טאָהן.

ווען די זינדינע האַבען זיך צו נח'ס און מתושלח'ס
רייד ניט צונעהערט, האָט נאָט געזאָגט צו נח'ן: ,בוי דיר
אויף א נרויסען קאַסטען, אויף אַן אָרט וואו אַלע זאָלען
זעהז, ווייל אין הונדערט און צװאַנציג יאָהר אַרום וװעל
איך ברעננען אַ מבו? װאָס װועט אומברענגען יעדע בעשע-
פעניש".

נח האָט פערפלאַנצט טענענבוימער, און זיי געשניטען
און נעמאכט ברעטער. האַבען די זינדיגע דאָס געזעהן און
נעזאגט: עאַלטער נאַר! צו װאָס טוסטו דאָס?" און נת
האָט זיי געענטפערט : ,,הערט-אויף שלעכטס צו טאָהן, קערט
זיך אום צוֹ נאָט מיט'ן גאַנצען האַרצען, ווייל ער װעט
ברעננען אויף אייך אַ מבול און אייר פערטילינען פון דער
ערר". די רשעים האַבען זיך אויסגעלאַכט פון נח'ס ווערטער
און געזאַגט: ,ניט אויף קיינעם, נאָר אויף דיר װעט נאָט.
ברעננען א מבול".

ווען די מענשען פון יענעם דור האַבען זיך דערוואוסט
וועגען דעם קאַסטען האַבען זיי גענומען קומען צו נח'ן און
איהם אויספרענען. נח האָט צו זיי גערעדט מיט גוטען און
האָט זיי געבעטען תשובה צו טאָהן, און גאָט װאָס אין אַ
רחום וחנון װועט זיי מוח? זיין. אָבער זיי האָבען געפרעגט :
גוואס קען אונז נאָט טאָהן? אויב ער וויל מאַכען אַז דער
הימעל זאָל קיין רענען ניט געבען -- וועלען מיר שעפּען
װאַסער פון די טייכען!* און אַנדערע האָבען געזאָגט :

.זיי וויסען, נח, אַז מיר האַבען פאַר גאָט קיין מורא
ניט אוזן אויך ניט פאַר דעם מבול װאָס ער וויל אויף אונז
ברעננען !... אויב ער װועט אויף אונז מאַכעז רעגענען מיט

פון אַלע מדרשים 58

פייער ---וועלען מיר שמירען אונזער לייב מיט דעם בלוט
פון דער סאלאמאנדרא, און דו ווייסט גאַנץ נוט אַז דער
װואָס שמירט זיין לייב מיט דעם דאָזינען וואונדערליכען
בלוט קען דאָס פייער גאָר ניט טאָהן! און אויב ער װעט
די טענסטער פון הימע? עפענען און אונז פערפלייצען מיט
װאַסער, וועלען מיר נעהמען די גרויסע ים-שװואָמען אונזערע
און זיי וועלען איינזאַפּען דאָס גאַנצע װאַסער.. װעט ער
די אַפּנרונדען פון דער ערד שפּאַלטען און טון דאָרט אַרױיס-
ברענגען װואַסער -- וועלען מיר נעהמען לאַנגע און ברייטע
שטיקער אייזען און סיט זיי בעדעקען דאָס אויבערפלאַך
פוו דער ערךד!.."

און די בעריהמטע נבורים האָבען געזאָגט צו נח'ן מיט
שטאַלץ און חוצפּה: ,מיר האָבען געהערט וי דו זוכסט
אַפּצושרעקען דאָס פאלק און מיר זיינען געקומען דיר זאָנען :
טו א קוק אויז אונזער הויך און דו װועסט זעהן אַז די
נרעסטע און שטאַרקסטע װאַכערען קענען צו אונז ניט
צוקומען... און זאָל די ערד געשפּאָלטען וערען און דאָס
װאַסער זאָל נעהמען אַרויפקומען פון די אָפּנרונדען, וועלען
מיר אַרױיפלײיגען אויף זיי אונזערע גרויסע און ברייטע פיס
און זיי פּערשטאָפּען".

ווען נח האָט דאָס געהערט האָט ער זיך זעהר מצער
געווען און צו זיי געזאָגט: ,איז דען פאַראן א זאַך װאָס
גאָט, דער בעשעפער פון הימעל און ערר, זאָל ניט קענען
טאָהז? טוט תשובה, איהר זינדינע, און נאָט װעט אױיף
אייך רחמנות האַבען {..

ווען נח האָט צו זיי אַזױ נערערט טאָג איין, טאָג אויס,
און זיי האָבען איהם ניט געהערט און ווייטער נעזינדיגט,
האָט נאָט געזאַנט: , איך װועל פערטיליגען אַלץ װאָס איך
האָב כעשאַפען, פון דעם מענש ביז דער בהמה, חיה און
עוף, ווייל זיי אַלע נעהן אין פערדאַרבענע ווענען".

54 דער אוצר

25
ווען די חיות האָבען געוויינט

ווען די טעג פון מבול האָבען זיך דערנעהנטערט, האָבען
די מענשען נעזעהן אַזעלכעס װאָס קיין גלייכען צו דעם
איז ניט געווען און עס װועט ניט זיין: די זון האָט אוים-
געשיינט אויף מערב-זייט און אין אונטערגענאַננען אויף
מזרח. האָבען זיך די זינדינע זעהר דערשראָקען; זיי האָבען
גענומען פערשטעחן אַז נאָט ברענגט דאָס אונגליק דורך נח'ן,
און זייער האַרץ האָט גענומען פיהלען חרטה..

אין יענער צייט איזן מתושלח הצדיק געשטאָרבען און
אַלע מענשען האָבען געהערט פון הימעל אַ שטורעם און אַ
נעוויין.-.. גאָט'ס מורא איז אויף זיי געפאַלען..

ווען די זינדינע האָבען נגעזעהן װוי די חיות געהן צו
דעם אַרט וואו מתושלח איז געשטאָרבען און זיי וויינען
און קלאַנען, האָט איינער געזאָגט צום צווייטען: ,לאָמיר
בעוזיינען מתושלח'ןז, ווייל אַז ניט זיינען מיר נידעריגער פון
די דאַזינע חיות".

האַבען זיי זיך צונויפגעזאַמעלט צו מתושלח'ן און איהם
בעוזיינט. איז דאָס נאָט געפעלען געװאָרען און ער האָט
אַפּנעלענט דעם מבול אויף נאָך זיבען טעג. האָט נאָט זיי
נעעפענט זיין אוצר, און זיי האָבען געגעסען צו דער זאַט,
זיך געוזאוילטינט און זיך אַָנגעטאָהן פערגעניגענס. גאָט האָט
דאָס געטאָהן אום צו ציינען אַז אַזױ באַלד וי זייערע הערצער
דערפיהלען נאָר חרטה איז ער זיי מוֹח?, און אַז עס לוינט
זיר תשובה צו טאָהן און געניסען פון אַלעם גוטען װאָס איז
דאַ אויף דער וועלט. אָבער אין וואוילטאָג האָבען זיי ווייטער
נעזינדיגט און ווייטער גענאַנגען אין פּערדאַרבענע וועגען.

האָט דער אייבערשטער נעזאָגט צו נה'ן: ;נעהם פון
יעדער ריינער בהמה און פון יעדען ריינעם עוף צו זיבעף
און פוז דער אומריינער בהמה און אומריינעם עוף צו צווייי

פֿון אַלע מדרשים 58

אַ זכר און אַ נקבה". האָט נח געזאָגט: , מיין נאָט! איך
בין קיינמאָל קיין יעגער ניט געווען, װוי זשע קען איך ברעננען
אין דער תבה אַרין אַלֶע חיות און עופות װאָס דו דער"
מאַנסט ?*

האָט דער אייבערשטער גענעבען אַ בעפעהל און עס
זיינען אַרונטערגעקומען מלאכים וװאָס זיינען בעשטימט
איבער די בהמות, חיות און עופות, און די מלאכים
האַבען זיי אויסנעקליבען און געבראַכט צו נח'ן.

4

26
דעם שקר'ס שותף

וועז דער אייבערשטער האָט געזאַנט צו נח'ן אַז ער זאָל
אַרײנלאַזען אין זיין קאַסטען אַ פּאָאר פון יעדען מין, פון
אַלע לעבעדיגע בעשעפענישען, צו ראַטעװען פון מבול, זיינען
געקומען אלערליי חיות און עופות, צו פּאָאר פון יעדען מין,
און זיינען אַריין אין נח'ס קאַסטען. אַזױ זיינען אָנגעקומען
איין פּאָארע? נאָך דער אַנדערער.

איז געקומען דער שקר און האָט אויך נגעװאַלט אַרײינ-
נעהז איז קאסטען.

,קענסט ניט אַריין", האָט נח געזאַגט צום שקר, , סיידען
דוֹ זאלסט צו זיך קרינען נאָך אימיצען און ווערען אַ פּאָאר".

איז דער שקר אַװעק זיך זוכען אַ שותף צו ווערען אַ
פּאַאר. געהענדיג, האָט ער זיך בעגעגענט מיט שווינדעפ.

,פון װאַנען געהסטו?* האָט שווינדע? געפרענט ביים
שקר.

דערצעהלט דער שקר אַװױי:

,איך בין געווען ביי נח'ז. געװאָלט ארייננעהן אין
קאַסטען כדי דער סמבול? זאָל פון מיר ניט מאַכען אַ סוף.
אַבער נח האָט מיך ניט געװאָלט אַרינלאָזען. ער זאַנט אַן

56 דער אוצר

איך מוז צוערשט אויסזוכען צו סיר אַ נלייכען און ווערען
א פאאר, אַז ניט קען איך ניט אַרין. אויב דו, שווינדעפ,
װוילסט פיט סיר ווערען אַ פּאָאר וועט דיר זיין זעהר נוט.
װאָס פאַר אַ פערמענען איך װעל מאַכען װעל איך דיר דאָס
אַוועקנעבען".

דאָס געשעפט איז אָפּנעמאַכט געװאָרען, און נאָכדעם
זיינען זיי ביירע אַריין אין נח'ס קאַסטען. נאָכ'ן מבול,
ווען זיי זיינען אַרױס, האָט שקר זיך גענומען צו זיין אַרבײט,
און װאָס ער פלעגט פערדיענען פלענט שוינדעל דאָס
צונעהמען.

אַזױי האָט זיך דאָס נעפיהרט פאַר אַ היבשע צייט.
שפּעטער האָט שקר איינגעזעהן אַז ער האָט געמאַכט אַ
שלעכטע שותפות, האָט ער גענומען טענה'ן: ,זעה, שווינדעפ,
אידך אַרבײט און דוֹ נעהמסט צו מיינע נאַנצע פעררינסטען?*.

;עס וועלען דיר ניט העלפען אַלע דיינע טענות", האָט
שווינדעל געענטפערט. ,אַזױ האָבען מיר אָפּגעמאַכט און
אַזױ װעט דאָס בלייבען".

= ==

27
עונ מלך הבשן

און עונ מלך הבשן איז נעקומען צו נח'ן און ער האָט
זיך כיי איהם נעבעטען: ,דערבאָרעם זיך אויף מיר און לאָז
מיך אַריין אין דיין קאַסטען !" ווען נח האָט אַ קוק געטאָהן
אויף עונ'ז, אויף זיין ריעזיגען קערפּער און אונגעהויערער
הויך,. האט ער זיך געטראַכט: דער דאָזינער ריעז שרעקט
זיך אומזיסט, ווארום אפילו ווען דאָס װאַסער פון מבול
זאָל ווערען װוי שטאַרק, װעט עס נישט גרייכען ווייטער וי
צו זיינע פיס-קנעכלעד...

אַז עוג איז צונעשטאנען צו נח'ן און איהם שטאַרק

פון אַלע מדרשים 57

געבעטען, האָט איהם נח נעזאַגט: ,שווער מיר אַז דו וועסט
דיין גאנץ לעבען מיינע קינדער קיין שלעכטס נישט טאָהן !*
עוג האָט איהם די שבועה געגעבען, און נח האָט איהם נע-
לאַזט זיצען אויף איינעם פון די קלעצער װאָס זיינען געווען
צוגעקלאַפּט צו דעם קאסטען. נח האָט געמאַכט א לאָך אין
דער טהיר פון תכה און איהם דאָרטיארום דערלאַנגט עסען
אוז טרינקען יערען טאָג.
יי

28
דער שטן העלפט פלאַנצען אַ װיינגאָרטען

ווען נח האָט זיך גענומען צו דער אַרבייט, צו פלאנצען
אַ װײינגאַרטען, איז נגעקומען דער שטן און האָט זיך אַװעק-
געשטעלט נעבען איהם. און דער שטן האָט געפרעגט:
;װאָס פלאַנצסטו?" האָט נת נעענטפערט: ,אַ װײינגאַרטען".

;ואס קומט אַרױס פון אַ װיינגאָרטען?" האָט דער
שטן ווייטער געפרעגט.

,ער גיט אַרױס זיסע פּירות וועלכע זיינען נעשמאַק
צו עסען, סיי פרישע, סיי געטריקענטע, און מען מאַכט פון
איהס וויין װואָס דערפרעהט די הערצער", האָט נח ערקלערט.
|/עטאָ. לאָמיך דיר העלפען אין דער אַרבייט און מיף
וועלען זיין שותפים", האָט דער שטן פאָרגעשלאָגען.

,כ'לעבען זעהר גוט!" האָט נח צוגעשטימט.

װאָס האָט דער שטן געטאָהן? ער האָט געבראַכט אַ
שעפּס און האָט איהם דער'הרג'עט אונטער'ן װײינשטאָק.
נאַכדעם האט ער געבראַכט אַ לייב און האָט איהם דער"
הרנ'עט אויף דעם זעלבען אָרט. נאַכדעם האָט ער געבראַכט
אַ חזיר און איהם דער'הרג'עט און צולעצט האָט ער נע"
בראַכט אַ מאַלפּע און האָט זי אויך דער'הרג'עט, און אַלץ
אויף דעם זעלבען אָרט. און די בלוטען פון די אַלע פיער

98 דער אוצר

חיות האַבען זיך צונאַסען איבער דעם וייננאַרטען און די
ערד האָט זיך פון זיי אַנגעטרונקען.

דאָס איז געווען אַ צייכען פאַר נח'ן, דאָס איידער אַ
מענש טרינקט וויין איז ער שטי? וי א לעמעלע װאָס שטעהט
זיך רוהיג,. תפ'עוואַטע און לאָזט זיך שערען.. האָט ער
אויסגעטרונקען אַ נלעזעל וויין פיהלט ער ביי זיך שטאַרק
וי אַ לייב. ווען ער כאַפּט שוין אַריבער די מאָאס ווערט
ער װי א חזיר װאָס ואַלנערט זיך אין בלאָטע. און ווען
ער ווערט שוין נוט שכור איז ער שוין װי א מאַלפּע װאָס
שטעהט און טאַנצט, און שפּריננט און ווייס ניט װאָס ער
טהוט,

יה

29
ער בעקומט זיין טרונק

אַמאָל איז נעווען איינער אַ שכור װאָס פלעגט פער-
קויפען זאַכען פון זיין הויז און פערטרינקען דאָס געלר.
האָבען זיינע זיהן געזאַנט: ,אַז מיר װועלען איהם לאָזען
וועט ער אַלעס פערטרינקען און אונז גאָרנישט איבערלאָזען".
ואס האַבען זיי נעטאָהן? זיי האָבען דעם פאָטער אייננע-
שכור'ט, נענומען און אוועקנעליינט אויף אַ ואָנען, איהם
אַוועקגעפיהרט אופ'ן בית עולם און איהם איבערגעלאזען
אין א ליידינען קבר.

אַ צייט שפּעטער, נאַכדעם אַז די זיהן זיינען אַװעק,
זיינען פאַרביי דעם בית עולם דורכגעפאָהרען וויינהענדלער.
פלוצלונג האַכען זיי דערהערט אַ ליאַרם אַזױ וי פון סאָל-
דאטען װאָס געהן צו אַ מלחמה. האָבען זיי נלייך אֲרֹאֶפַ
גענומען פון זייערע אייזלען די וויין, וועלכע איז געוען
אין פעסער און אין לֿאַנלען, און האָבען דאָס אַלץ איבער-
געלאָזען אויפ'ן בית עולם. נאַכדעם האָבען זיי געזאַגט:

פון אַלץ מדרשים 89

עיעצט וועלען מיר נעהן אין שטאָדט און זעהן װאָס עס
טומעלט זיך דאַרט".

דער אַלטער שכור האָט זיך דערווייל אויפנעכאַפּט פון
שלאָף, און אַז ער האָט דערזעהן אַ לאַנע? היינגען ביי איהם
צוקאַפּענס, האָט ער דעם לאַנעל אָפּנעבונדען, צונגעלייגט צום
מויל און נענומען טרינקען. ער האָט גנעטרונקען ביז װאַנען
ער איז ווידער איינגעשלאָמען.

אין דריי טעג אַרום חאַבען די זיהן געזאָגט צווישען זיך :
מועלען מיר נאָר ניט נעהן זעהן װאָס דער טאַטע מאַכט ?*

זיינען זיי אַװעק צום בית עולם, און אַן זיי זיינען
אַנגעקומען האָבען זיי געפונען זייער פאָטער האַלטענדיג א
לאַנעל וויין צום מוי? און זופּען... האָבען זיי נעזאָגט: .אויך
דאַ פערלאַזט דיך ניט דיין בעשעפער! און אַזױ וי ער
אַלֵיין שיקט דיר צו דיין טרונק פון הימע?, ווייסען מיר
שוין ניט װאָס צו טאָהן מיט דיר".

האָבען די זיהן אָפּנעמאַכט צווישען זיך אַז יעדער איינער
זאל דעם פאָטער אויסהאַלטען מיט משקה, דער אַ טאָנ, דער
8 טאַנ. האר

30
דעם שכור'ס גן עדן

איינער אַ תלמיד חכם, וועלכער איז געווען זעהר פרום,
האָט נעהאָט אַ פאָטער וועלכער פלענט טרינקען אַ סך וויין.
דער פאַטער פלענט זיך אָפט אַזױ אָנטרינקען אַז ער פלענט
אוועקפאלען אין מיטען גאָס. עס פלענען אָנלויפען אינגלעך
פון דער נאס, איהם פערווארפען מיט שטיינער און בלאָטע,
און שרייען און ליאַרמען ,קוקט אָן דעם שכור!' און אַז
דאָס פלענט זעהן דער נוטער און פרומער זוהן, פלענט ער
זיר זעהר שעהמען, און זיך נעהמען צום האַרצען, און ער
פלענט אויף זיר כעטען דעם טויט.

60 דער אוצר

יעדען טאנ פלענט דער זוהן זאַנען: .טאַטע! איך װעל
שיקען מען זאָל דיר ברענגען אַהיים די טייערסטע ויינען
וואס זיינען נאָר דאַ אין לאַנד, אָבער דו זאָלסט ניט נעהן
טרינקען אין וויינהויז, ווייל מיט דעם מאַכסטו צון שאַנד
מיך און דיד". אַזױ פלעגט רער זוהן איהם בעטען איין מאָל
און צוויי מאָל יעדען טאָנ, ביז דער פאָטער האָט איהם פער-
שפּראַכען אַז ער װועט טאָהן אַזױ װי דער זוהן בעט איהם.

יערען טאָג פלעגט דער נוטער און פרומער זוהן צונריי-
טען פאַר'ן פאָטער עסען און טרינקען און נאָכדעם איהם
אַװעקלייגען אין בעט און איהם איינשלעפערען. דאַן פלענט
דער זוהן אַװעקגעהן. אַזױ פלעגט ער טאָהן בייטאָג און
ביינאכט.

איינמאָל, אין אַ רעגענדיעגן טאָג, אַז דער זוהן איז אַרױיס
פון הויז צו געהן אין שוה? דאַװנען, האָט ער געזעהן אַ
שכור לינען אין גאַס, דורכגענעצט פון רעגען. און נוויסע
און קליינע יונגען בעװואַרפען איהם מיט שטיינער און
שטאָפּען בלאָטע איהם אין מוי? אַרײן. ווען דער גוטער זוהן
האָט דאָס דערזעהן האָט ער צו זיך געזאָגט: איך ווע
געהן און ברענגען אַהער מיין פאָטער און איך על איהם
ציינען דעם שכור און די חרפּה װאָס עס טהוען איהם די
חברה יונגען. אפשר װועט דאָס אוֹיף איהם ווירקען, און ער
װועט זיך אַ מוסר אַראָפּנעהמען און װועט אויפהערען צו
שכור'ן.

אַזױ האָט דער זוהן געטאָהן. ער איז אַװעק צוריס

אַהיים, האָט געבראַכט זיין פאָטער און האָט איהם נגעציינט
װאָס עס טהוט זיך מיט'ן שכור.

אָבער װאָס האָט דער אַלטער פאָטער געטאָהן? ער איז
צונענאַנגען צום שכור, האָט זיך איינגעבוינען איכבער איהם
און האָט איהם געפרעגט: ,זאָג מיר, ברורער, אין וועלכען
שענק האָסטו בעקומען אַזעלכע טייערע משקה פון וועלכען
מעז ווערט אַזױ נוט שכור?*

פון אַלע מדרשים 1

האָט דער זוהן געזאַנט: האָב איך דיך דען נערופען
צוליעב דעם? איך וויל דיר נאָר צייגען די שאַנדע װאָס מען
טהוט אַן דעם שכור, ווייל אַזױ טהוט מען אויך דיר ווען דוּ
טרינקסט זיך אַן. אפשר װועט דאָס העלפען און דו װועסט
מעהר ניט וועלען געהן טרינקען אין שענק".

,מיין זוהן",. האָט דער פאָטער נעענטפערט, , איך שווער
דיר ביי סֵיין לעבען, אַז קיין גרעסערער פערגעניגען וי
טרינקען איז ביי מיר ניטאָ, און דער שענק איז מיין נן ערן".

וועזן דער נוטער און פרומער זוהן האָט דאָס נעהערט
איז ער אוועקס מיט א שווערען נעמיט.

=

31
אויסגעפעלט די מאָס

אַמאָל איז נעווען א סאַן װאָס איז געווען געוואוינט
אויסצוטרינקען יעדען טאָג צוועלף קריגלעך וויין. איין טאָג
האָט ער געהאַָט צו טרינקען בלוין עלף קריגלעך. האָט עֶר
זיך געליינט און ניט געקענט איינשלאָפען. איז ער אויפנע"
שטאַנען אין דער פינסטערניס פון דער נאַכט און איז אַװעק
צום וויינשענק, גענומען קלאַפּען אין טהיר און בעטען ביים
שענקער ער זאָל איהם פערקויפען אַ קריגעל וויין. האָט דער
שענקער געענטפערט: ,איך קען דעם שענק יעצט ניט
עפענען, וויי? עס איז שוין פינסטער, און אַזן די שטאָרט
וועכטער וועלען מיך כאַפּען װעל איך בעקומען אַ שטראָף".

דער שכור האָט בעטראַכט די טהיר און האָט דאָרט
דערזעהז אַ לעכעל. ,ווייסטו װאָס", האָט ער געזאָגט, ,ניב
מיר טרינקען דורך דער לעכעל. די וועכטער וועלען דיר
נאַרנישט קענען טאָהן, ווייל דו ביזט אינווענינ און איך
שטעה איז דרויסען".

דער שענקער האָט איהם אַזױ נעטאָהן. דער שכור האָט

02 דער אוצר

זיר אַנגעטרונקען און אין אייננעשלאַפען ביי דער טהיר.
זיינען שפּעטער אָנגעקומען די שטאָדט וועכטער האָבען זיי
נגעמיינט אַז דאָס אין אַ גנב, האָבען זיי איהם צוקלאַפּט
און צובלוטיגט און נעמאַכט פו? מיט וואונדען.

4

32
דער גרויסער שטערן

אין דער נאַכט װאָס אברהם אבינו האָט געדאַרפט נע"
בוירען ווערען זיינען צוזאַמענגעקומען אַלֶע דיענער פון תרת
און אַלע חכמים, ראַטגעבער און צויבערער פון דעם מלך
נמרור, און האַבען צוזאַמען געגעסען און געטרונקען אין
תרח'ס הויז, און זיר משמח געווען מיט איהם. ווען די חכמים
און צויבערער זיינען געגאַנגען אַהיים און זיי זיינען אַרוס
אין גאַס, האַבען זיי אויפגעהויבען זייערע אויגען צום הימע?
און האַבען נעזעהן װוי אַ נרויסער שטערען איז געקומען פון
מזרח, און נעלאַפען איבער'ן הימעל און האָט איינגעשלוננען
פיער שטערען אין פיער פערשידענע זייטען פון הימעל

און די חכמים און די צויבערער פון מלך האָבען זיך
געוואונדערט איבער דיעזע ערשיינונג און זיי האָבען פער-
שטאַנען, װאָס דאָס איז און װאָס דאָס בעדייט. זיי האָבען
געזאָגט איינער צום אַנדערען: ,ניט אַנדערש, וי אז דאָס
קינד װאָס ווערט היינט געבוירען ביי תרח'ן וועט אױיסװואַקסען
און װעט זיר מעהרען און ווערען גרויס אין צאָהל?, און זיינע
קינדער וועלען צונעהמען די נגאנצע וועלט. ער מיט מיינץ
קינדער װאָס וועלען קומען נאָך איהם וועלען אויסיהרגיענען
מעכטיגע מלכים און צונעהמען זייערע לענדער.

און די חכמים מיט די צויבערער זיינען אוועק יענע
נאַכט, יעדער איינער צו זיך אַהיים.

אויף מאַרגען, גאַנץ פריה, זיינען זיי נלייך אויפגעשטאַ-

פון אַלע מדרשים 63

נען, די חכמים און צויבערער, האָבען זיך פערזאַמעלט אין
זייער ראַטהױז, און האַבען צווישען זיך אַזױ גערערט:

;דאָס װאָס מיר האָבען נעכטען ביינאַכט געזעהן איז
דעם מלך נאָך ניט בעוואוסט, אָבער אויב ער װעט אַ ציים
שפּעטער זיך דערוויסען פון דעם, װועט ער צו אונז האַבען
טענות און װועט זאָגען: װואָרום האָט איהר די זאַך בע-
האַלטען פון מיר ?: און ער װעט זיכער אונז אלעמען הרניע-
נען. איז דאַרום בעסער, אַז מיר זאָלען יעצט געהן און דער"
צעהלען דעם מלך די ערשיינונג װאָס מיר האַבען געזעהן
און די בעדייטונג פון דעם, וועלען מיר זיין ריין פון שולר."

אַזױ האַבען זיי געטאָהן. זיי זיינען אלע אװעק צום
מלך, האָבען זיך פאַר איהם טיעף געבוקט, אַזש ביז צו דער
ערד, אוזן האָבען געזאָגט :

;יהי המלך! לעבען זאָל דער מלך! מיר האַבען גע"
הערט אז עס ווערט געבוירען א זוהן ביי תרח דער זוהן
פון נחור, דיין גענעראל, זיינען מיר נעכטען צו איהם גע"
קומען,. דאָרט געגעסען און נעטרונקען און זיך מיט איהם
געפרעהט. אין דער נאַכט, ווען דיינע קנעכט זיינען אַרױס
פון תרח'ס הוין צו געהז אַהיים שלאָפען, האַבען מיר אוים-
געהויבען אונזערע אויגען צום הימע?, און מיר האָבעי געזעהן
װוי עס אין געקומען א זעהר גרויסער שטערן פון מזרח זייט,
און דער גרויסער שטערן איז זעהר שנעל געלאַפּען און האָט
איינגעשלונגען פיער נגרויסע שטערן אויף פיער זייטען פון
הימעל. דיינע קנעכט האָבען זיך געוואונדערט אויף דעם
װאָס זיי האָבען געזעהן און זיך זעהר דערשראָקען. האַָבען
מיר בעטראכט די ערשיינונג און סיר האָבען פּערשטאַנען
כױט אונזער שבל די ריכטיגע בעדייטונג פון דעם, נעמליך,
אַז דער אינגע? װאָס ווערט געבוירען ביי תרחיז װעט ווערען
נרויס און וװועט זיך מעהרען אין צאֶה?ֿ, און ער וועט אויס"י
הרניענען אלע מלכים און אָבנעהמען זייערע לענדער, פאַר

64 דער אוצר

איהם, פאַר זיינע קינדער און קינדס קינדער, ביז אייביג.
און יעצט, אדוננו המלך, מיר האָבען דיר געלאָזט וויסען
אַלעס אויף ריכטיג וועגען דעם קינר. אויב דעם מלך נע-
פעהלט אונזער עצה, זאָל ער דעם קינר אַבקויפען ביי זיין
פאַטער און מיר וועלען איהם הרנ'ענען איידער ער װעט
אויסוואקסען און זיר פערמעהרען אויף דער וועלט, איידער
מיר און אונזערע קינדער וועלען פּערלאָרען געהן צוליעב
זיין שלעכטסקייט".

דער מלד נמרוד האָט אויסגעהערט זייערע רייד און זייער
עצה איז איהם געפעהלען געװאָרען. ער האָט געשיקט רופען
תרתין און תרת איז נעקומען. און נמרור האָט צוֹ איהם
געזאָגט :

,מען האָט מיר דערצעהלט, אַז נעכטען איז ביי דיר
געבוירען געװאָרען א זוהן, און אַזױ און אַזױ האָבען מיינע
צויבערער געזעהן אויפין הימעל ווען ער איז נעבוירען נע-
װאַרען. און יעצט גיב מיר דיין קינד און מיר וועלען איהם
טויטען, איידער ער קען ברענגען אויף אונז אַן אונגליק, און
איך װועל דיר פאַר איהם געבען א פולע הוין מיט זילבערף
און נאַלר".

און תרח האָט דעם מלך אַזױ געענטפערט:

גאדוני המלך! איך האָב געהערט דיינע רייר, און
אַלעס װאָס מיין האַך קעניג פערלאננט װעט זיין קנעבט
טאָהן. אָבער, אדוני המלך, צוערשט פוז איך דיר דער-
צעהלען װאָס מיט מיר איז נעכטען געשעהן, און ווען איך
וועל הערען די עצה װאָס דער מלך װועט געבען צו זיין קנעבט,
װועל איך דיר ענטפערען אויף דיינע רייר".

,דערצעהל!" האָט דער קעניג געזאָנט.

,נעכטען ביינאַכט", האָס תרח גענומען דערצעהפען, ,איז
צו מיר נעקומען א מאן און האָט געװאָלט, אַז איך זאָל
איהם אָפּגעבען דעם טייערען פערד װאָס דו האָסט מיר

פון אַלע מדרשים 68

אמאָל נעשענקט, און דערפאר װועט ער מיר געבען א פולע
שטאַל מיט היי און האָבער. האָב איך איהם געענטפערט,
אַז צוערשט מוז איך דיך פרעגען, און װאָס דער קעניג וװועם
מיר הייסען װעל איך טאָהן. און יעצט, אדוני המלך, איך האָב
דיר אלעס דערצעהלט וועגען דער זאַך, און דו ניב מיר
אַן עצה".

ווען דער מלך האָט געהערט װאָס תרח האָט איהם דער"
צעהלט, האָט ער איהם אַנגענומען פאַר אַ נאַר און ער איז
געװואָרען זעהר בייז, און האָט צו איהם נעזאַנט:

.ביזטו אַ נאַר. אָרער דו האָסט פּערלאָרען דיין פער"
שטאַנד? וי פאַלט דיר גאָר אַיין אַזאַ זאַך צו וועלעז אַװעק-
געבען דיין פערד פאַר היי און האַכער? װאָס װועט דיה
טויגען די היי און האַבער, אַז דו װעסט קיין פערד ניש
האַבען ?*

,זעהסטו, אדוני המלך", האָט תרח געזאָגט. ;אָט דיין
ענטטער אויף מיין פראגע איז אויך אן ענטפער אויף דעם
װאָס דו האָסט געבעטען ביי מיר. דו װוילסט טויטען מיין
זוהן און מיר נעבען פאַר איהם אַ פולע הויז מיט זילבער
און נאָלד. אָבער װאָס טוינ מיר זילבער און גאָלד אַז איך
וועל ניט האָבען קיין יורש וועמען דאָס איבערצולאָזען?
און אַז איך וועל ניט האָבען קיין יורש, וועט דאָך די זילבעה
און גאַלד זיך אומקעהרען צוריק צום מלך".

ווען דער מלך האָט געהערט, אַז דאָס װאָס תרח האָט
איהם דערצעהלט איז בלויז געווען א מש? אויף איהם אַליין,
אין ער געװאָרען שטאַרק בייז און זיין צאָרן האָט אין איהם
נעברענט וי א פייער. און ווען תרח האָט געזעהן וי בייז
דער מלך איז געװאָרען אויף איהם, האָט ער זיך דערשראָ
קען און האָט געזאַגט :

;אַלעס װאָס איך האָב איז דעם קעניגיס און װאָס דער
האַר קעניג װעט בעפעהלען זיין קנעכט װעט ער טאָהן, און

06 דער אוצר

אפילו מיין זוהן איז אויך אין דעם קעניגיס הענד, און איך
פערלאַנג פאַר איהם קיין זאַך".

,ניין 1" האָט דער מלך נעזאַנט. ,איך ווי? ניט אומ-
זיסט. איך ווי? דיין ניײיגעבוירענעם זוהן קויפען".

,לאָז מיר אויסריידען נאָר איין װואָרט", האָט תרח נע-
בעטען דעם מלך. ;,ניכ מיר דריי טעג צייט איך זאָל אי-
בערטראַכטען דעם מלך'יס פערלאַנג מיט זיך און איבערריידען
מיט מיין פרוי, אַז זי זאָל איינשטימען אויף אוועקנעבען
אונזער קינד".

נמרוד האָט איהם נענעבען דריי טעג צייט.

תרח איז אוועק אהיים און האָט דערצעהלט די נאנצע
נעשיכטע צו זיין פרוי און זיינע הויזימענשען און עס איז
אויף אַלעמען אַנגעפאַלען אַ מורא.

אויף דעם דריטען טאָג האָט נמרוד נעשיקט שלוחים צו
תרחין או! האָט אָנגעזאָגט: ,שיק מיר דיין זוהן פאַר דעם
פּרייז װאָס מיר האָבען אבגעמאכט, און אויב דו װועסט ניט
פאַלנען װאָס איך זאָג דיר, װעל איך שיקען מיינע מענשען
און זיי וועלען טויטען דיך און אַלֶע װאָס זיינען ביי דיר
אין הויז, און עס װועט ניט בלייבען קיין איינצינער זכר".

תרח האָט געזעהן אז דער מלך ועט איהם יעצט ניט
אַבלאָזען, האָט ער גענומען א קינד פון זיינע קנעכט װאָס אַ
דיענפט האָט געבוירען אין דעם זעלבען טאָג אין וועלכען עס
איז געבוירען געװאָרען זיין זוהן אברהם, און תרה האָט
דיעזען אינגעל געבראכט צום מלך און האָט באַקומען פון
איהם זילבער און גאַלד.

און דער אויבערשטער איז געווען מיט תרחין און ער האָט
איהם געהאָלפען אַז נמרוד זאָל ניט דערגעהן דעם אמת,
און נמרוד האָט גענומען דעם קליינעם קינד פון תרחן און
האָט איהם דעריהרגיעט אויפין אָרט, מיינענדיג אַז דאָס אין

פון אַלע מדרשים 67

געווען אברהם, און שפּעטער האָט נמרוד אין גאַנצען פער-
געסען אויף דער געשיכבטע.

תרח האָט שטילערהייד גענומען זיין זוהן אברהם און זיין
מוטער און זיין אַם און האָט זיי בעהאַלטען אין אַ הייל.
יעדען חודש פלעגט תרח זיי ברענגען שפּייז אויף א נאנצען
חודש. און אברהם איז געווען אין דער היי? בין ער אין
געווארען צעהן יאַהר אַלְט.

ישי

33
אַברהם און נמרור

איינמאָל האָט תרח געזאָגט צו זיין זוהן אברם : , איך געה
אַרױיס פון הויז, זעץ-זשע זיך דאָ אַװעק אויף מיין אָרט
און פערקויף די געצען װאָס איך מאַך".

,גוט!" האָט אברם געזאַגט. ,גע געזונטערהייר!"

ווען תרח איז אַװעקגענאַננגען איז אַמאַן געקומען צו
אַכרם'ן קויפען א געצענבילד.

;זָאנ מיר, כיבעט דיך, װי אַלט ביזטו?" האָט איהם
אַבום געפרעגט.

,איך ווער היינט זעכציג יאָהר", האָט יענער געענטפערט.

,וועה צו דיר!" האָט אברם נעזאַנט. יאַ. סאַן פון
זעכציג יאָהר װוי? זיך בוקען צו א געטשקע װאָס אין אַלט
אַ טאַנן"

דער מאַן האָט זיך פערשעהמט און איז אװועקגעגאַנגען.

דערנאָך איז געקומען צו אַברםן אַן אַלטע פרוי און
פערלאַנגט:

,גיב מיר עפּעס א גרויסען, נוטען נאָטעל, וועמען איך
זאל קענען דיענען און ליעב האָבען".

,הער מיך אויס, אַלטע*, האָט אַברם געואָגט. גשין
צייט דיר צו פערשטעהן, אַז די געטשקעס, די גרויסע אַװי

8 דער אוצר

נוט װוי די קליינע, קענען נאַר נישט העלפען".

און די פרוי האָט זיך פאר איהם בעק;אַנט: גנעכטען
ווען איך בין אַרױיס פון הויז, זיינען אַריינגעקומען גנבים
און אַוועקגע'גנב'עט מיין גאָט!"

,נו, פרענ איך ביי דיר", האָט אַברם געזאָגט. ,איב
דער נאָט האָט זיך אַליין ניט געקענט ראַטעװוען פון גנבים, צו
װאָס זאָלסטו איהם קויפען און צו איהם ריענען?"

די אַלטע האָט גענומען פערשטעהן און האָט געזאָגט:
;ביזט גאַנץ גערעכט... טאָ, זאָניזשע מיך טאַקי, צו וועמען
זאל איך דיענען?"

און אברם האָט איהר נעענטפערט: ,צו דעם גאָט
װאָס האָט בעשאַפען הימע? און ערד, און װאָס אין זיין האַנט
איז דאָס לעבען פון יעדען נעשעפעניש, צו איהם דאַרפסטן
ריענען".

ונעז די אלטע האָט געהערט אַברהם'ס שילדערונגען ווענען
נאָט'ס גרויסקייט און זיינע חסדים, האָט זי געואַנט: ,גע-
בענשט זאָלסטו מיר זיין, וויי? דו האָסט מיינע אויגען גע-
עפענט! איצט ווייס איך, אַז נאָר דעם בעשעפער פון הי"
מע? און ערד דאַרף איך דיענען."

אַוועקגעהענדיג פון אברם'ן האָט זי בעגעגענט די גנבים
וועלכע האָבען געיגנביעט איהרע געצען און זיי האָבען איהר
די גנבה אומנעקעהרט. האָט זי גענומען די געצען זיי
צובראַכען אויף שטיקלאך און פונאַנרערגעשפּרײט אין אַלֶע
נאַסען, שרייענדיג צו אַלֶע מענשען: גדיענט ניט מעהר
די געצען װאָס מענשען מאַכען פאַר אייך! דיענט צו
דעם גאָט װאָס האָט בעשאַפען הימע? און ערך !"

ווען פיעלע מענער און פרויען האָבען געהערט איהר
נעשריי און האָבען זי אַרומגערינגעלט און געפרעגט פאַר
װאָס זי טהוט דאָס, האָט זי זיי דערצעהלט ווענען אַלֶץ װאָס
אַברם האָט איהר געזאַנט, און איהרע רייד האָבען געווירקט

פון אַלע מדרשים

אויף פיעלע מעהר נישט צו דיענען די שטיינערנע און היל-
צערנע געטער.

ווידער איז געקומען א פרוי צו אברםן און געזאַנט:
,אָט האָב איך געבראכט אַ קרכן צו דיין פאָטעריס געטער.
איך בעט דיך, זיי עס מקריב 1"

,געה אַהיים,? האָט אַברם געזאָגט. ,איך על טאַן װי
דו הייסט".

ווען די פרוי איז אוועק האָט אַברם גענומען א שטעקען,
און צובראַכען זיין פאָטעריס געטער און ביי אַלֶע אויסגע-
האַקט די אוינען און עס אין ניט מעהר געבליבען וי איין
גרויסער געץ. דעם געץ האָט אַכרם אַריינגעשטעקט אַ שטע-
קען אין האַנט און איז אוועקגעגאנגע.

ווען תרח איז צוריקנעקומען און ער האָט דערזעהן די
צובראכענע געצען, האָט ער געזאָגט צו אברסץ מיט גרויס
רציהה: ;אַחוץ דיר איז קיינער אין הויז ניט געווען-- דו
האָסט מיינע נעטער צובראַכען!? און אַברם האָט זיך פער-
ענטפערט: ;אַ פרוי האָט געכראכט אַ קרבן פאַר דיינע
געטער, האָב איך איהם מקריב געווען. זיינען אויפגעשטאַנען
די קליינע געטער און גענומען עסען פון דעם קרבן ניט
ווארטענדיג ביז דער גרויסער געץ װועט פריהער נעהמען זיין
חלק. אין ער בייז געװאָרען, דער גרויסער געץ, און מיטיץ
שטעקען האָט ער זיי אַלע אומגעבראכט! .-

,וועמען דערצעהלסטו דאָס אַזעלכע מעשיות?" האָט
תרח געשריען. ,די דאָזיגע געטער עסען ניט און טרינקען
ניט און ווייסען פון גאָר ניט. זיי האָבען מיילער און ריידען
ניט, אויגען און זעהען ניט, פיס און געהען ניט.."

האָט אַברם געזאָגט: ,עס איז אמת, פאָטער, װאָס דו
האָסט געזאַנט! דיינע געטער זיינען ניט בעסער פון דעם
האָלץ און דעם שטיין; אַבכער אויב אזוי, פאַר װאָס בוקסטן
זיך צו זיי און דיענסט זיי?.."

70 דער אוצר

ווען נמרוד האָט זיך דערוואוסט פון אברם'ס טהאַָט, האָט
ער נעהייסען צו זיך ברענגען אברםן און איהם געפרעגט:

וי האָסטו געװאַגט אָנצוריירען מיינע קנעכט אז זיי
זאַלען מעהר ניט דיענען צו די געצען 7... דערפאר זאָלסטו
שוין אויפין אָרט זיך בוקען צום פייער, װואָס דאָס איז דער
גרעסטער און שטאַרקסטער גאָט |" -

האָט אברם געענטפערט: פלאָמיך בוקען צום ואַסער,
ווייל דאָס פערלעשט דאָך דעם פייער!"

האָט נמרוד געזאָגט: ,גוט, בוק זיך צום וואַסער!"

;די װאָלקענס זיינען שטאַרקער פון וואַסער", האָט
אברם ווייטער געזאָנט, ,ווייל זיי האַלטען אין זיך דאָס
װאַסער. לאָמיך בעסער בוקען צו די װאָלקענם".

האָט נמרוד געזאָנט: ,זאָל זיין אַזױ. בוק זיך צו די
װאלקענס !*

,דער ווינט איז אָבער גרעסער און שטאַרקער פון די
וואַלקענס", האָט אַברהם געיטענה'ט, ,ווייל דער ווינד פער-
שפּדרייט זיי און ווען דער ווינט איז פערביי, ווערט דער הימעל
לויטער!"

,בוקיזשע זיך צום ווינט!" האָט נמרוד געואָגט..

,וועל איך זיך שוין בעסער בוקען צום מענש', האָט
אַברם נעענטפערט, ,ווייל דער מענש קען זיך בעהערשען.."

נמרוד איז זעהר בייז געװאָרען און ער האָט אויסגע-
שריען: ,רייד מעהר ניט קיין דומהייטען! אט ועל? איך
דיך איבערגעבען צום פייער, צו וועלכען איך בוק זיך, און
לַאָמִיר זעהן, צי װועט דיך דיין נאָט ראַטעװען פון די הענט
פון מיין גאָט 9.1"

---ע4--

פון אַלע מדרשים 71

ט

24
אַברהם אין קאַליך אויווען

נמרוד האָט צוזאַמענגערופען זיינע מיניסטאָרען, יועצים
און שטערך-זעהער און זיי דערצעהלט: אאַברם, תרח'ס זוהן,
האָט צובראָכען זיין פאָטער'ס געטער און צוגערערט מיינע
קנעכט די געטער מעהר ניט צו דיענען. ווען איך האָב זיך
פון דעם דערוואוסט און איך האָב איהם געבראכט צו מיר
און איהם געהייסען זיך בוקען צום פייער, האָט ער ניט
געװאָלט און ער האָט נאָר פון מיר אָפּגעשפּאָט און "מיך
מבייש געווען! זאָגטיזשע מיר איצט, װאָס דאַרף איך טאָהן
מיט אזא מענשען?*

און די יועצים האָבען געענטפערט: פמ יין שטראָף
דאָרף זיין פערברענט צו ווערען אויפן פייער! זאָל דער
מלר געבען א בעפעה? צו בעהייצען דעם קאַליך-אויווען דריי
טעג און דריי נעכט, און דערנאָך וועלען מיר אַהין אַריינ-
װאַרפען תרח'ס זוהז, און ער װועט פערברענט ווערען".

נמרוד האָט געגעבען א בעפעהל דאָס צו טאָהן, און
נאָך דריי טעג האָט מען געפיהרט אַברםן צום קאַליך-אויווען.
אַלע קנעכט פון נמרודין, זיינע יועצים און ריכטער, און א
גרויסע צאָה? פרויען און קינדער, האָבען זיך פערזאַמעלט
צוצוקוקען װוי אברם ווערט פערברענט.

ווען אברם איז פערבייגעגאנגען פאַר די שטערך-זעהער.
און זיי האָבען זיך אין איהם אייננקוקט, האַבען זיי גנע"
זאנט :

,אַ, דאָס איז דאָך דער מאַן, װאָס אין טאָג פון זיין נע-
בורטה האָט זיך כעוויזען דער גרויסער שטערן 1..."

נמרודיס קנעכט האָבען גענומען אברם'ן, איהם געבונדען
הענט און פיס און איהם אַרײנגעװאָרפען אין קאַליך-אויװועןי

אין דער מינוט האָט דער מלאך גכריאל זיך געשטעלט

79 דער אוצר

פאַר נאָט און געזאָגט: גאָ, גאָט! ערלויב מיר אריינצו"
נעהן אין קאַליך-אויווען צו פערלעשען דאָס פייער און ראַ-
טעווען דיין געליעבטען אברם !? און גאָט האָט געענטפערט :
,עס איז ניטאָ קיין צווייטער צו מיר אין הימעל און עס
איז ניטאַ קיין צווייטער צו אַברם'ן אויף דער ערר; דע-
ריבער װועל איך אליין איהם ראַטעװען פון טויט! אָבער דער"
פאַר וװואָס דו האָסט געװאָלט טאָהן די דאָזיגע גוטע זאַך, וועל
איך דיך לאַזען ראַטעווען דריי אנדערע צדיקים}.."

איז געקומען צדקה און זיך געבעטען ביי נאָט: /,אָ,
ראַטעװוע אברם'ן פון טויט, ווייל עס איז ניטאַ זיין גלייכען
אויף דער גאַנצער ערד אַלס צדקה-געבער, און אויב ער װועט
שטאַרבען ווער וועט זיך אויף מיר אומקוקען ?..*

און גאָט האָט גענעבען א בעפעה, און דאָס גרויסע
פייער אין אויסנעלאַשען געװאָרען. די פלאַמען זיינען פער-
װאַנדעלט געװואָרען אין בוימער, די בוימער זיינען בעװואַס-
סען געװאָרען מיט בלעטער, און זיי האָבען געבליהט און פון
זיך ארויסגעגעבען שעהנע, טייערע פרוכטע. די פרוכט.
בוימער האָבען זיך אויסגעשטעלט אין שורות און זיי האָבען
נעמאַכט דעם קאַליד:אויווען פאַר אַ פּראַכטפולען גאָרטען.
אַברם איז אַרומגעגאַנגען אין קאַליך-:אויווען דריי טעג און
דריי נעכט און ער האָט געזוננען לויב:געזאַנגען צן גאָט
און מתפּלל געווען:

,דערבאָרים זיר, גאָט, אויף אַלע מענשען, וועלכע ווילען
מיר שלעכטס טאָהן} גיב אין זיי אַרין אַ ריין האַרץ און
אָפענע אויגען, צו קענען זעהען און טאָהן נאָר דאָס גוטע און
גערעכטע {"

נאַָכדעם װווֹי אברם איז אריינגעוואָרפען געװאָרעז אין
קאַליך:אויווען, האָבען נמרוד'ס קנעכט איהם דערצעהלט:
,מיר האָבען געהערט װוי הרן, תרח'ס זוהן, האָט געזאָנגט צו
דער גאנצער געמיינדע: קאויב אברם וֶועט פארברענט ווע"

פון אַלע מדרשים 78

רען און זיין גאָט װעט איהם ניט ראַטעװען -- װעל איך דאַן
נלויבען אין אונזער קעניג נמרוד און איך װעל טאָהן אַלץ
װאָס ער װועט מיך הייסען; נאָר אב דאָס פייער וועט
אברס'ן ניט בעריהרען---װעל איך וויסען, אַז גרויס און
מעכטיג איז זיין נאָט, און איך על דאַן פערלאָזען מיין
קעניג נמרוד און זיך בעהעפטען אָן דעם נאָט פון אברם }"

ווען נמרוד האָט דאָס געהערט, האָט ער צו זיך געלאָזט
רופען הרניען און האָט איהם געפרענט : ,פאַר וועלכען נאָט
האָסטו איצט מורא ?"

.פאַר דעם נאָט פון אברם", האָט הרן געענטפערט,
,ווייכ הייליג איזן ער און זעהר מעכטיג {..."

האָט נמרוד געגעבען א בעפעהל, און מען האָט אַרײינ"-
געוואָרפען הרניען אין קאַליך-אויווען און ער איז פערברענט
געװאָרען:

די קנעכט פון נסרודן זיינען דאַמאָלס געקומען צו
תרח'ז און זיך מיט איהם נערייצט: ,מיר האָבען געהערט
װוי דו כעריהמסט זיך מיט דיין זוהן אברם, אַז גאָט מאַכט
איהם ירשיענען די נאנצע וועלט, און אז אויך עולם-הבא
װעט ער איהם נעבען--איצט זעה: מען האָט איהם אַרײגן
געװואָרפען אין קאַליךיאויווען און אָט ווערט ער פערברענט !
אין תרח אַװעקנעלאַפען צום קאַליך-אויווען און נגעזעהן װי
דער קעניג און זיינע קנעכט שטעהען און בעוואונדערען די
נרויסע פמערקווירדינקייט ואָפס זיי האַבען געזעהען אין
קאַליך-אויווען. און דער קעניג האָט געזאַנט צו אברםן:
;געה ארויס פון קאַליך-אויווען, איך װעל דיר קיין שלעכטם
ניט טאָהן !"

איז אברם ארויסגענאננען פון קאַליך-אוווען און האָט
זיר נעשטעלט פאַר נמרוד'ץן.

.זאָנג מיר, איך בעט דיך", האָט נמרוד געזאָגט. ,פאַר
װאָס האָט אויף דיר דאָס פייער קיין שליטה ניט געהאט?

74 דער אוצר

און וי אזוי האָבען זיך די קויהלען פערוואנדעלט אין בוי"
מער און געװאָרען אַ פּראַכטפולער נאַָרטען, װאָס איך האָב
נאָך אַזעלכען ניט געזעהן."

אַברהם האָט געענטפערט: ,דער נאָט פון הימעל און
ערר, ואָס איהם דיען איך און צו איהם פערטרוי איך
זיר, ער האָט מיך אָפּנעהיט און מיך געראַטעװעט פון טויט!*

נמרוד האָט זיך דאַן געכוקט צו אברם'ן און אַזױ האָבען
אויך נעטאָהן זיינע ראַטגעבער.

אָבער אַברם האָט צו זיי געואַגט: אניט צו מיר בוקט
זיך, נאָר צו דעם בעשעפער פון הימעל און ערד, ווייל אין
זיין האַנט איז דאָס לעבען פון יעדען באַשעפעניש | דיענט
איהם מיט'ן גאַנצען האַרצען און ער װעט אייך אבהיטען
פון אַלעם שלעכטען |*

נמרוד האָט דאַן נענעבען אברם'ן מתנות, און זיינע בע-
דיענער און ראַטגעבער האָבען איהם בעשאַנקען מיט זילבער
און גאַלד און טייערע שטיינער אוֹן ווען אברם איז אַרױס
פון דעם קעניג זיינען איהם נאַכגעגאנגען אָרום דריי הונ"
דערט מענשען און צו איהם נעזאָגט: אדיינע קנעכט זיינען
מיר! וואוהין דו װעסט אונז שיקען וועלען מיר געהן אוז
אַלץ װאָס דו װושסט אונז הייסען וועלען מיר טאָהן".

4

35
נמרוד'ס חלום

איינמאָל האָט נמרוד געיחלומ'יט אַזאַ חלום: ער און
זיינע חילות לאָזען זיך אַרונטער אין אַ טהאָל צו דעם קאַליך-
אויווען, וואו אַברם איז אַריינגעװאָרפען געװאָרען. און אט
דערזעהט ער וי אַ מאַן װאָס זעהט אויס וי אַברם געהט
אַרױס פון קאַלידיאױיווען און דערנעהנטערט זיך צו איהם

פון אַלץ מדרשים ,

מיט אַן אויסגעשטרעקטער שווערד אין האַנט. נמרוד האָט
זיר דערשראַקען און איז אַנטלאַפען. דער סאַן האָט געװואָר-
פען אַן איי אוים'ן קעניג'ס קאָפּ; דאָס איי אין צוקלאַפּט
געװאָרען און עס איז דערפון געװאָרען אַ טייך, אין וועלכען
זיין חיל איז דערטרונקען געװאָרען. דער קעניג האָט ווייטער
נענומען לויפען, און מיט איהם זיינע דריי מענער, די לייב-
װאַך. ‏ ווען נמרוד האָט אויף זיי א קוק נעטאָהן האָט ער
נעזעהן, אַז לויט זייערע פּנימיער און קליידער זעהען זיי
אויס װוי קעניגע... און אַזױ וי זיי זיינען געלאָפען איז
דער טייך פּלוצים שטעהן נעבליבען און צוריק געװאָרען אן
איי. פון דעם איי אין אַרױס אַ הינדעלע און עס איז
ארויפגעפלויגען אויפין קעניג'ס קאָפּ און איהם גענראַבעלט
די אוינען...

ווען נמרוד האָט זיך אויפנגעכאַפּט פון שלאָף האָט איהם
דאָס האַרץ גענומען קלאַפּען פון גרויס שרעק. אין דער
פריה האָט ער צו זיר שנעל פעררופען זיינע כשוף-מאַכער און
זיי דערצעהלט זיין חלום.

איין כשוף-מאַכער, װאָס האָט געהייסען אנוקי, האָט
געזאָגט: ,דער בעשייר פון דיין חלום איז: דאָס הינדעלע
װאָס האָט דיינע אוינען געשטאָכען איז אברם, און דער
טייך אין וועלכען דיינע מענשען האַבען זיך געטרונקען--
זיינען זיינע קינדער און קינדס-קינדער... עס װועט קומען א
צייט ווען אַברם װועט פערטיליגען אַלֶע איינוואוינער פון
לאַנד און װועט עראַבערען די ערד! און וויסען זאָלסטו, מיין
האַר קעניג, אַז אַזױ לאַנג וי תרחיס זוהן װועט לעבען קענסט
רו מיט דיין קעניגרייך ניט עקזיסטירען!"

וװוע! נמרוד האָט געהערט די בעדייטונג פון זיין חלום
האָט ער בעפעהלען צו כרענגען אברםין און איהם טויטען.
אליעזר, אברםיס קנעכט, האָט זיך פון דעם דערוואוסט

76 דער אוצף

און ער איז אװעקגעלאַפען צו אברם'ן און געזאָגט: קאויב
דו װועסט ניט אַנטלויפען וועלען זיי דיך טויטען!"

אַברם איז אַנטלאַפען און האָט זיך אוױיסבעהאַלטען אין
הויז פון שם, דער זוהן פון נח. דעם קעניגיס קנעכט האַָבען
איהם אַרומגעזוכט איבעראַל און ניט קענענדיג איהם נעפי"
נען זיינען זיי צוריקגעקומען צום קעניג און איהם געזאָגט,
אַז אַברם איז פערשוואונדען. תרח איז דאַן געקומען צו
אַברם'ין און איהם געבעטען: ע;לאָמיר אַװעק פון דעם דאָזיגען
לאַנד אום עס זאָל דיר קיין שלעכטס ניט געשעהן!" די
דאַזיגע עצה פון תרחי'ן האָט געפונען חן אין גאָטיס אויגען
און ער האָט דערפאר פערלענגערט זיינע יאָהרען און תרח
האָט געלעבט נאָך פינף און דרייסיג יאַהר און נעזעהן די
נרויסקייט און מאַכט פון זיין זוהן אברם.

----

36
אַנברהם און שרה לערנען זייערע מיטמענשען

אברם האָט געפאָלגט זיין פאָטער און איז אַװעק מיט
זיין ווייב שרי, מיט תרחין, מיט לוט בן הרן און זיין נאַנץ
הויזדגעזינד נאָך חרן. גוט און פרוכטבאַר איז געווען יענע
לֿאַנד און זי האָט געגעבען צו די ערדיאַרבייטער ברויט צו
דער זעט.

ווען אברם האָט זיך בעזעצט אין חרן האָט ער זיך בע"
פריינדעט מיט אַלע מענשען, זיי נעטהון טובות און שלום נע-
מאַכט צווישען זיי. אַכרם'ס נאָמען איז דערפאר געווען בע"
ריהמט און געלויבט פון אַלֶע איינוואוינער און פיעלע זיינען
צו איהם געקומען און געבעטען ער זאָל זיי פיהרען און לער-
נען װאָס איז גוט און רעכטפערטיג אײן גאָטיס אוינען. סמיט
דידאַזינע מענשען האָט זיך אַברם בעזונדערס נעפרעהט. ער

פון אַלע מדרשים 77

האָט זיי געקושט און געהאַלזט און זיי איינגעלאדען מיט
איהם צו עסען. ווען די מענשען האָבען זיך געזעצט צום
טיש האָט אַברם זיי בעדיענט װי א קנעכט בעדיענט זיין
האר. און וען זיי האָבען אָבגעגעסען און אבנעטרונקען
האָט ער זיי געלערענט: ,אויב איהר ווילט געפינען חן אין
נאָטיס אוינען -- זאָלט איהר ליעב האָבען שלום און אמת,
העלפען יעדען איינעם ווען ער איז אין נויט, זיר דערבאַרימען
אויף דעם אַרימאן און איהם שטיצען, און אויפהערען צו
דיענען שטיינערנע און הילצערנע געטער, נאָר גלויבען אין
גאָט דעם בעשעפער פון הימעל און ערר!"

און די מענשען האָבען זיך צוגעהערט צום אברם'ס רייד
און זיי האָבען אָנגעפאנגען לעבען אין פריעדען און זיי האַבען
ליעב נעהאט איינער דעם צווייטען און געהאָלפען אַרימע לייט
געבענדינג זיי עסען און טרינקען.. דערפאר האַָבען זיי
מצליח נגעווען אין אַלץ װאָס זיי האָבען געטאָהן און זיינען
רייד און גרויס געװאָרען און געווען א ברכה פאַר אַלעמען.
ווען שרי האָט געזעהן איהר מאַניס גוטע מעשים, האָס זי
אויך גענומען לערנען איהרע דיענסטען צו גלויבען אין נאָט.
די דיענסטען האָבען זי זעהר ליעב געהאט פאַר איהר גום
האַרץ און פאַר איהר ליעבע צו אמת און שלום, און זיי
האָבען דערצעהלט צו די פרויען פון לאַנד װענען שריים
נרויסע מעלות, און פיעלע פרויען זיינען צו איהר געקומען
לערנען און וויסען גאָט'ס װאָרט. זיי האָבען געהערט איהרע
קלונע רייר, האָבען גענומען גלויבען אין גאָט און געהען אין
זיינע וועגען. די צאָה? מענשען װאָס האָבען געגלויבט אין
נאָט איז דורך דעם געװאָרען זעהר גרויס און זיי האָבען גע"
בענשט אברםין און שרין: ;גאָט זאָל אייך פערגעלטינען
דערפאר װאָס איהר האָט געעפענט אונזערע אויגען און אונז
אַרויפנעפיהרט אויפין וועג פון פרידען און נערעכטיגקייט!*

78 דער אוצר

37
אויף אַברהם'ס װאַנדעריוועג

דער אויבערשטער האָט געזאָגט צו אַברםין: , פערלאָן
דיין לאַנד, דיין געבורטה-פּלאַץ און דיין טאַטענס הויז און
זאָל דיין נאָמען בעוואוסט ווערען אויף דער גאַנצער ערר !*
האָט אַברם געפרענט: ;א גאָט, וי קען איך לאָזען מיין
אַלטען טאַטען אַלֵיין? ווער װעט איהם געבען עסען און
טרינקען און ווער װועט אויף איהם אַכטונג געבען?" ;נעה",
האָט גאָט געזאַנגט, ,און איך על שוין בעזאָרנען דיין פאָ-
טער!"

אברם איז מיט זיין ווייב שרי און זיין ברודעריס זוהן
לוט אַװעק אין לאַנד כנען. אויף זיין גאַנצען וועג האָט פאַר
איהם געשיינט דער שטערן ,צדק". ער איז דורכגעגאנגען
ארם נהרים און ארם נחור און געזעהן אַז די איינוואוינער
פון יענע לענדער טוהען גאָרניט, נאָר זיי עסען און טרינקען
און הוליען! האָט דאָס איהם זעהר וועה געטאָהן און ער
האָט נגעבעטען צו גאָט: ,זאָל גרויס זיין דיין ננאָד צו מיר
און דו זאָלסט מיך היטען און שטאַרקען, אַז איך זאָל ניט
ווערען וי איינער פון זיי }..*

אַברם האָט נעוואנדערט ווייטער און איז געקומען נאָך
צור. דאָרט האָט ער געזעהן, װוי די איינוואוינער פון קליין
ביז נרויס ארבייטען, אַקערען זייער ערד, זייען און שניידען
די תבואה.. האָט זיך אַברם זעהר דערפרעהט און ער האָט
זֵיי געבענשט אין נאָט'ס נאַמען און נעואָגט: אהלואי זאָל
איך זיין וי זיי !"

איבעראל ווא אברם איז דורכגענאננען האָט נאָט נע"
בענשט די ערד מיט טהוי און רעגען און בעפרוכפּערט אַלע
פעלדער. ווען אברם איז בעקאנט געװאָרען צווישען די
איינוואוינער פון יענע ערטער זיינען צו איהס געקומען פרויען

פון אַלע מדרשים 79

װאָס האָבען קיין קינדער ניט געהאט און פון איה. פער-
לאַנגט, ער זאָל פאַר זיי בעטען צו גאָט. אַברם האָט ער-
פילט זייער פערלאַנג און זיי האָבען געבאָרען קינדער. אויך
פיעלע קראַנקע זיינען געקומען צו אברם'ן און זיי האָבען
געקוקט אויף דעם אבזדטוב ואָס איז געהאַננען איף זיין
האַלז און זיינען געהיילט געװאָרען. און אויך די ים-רייזענדע
אויף די שיפען זיינען צו איהם געקומען און פערלאנגט ער
זאָל מתפּ99 זיין פאַר זייערע שיפען, זיי זאָלען אַריבער
דעם גרויסען ים בשלום. האָט אַברם ערפילט זייער בעגעהר
און נעטאָהן אלץ װאָס יעדער איינער האָט פון איהם פער-
פֿאַנגט. אזוי איז אברם בעריהמט געװאָרען אויף דער גאַנצער
וועלט, און איז געווען א נליק און א ברכה פאַר זיינע מיט-
מענשען. א

38
דער מלאך און זיין שטעקען

ווען שרה איז גענומען געװאָרען אין פּרעה'ס הויז אַריין,
האט זי געוויינט און געבעטען צו נאָט: ,טאַטע און מאַמע
האָבען מיך פערלאָזען און איצט בין איך אוועקגעריסען גע"
װאָרען אויך פון מיין מאַן ! דערבארעם זיך איבער מיר, א
גאָט, און ברענג מיך צוריק בשלום צו אברם'ץ 1"

נאָט האָט געהערט איהר געבעט און אַרונטערגעשיקט
פון הימעל א מלאך מיט אן אייזערנעם סצעפּטער (שטעקען).
אַזױ באַלד װוי פּרעה האָט נאָר געװאַלט צונעהן צו שרה'ץ,
האָט איהם דער מלאך דערלאנגט מיט דעם סצעפּטער שווע-
רע קלעפּ. האָט שרה מעהר ניט געקענט פּערטראַגען דעם
געשלאַגענעם פּרעה'ס צרות און זי האָט בעפעהלען דעם
מלאך ער זאָל איהם מעהר ניט שלאַנען. אבער װען עס
איז נאָר פּרעהין אַביסע?ל בעסער געװאָרען האָס ער ווידער

80 דער אוצר

נעװואַלט זיך דערנעהנטערען צו שרהץן. האָט זי געגעבען
אַ וואונק דעם מלאך, און ער האָט פּרעהין שטאַרק צושלאָגען
און שווער פערוואונדעט. פּרעה האָט דאַן שנעל אומגעקערט
שרהין צו אַברם'ן און איהר מיטגעגעבען זיין טאַכטער הנר
פאַר אַ דיענסט, זאָגענדיג צו הגר'ן: ,עס איז בעסער פאַר
דיר צו זיין אַ דיענסט אין דעם הויז פון דעמדאָזינען הייליגען
מאַן, איידער זיין אַ פּרינצעסין אין מיין הוין!*
4

39
אַברהם'ס גרויסקייט און עניוות

ווען אברם'ס נאַמען איז בעריהמט געװאָרען איבער דער
נאַנצער ערד און אלע האָבען דערצעהלט וועגען זיין גרויס-
קייט, האָבען די מלכים איהם מקנא געווען און זיי האָבען
נעזאַנט איינער צום צווייטען: ,קומט, לֹאָמִיר דעריהרניע-
נען אברםין און אונזערע קנעכט וועלען אויפהערען פון איהם
רעדען".

האָט איין קעניג געזאָגט: ,אוב סיר וועלען קומען
בעפאלען אברסין וועלען זיך צונויפזאַמלען די פיעלע פריינר
זיינע און זיך פאַר איהם אָננעהמען; דעריבער אין דאָס
בעסטע, אַז מיר זאָלען געהן נאָך סדום און נעהמען אין
געפאנגענשאַפט זיין ברודער'ס זוהן לוט. און ווען אכרם
וועט זיך דערפון דערוויסען װועט ער דאָך קומען צו אונז
איהם אָבנעהמען --דאַן וועלען סיר איהם בעפאלען און
דעריהרג'יענען".

די דאָזיגע עצה איז נעפעלען די קעניגע און זיי זיינען
אַװעק נאָך סדום און עמורה און דאָרט געפאַנגען מענער,
פרויען און קינדער, און צווישען זיי אויך לוטיץן. איז מלאך
מיכא? געקומען צו אברס'ץ און איהם דערצעהלט וועגען דעם

פון אַלע מדרשים 81

איבערפאַל און וועגען לוט'ס געפאננענשאַפט. אברם''ן האָט
בעזונדערס נעערגערט װאָס עס זיינען אוועקגעפיהרט נע-
װאָרען פרויען און קינדער, און ער האָט גערופען זיינע קנעכט
און געזאָגט :

, קומט, לאָמיר ראַטעװען די געפאַנגענע. איך וייס,
אַז וועלענדיג פּערכאַפּען די מלחמה-רויב, וועט איהר ניט גענוג
אַכפונג נעבען צו ראטעווען די געפאנגענע פון זייער אומ-
גליק; דעריבער גיב איך יעדען איינעם פון אייך נאֶלֶך
און זילכער און בריליאנטען וויפיעל אייער האַרץ גלוסט,
אָבער איהר מוזט סיר שווערען, אַז איהר וװעט זיך ניט
איבערגעבען צו קיינע פּלינדערייען, נאָר ראַטעװוען די פרויען
און קינדער פון די הענט פון זייערע פּיינינער!"

די יונגען האָבען איהם זייער שבועה נעגעבען, און אַברם
האָט זיי בעשאַנקען מיט נאָלֶר און זילבער און בריליאַנטען,
און זיי זיינען אוועק נאָך סדום.

דער אייבערשטער האָט געטאָהן א נס און קירצער נע-
מאַכט זייער וועג, און באַלר זיינען זיי געווען אין לאַנער
פון די קעניגע.

ווען יענע האָבען דערזעהן אברסין האָבען זיי אויף איהם
געװואָרפען זייערע שאַרפע שווערדען. אָבער גאָט האָט פון
די שווערדען געמאכט ערר. וען די קעניגע האָבען דאָס
נעזעהן, האַבען זיי נענומען אויף איהם שיסען מיט זייערע
פיילען, אָבער נאָט האָט פון די פיילען געמאכט שטרו.
האַבען די קעניגע געװאָלט צוגעהן און אַברם'ן כאַפּען. האָט
אַברם די שטיקער ערר און די שטרוי אויף זיי געװואָרפען.
איז פון די ערד און דער שטרוי צוריק געװואָרען שוועררען
און פיילען -- און די קעניגע זיינען אַנטלאָפען און הינטער
זיר געלאָזען די געפאנגענע און זייער האָב און נוטס. האָט
אַברם גענומען די געפאננענע און זיך געלאָזט מיט זיי
אַהיימנעהן. |

82 דער אוצר

אין דערזעלבער צייט האָבען זיך די קענינע פערזאמעלט
אין טהאָל שוה און זיי האַבען צווישען זיך בעשלאַסען:
,מיר האָבען געזעהן אברם'ס גכורה און זיינע וואונדער,
דעריבער לֿאָמיר איהם מאַכען פאר אונזער מלך און אונזער
גאָט!* האָבען זיי אונטערגעשניטען טענענבוימער און גע"
מאַכט אַ גרויסע אַרענאַ און געװאַרט אויף אַברם'ס אִני
קומען.

וען אברם איז אָנגעקומען האָכען זיי זיך צו איהם
נעבוקט, איהם אַרויפנעזעצט אויף דער אַרענאַ און אויס-
נעשריען : ,דו ביזט אונזער מלך}! דו ביזט אונזער פיהרער {
דו ביזט אונזער גאָט!" אָבער אברם האָט צו זיי געזאָגט :
,חלילה! איך קען ניט זיין אייער מלך און אודאי ניט
אייער גאָט! זייט וויסען אַז איך בין ניט מעהר וי ערד
און שטויב, אזוי װוי יעדער מענש! און אויב איך געפעהל
אייך און איהר ווילט מיט מיר טאָהן גוטעס--לעבט זשע
בשלום איינער סמיטין צווייטען,. עפענט אויף אייערע סיהרען
פאַר דעם אַרימאן און דעם פרעמדען און דעם װאַנדערער,
און גלויבט אין נאָט דעם בעשעפער פון הימעל און ערר,
און דיענט איהם מיטץ גאַנצען האַרצען !"

ווען אברם האָט אָפּגערעדט האָט ער זיך אָפּגעזעגענס
מיט די קענינע און איז אוועק.

ווען שם, דער זוהן פון נח, איז איהם אַנטקענען גע-
קומען און נעזעהן װוי ער האָט געראטעוועט די געפאנגענע
און זיי צוריקנעבראכט אַהיים, און זיי אומגעקעהרט זייער
האָב און גוטס, און ביי זיי נאָר ניט נענומעז --איז ער
געבליבען ערשטוינט.

אין יענער מינוט איז אברם אויפנעשטאַנען און האָט
מתפּל? נעווען צו גאָט: ,האַר פון אַלע וועלטען } ניט מיט
מיין כח און ניט מיט מיין נבורה האָב איך דאָס אַלץ גע-
טאָהן, נאַר מיט דיין קראַפט און סיט דיין שטאַרקײט!

פון אַלע מדרשים 83

דו, גאָט, האָסט מיך אָפּגעהיט אין מיין וועג און מיך גנע"
שיצט!" און וי נאָר אַברם האָט פערענדיגט זיין תפלה --
האָט זיך דערהערט דאָס קול פון די מלאכים זינגענדיג אין
הימעל?ל: ,געלױיבט ביזטו נאָט, װאָס דו האָסט בעשיצט
אַברם'ז !*

יט

40
שרה און הגר

די פאַרנעהמע פרויען פון דעם אַרט ואוו שרה האָט
געוואוינט פלעגען קומען צו איהר יעדען טאָג איהר אִמּי
געכען כבוד און זי בעגריסען. איינמאָ?ל האָט שרה צו זיי
געזאָגט :

,פאַר װאָס ניט איהר נאָר מיר אָב אַזױ פיעל? כבוד?
איז דען אויף דעם אָרט ניטאַ אַ בעסערע פרוי פון מיר?
אָט זיצט אין איהר געצעלט הגר, פּרעה'ס טאַכטער-- געהט
צו איהר, געעהרטע פרויען, און בעגריסט זי, ווייל נאָך אַזאַ
בעשיידענע און עהרליכע פרוי װוי זי איז ניטאָן"

ווען די פרויען האָבען געהערט שרה'יס ווערטער זיינען
זיי ערשטוינט געבליבען און זיך געטראַכט: איז דאָס נאָך
געהערט געװאָרען אַז אַ באַלעבאָסטע זאָל אַזױ בכבוד האַל-
טען איהר דיענסט?! און זיי זיינען אוועק צו הנרין און
זי בעגריסט, און אין דעם נעשפּרעך װאָס זיי האָבען מיט
איהר פערפיהרט האָט הנר געואַנט:

,זאַנט ניט אַז גאָט איז נוט צו שרהץן! וװאָרים אויב
יאָ, פאַר װאָס האָט ער זי נאָך ביז היינטיגען טאָג מיט
קיין קינד ניט בעשאָנקען ?*

84 דער אוצר

41
דאָס געבעט פון רעם ,יור" '

ווען דער אייבערשטער האָט געענדערט דעם נאַמען
אַברם אויף אברהם און פון שרי אויף שרה, און דער ,יוד"
האָט נעזעהן, אַז ער איז אַרונטערגענומען געװאָרען פון דעם
נאָמען פון דער דאָזיגער צדיקת, האָט ער זיך זעהר מצער
געווען און ער איז אַרויפגעפלויגען צו גאָט, האָט זיך נע-
שטעלט פאַרין כסא-הכבור און געזאָגט :

,אַ גאָט, איך ווייס אז איך דאַרף ניט שטעהן אויף דעם
אָרט פון גרויסע, און אז איך בין דער קלענסטער פון אַלע
אותיות ! אָבער דו, אַלמעכטינער, האָסט מיט מיר געטאָהן
נרויס חסד און מיך אַריינגענעבען אין דעם נאַמען פון דער
דאָזיגער צדיקת, וועלכע ווערט געבענשט טױיזענרער מאָל
יערען טאָנ}! און איצט בין איך פּלוצים אַװעקגענומען גע-
װאָרען פון דעמדאָזינען געבענשטען נאָמען און איך בין
נעדונד! האָסטו מיר דאָס געטאַָהן, אַ גרויסער גאָט, דערפאר
װאָס איך בין דער קלענסטער פון די אותיות ?"

און נאָט האָט זיך צוגעהערט צו דעם נגעבעט פון דעם
אות ,י" און געזאָגט :

,דערפאר װאָס דו האָסט נגערעדט אַזױ בעשיידען, װועל
איך דערפאר דיר ווידער אַרױסצײײנען מיין גנאָד און אָנ
שטאָט דעם װאָס דו ביזט אין שרי'יס נאַמען געווען דער
5 ע צ ט ע ר את, װעסטו איצט זיין אין דעם נאָמען פון
אַ גרויסען צדיק און העלד דער ערשטער אות..

דאָס איז געשעהן ווען משה האָט געענדערס דעם נאַמען
הושע אויף יהושע.

פון אַלע מדרשים 85

122
שרה'ס שעהנקייט

ווען אבכרהם האָט געדארפט אַריינקומען אין מצרים
האָט ער שרה'ן בעהאלטען אין א קאַסטען און זי דאָרט פער-
שלאָסען. ווען זיי זיינען געקומען צום גרעניץ האָט מען
ביי איהם נגעפאָדערט ער זאָל בעצאָהלען דעם גרעניץ-ישטייער
פאַר דעם קאַסטען. האָט ער געזאָגט: ,איך בעצאָהל!*

,אפשר פיהרסטו אין דעם קאַסטען טייערע כלים ?*
האָבען זיי געפרעגט.

,איך בעצאָה? דעם שטייער פאר כלים", האָט אַברהם
אָבינו געענטפערט.

,אמשר האָסטו דאָרטען נאָלך ?*

,איך בעצאָה? פאַר גאָלד".

,אפשר האָסטו דאַרטען טייערע זיירענס ?*

,איך בעצאָה? פאַר זיידענס !"

.אפשר האָסטו דאָרטען פּערל ?*

,איך בעצאָה? פאַר פּערל!"

,מיר קענען דיר ניט דורכלאָזען וואו דו עפענסט ניט
דעם קאַסטען און צייגסט אונז װאָס דאַרט געפינט זיך".
האָבען די גרעניץ וועכטער געזאָגט.

אוז װוי נאָר אברהם האָט געעפענט די קאַסטען, האָט די
גאַנצע פאנד מצרים אויפנעלויכטען פון איהר שעהנקייטי

--שָ-
42
לוט און זיין ווייב

אין יענער צייט האָבען די פיהרער פון סדום בעשטימט
לוטין אַלס דעם הערשער פון שטאָדט. איינמאָל ווען ער
איז געזעסעז אין טויער פון סדום און געזעהן די צוויי מלאכים

50 דער אוצר

װאָס זיינען געקומען אַנזאָגען דעם חורבן פון סדום, האָט
ער זיר דערמאַנט אַן די מנהנים פון זיין פעטער אברהם,
וועלכער האָט אויפנענומען יעדען מענשען מיט שמחה און
ליעבשאפט ---און ער איז זיי אַנטקעגענגעגאַנגען, האָט זיך
צו זיי געבוקט און נעזאָגט:

,זייס אַזױ גוט, שלוחים פון נאָט, קומט אַריין אין מיין
הויז און איהר וועט דאָרט האַבען דעם געהעריגען אָפּרוה !*

און די מלאכים האָבען איהם געענטפערט :

,ניין! אויף דער גאָס וועלען מיר איבערנעכטינען".
אָבער לוט האָט זיי שטאַרק געבעטען און זיי זיינען איהם
נאַכגעגאנגען. לוט האָט זיך געטראַכט: איך װעל זיי קיין
װאַסער ניט געבען צו װאַשען די פיס, און ווען די איינ-
וואוינער פון סדום וועלען זעהן מאַרנען אין דער פריה דעם
שטויב אויף זייערע פיס, וועלען זיי דענקען, אַז די מענשען
זיינען נאָר:װאַס געקומען |...

ווען עדית, לוטיס ווייב, האָט געזעהן וי צוויי מענשען
דערנעהנטערען זיך צום הויז, האָט זי געשריען צו לוטין:

,זאָלסט ניט אַרײנלאָוען די מענשען אונטער אונזער
דאך!" זי האָט דאַן גענומען א דיװאַן און געמאכט אַ צװי"
שענשייד צווישען זיך און איהר מאַן לוט, זאָגענדיג צו איהם :
,אויב די געסט זיינען דיר אַזױ געפעלען און דו ווילסט זיי
האָבען, ברענג זיי אין ד יין שטטב אַרײן!*

ווען לוט האָט גענומען צוגרייטען א מאָלצייט פאַר די
מלאכים און ער האָט געזעהן אז עס איז אין הויז קיין זאַלץ
ניטאָ, איז ער אַװעק צו זיין ווייב און זי געבכעטען זי זאָל
דערלאנגען זאַלץ פאַר די געסט. עדית האָט אויף איהם אָנ-
נגעשריען און געזאַנט :

,ווילסטו אפשר איינפיהרען דעמדאָזיגען שלעכטען מנהנ
אויך אין סדום? ! לאָז מיך צורוה! דאָס װעל איך דיר
סיינמאל ניט נאַכגעבען!"

פון אַלע מדרשים 87

אָבער ווען לוט האָט גענומען ריידען צו זיין ווייב שטרענ-
גער, איז זי אוועק צו די שכנות און געזאָגט:

,גיט מיר זאַלץ, ווייל געסט זיינען צו אונז געקומען
און מיין מאַן האָט זיך מיט זיי דערפרעהט, זיי אַריינגענומען
אין הויז און געמאכט אַ פֿאַלצייט. עס פעהלט ניט קיין
זאַך אַ חוֹץ זאַלץ, און ער האָט מיך געשיקט דאָס ברענגען!..*

ווען בי מענשען פון סדום האָבען זיך פון דעם דער"
וואוסט, האָבען זיי אַלע, יונג און אַלט, אַרומגערינגעלט לוטיס
הויז, און עס איז ניט נעווען אפילן איינער װאָס זאָל זאָגען :
װואָס האַבען אייך די פְרַעמדַע נעטאָהן אזעלכעס, װאָס איהר
האָט זיך אלע פערזאַמעלט זיי שלעכטעס צו טאָהן? און
ווען די מענשען פון סדום האָבען גענומען צוברעכען די
פערשלאָסענע טיהר זיינען זיי געשלאָנען געװאָרען מיט בלינד-
קייט און האָבען ניט נעקענט געפינען די טיהר. די מלאכים
האָבען דאַן געזאָגט צו לוטץן :

,פיהר אַרױס אַלֶץ װאָס דו האָסט דאָ אין שטאָדט, וויילֿ
גאָט האָט אונז געשיקט די שטאָרט צו פערניכטען"

לוט איז נעבליבען אויסער זיך פון שרעק. און ער איז
שנעל אַװעקגעלאָפען צו זיינע איידימס און אויסגעשריען:
שנעל פערלאָזט די שטאָדט, ווייל גאָט האָט געשיקט מלאכים
דאָס גאַנצע אָרט צו פערניכטען!"

די איידעמס האָבען זיך אויסנעלאַכט און געזאָגט:
,ביזטו פון זינען אַרונטער? די גאַנצע שטאָדט אין לוסטינ
און פרעהליך און דו זאָגסט, אַז זי ווערט איבערגעקעהרט 1:.*

און לוט האָט זיי פּערלאָזען און זיך גענומען לויפען צו
די מענשען וועמען ער האָט אַוועקגענגעבען זיין געלט אויף
פּראַצענט... אָבער די מלאכים האָבען איהם צונעאַײילט און
ער האָט זיך אומגעקעהרט אַהיים און גענומען צונויפזאמלען
אַלע זיינע בריליאַנטען און נאָלר און זילבער און זיך אַזו
אָרום פיעל? פערזאַמט. די מלאכים האָבען דאן אָנגעכאַפּט

88 דער אוצר

איהם און זיין ווייב און זיינע צוויי טעכטער פאַר די הענט
און זיי אַרויסגעפיהרט אויסער דער שטאָדט און זיי דאָרט
געלאַזען. און אַ ‏ בעפעה? האַבען זיי איהם געגעבען:

,ניט קוק הינטערוויילעכטס און בלייב ניט שטעהן דאַָ
אויפ'ן פּלאַץ. אַנטלױף אויפץן באַרג אַרױף אויב דו ווילסט
לעבען בלייבען!"

און לוט האָט זיך ביי זיי געבעטען : , לאָזט מיך אַװעק
אין אָט דעם קליינעם שטעדטעל? װאָס אין נאַהענט אַהין
צו אַנטלויפען". דער מלאך האָט זיך דערמאַנט אָן לוט'ס
גוטסקייט, ווען ער האָט איהם אַריינגענומען אין זיין הויז,
און ער האָט איהם ערלויבט צו טאָהן װי ער וויל.

און ווען לוטיס פרוי האָט אַ קוק געטאַָהן הינטער זיך--
אין פון איהר געװאָרען א שטיק זאַלץ... װאָס געפינט זיך
נאָך ביז'ן היינטיגען טאָג ביים טייך קדרון. אָקסען פלענען
דאָרט אהינקומען יעדען טאג און עס לעקען, און ביז אַווענד
פלעגען ניט מעהר בלייבען װי די פיס... אָבער צומאַרגענס
האָט עס ווידער ארױיסגעשפּראָצט און עס איז וידער גע"
װאָרען א שטיק זאַלץ װוי געווען.

ייד

24
ביים שיין פון זון און לבנה

ווען די איינוואוינער פון סרום האָבען זיך דערוואוסט,
אַז דאָס אומגליק איז נאָהענט, האָבען די װאָס האָבען געדיענט
צו דער זון געזאָגט :

,אַד, ווען די זון צו וועלכער מיר דיענען װאָלט אַרױס-
געקומען און אונז גערעטעט. פון דעם נאָט װאָס װויל אונז
אומברענגען !*

און די מענשען װאָס האָבען געדיענט צו דער לבנה האָ-

בען געזאָגט .

פון אַלע מדרשים 89

,הלואי זאָל אין נאַנצען דער פריהמאַרנען ניט קומען,
וועט אונז די לבנח בעשיצען פון אלעם שלעכטען".

אָבער נאָט, וויסענדיג די מחשבות פון די איינוואוינער
פון סדום, האָט אויף זיי געמאַכט רעגענען פייער און שוועבעל
אין דערזעלבער מינוט ווען עס האָט געשיינט אין הימעל
אי די זון, אי די לבנה! דער מלאך פון פערניכטונג האָט
אַנגענומען דעם שטיין, אויף וועלכען עס זיינען געווען נע-
בויט די פינף שטעדט פון סדום, און ער האָט זיי איבערנע-
קעהרט און פערניכטעט. עס איו פערטריקענט געװאָרען
דאָס גראָז פון פעלד און יעדער נעוויקס, און פון דעם גאַנצען
לאַנד איז געװאָרען א חורבה.

יט

25
דעם שטן'ס העצע

ווען יצחק איז אונטערגעוואקסען און ענטוועהנט גע-
װאָרען, האָט אברהם געמאכט אַ גרויסע סעורה, צו וועלכער
עס זיינען געקומען שם און עבר, אבימלך דער קעניג פון
די פּלְשתים און זיין גענעראל פיכ?, און אנדערע אָנגעזעהענע
מענשען פון לאַנד; אויך תרח, אַברהס'ס פאָטער, און נחור,
זיין ברורער, זיינען געקומען מיט זייערע פאַמיליען פון חרן
און זיי האַבען געגעסען און געטרונקען און זיך משמח געווען.

ווען דער שטן האָט דאָס געזעהן אין ער געקומען אין
אברהם'ס הויז אריין, פאַרשטעלענדיג זיך פאַר אַן אַרימאן
װאָס קומט בעטען עסען, און ער האָט זיך אַװועקגעשטעלט
ביי דער טיהר. אַברהם האָט איהם אָבער ניט נעזעהן, ווייל
ער איז די נאנצע צייט געווען פערנומען בעדיענענדיג זיינע
נעסט, און ער האָט דעם ארימאן ניט אייננעלאדען צום
עסען. דער שטן האָט זיך מיט דעם זעהר דערפרעהט, און
ער איז געקומען צו גאָט און געואָגט:

90 דער אוצר

,דו, נאָט, האָסט געגעבען אברהםין אַלץ װאָס זיין האַרץ
נלוסט, דערפון איז ער געװאָרען נאוה'דיג ביי זיך און ער
גיט שוין מעהר ניט קיין צדקה צו אַרימע לייט. איך האָב
איהם היינט אױיסנעפּרובט און איך האָב זיך אַװועקסגעשטעלט
וי אן אַרימאן ביי זיין טיהר, אָבער ער האָט זיך אויף מיף
ניט אומנעקוקט און מיך ניט נגערופען צום עסען!*

און נאָט האָט געענטפערט דעם שטן:

,ניטאַ נאָך אַזאַ נאָט-פורכטיגער און בעליצדקה וי
אברהם אין גאנצען לאַנד, און איך ווייס גאַנץ גוט, אַז אפילו
זיין איינציגען זוהן יצחק װעט ער פון סיר ניט צוריק-
האַלטען, ווען איך װועל איהם זאָגען: ברענג איהם מיר פאַר
אַ קרבן!*

און דער שטן האָט געזאַנט: אאַברהם וװועט קיינמאָל
אַזאַ שווערען נסיון ניט ביישטעהן !*

,וועסטו זעהן", האָט גאָט געענטפערט, , צי עס איז אזוי
וי איך זאָג דיר אָדער ניט |..*

ייט

6
ישמעאל און יצחס

ווען שרה האָט געזעהן, אז ישמעאל פיהרט זיך אויף
זעהר שלעכט, האָט זי צו איהם געזאָגט: ,בעדענק זיך,
מיין זוהן, נעה אין גלייכען וועג און עס וועלען דיך ליעב
האַבען נאָט און לייט". אָבער ישמעאל האָט זיך צו איהרע
רייד ניט צונעהערט און ער האָט זיך ווייטער איבערגעגעבען
צו זיינע תאוות און פערגעניגענס. שרה האָט דאַן ביי זיך
בעשלאַסען: איך מוז אָפּהיטען מיין זוהן יצחק און אויף
איהם שטענדיג האַלטען אַן אוינ, ווייל ער קען זיך נאָך

פון אַלע מדרשים 1

אַפּלערנען פון ישמעאליס דרכים און ווערען אזוי װוי ער.
איינמאָל האָט שרה נעזעהן, וי ישמעא? האָט געבראכט
אַ נעצענבילד און זיך דערמיט געשפּיעלט פאר יצחקין. שרה
האָט אויף איהם אַנגעשריען און געזאָגט :
,דו זאָלפט מעהר ניט װאַגען צו טהאָן אַזאַ זאַך, און אויב
דו וועסט ניט פאָלנען וועסטו פון הויז פערטריבען ווערען !*

ישמעאל האָט דאַן אַרױסגענומען דאָס בילד פון הױז
און עס בעהאלטען. איינמאָ? האָט ישמעאל געזאָגט צו
יצחקין :

,קום, לאַמיך נעהן אין פעלד אַרין פאַר א שפּאַציר!*
,גוט", האָט יצחק געזאָגט, און זיי זיינען אַװעק. װען זי
זיינען געקומען אין פעלד אַריין האָט ישמעאל נענומען פיי"
לען און נעשאָסען אויף יצחק'ן.

.בדודער, פֿאַר װאָס טוסטו מיר דאָס?" האָט יצחק
געפרענט. און ישמעאל האָט איהם נעענטפערט, אַז דאָס
שפּיעלט ער זיך בלויז אַזױ. אָבער אין דער אמתין האָט דאָס
ישמעא? נעטאָהן נערנווילינ טראַכטענדיג ביי זיך: איר
װועל דעריהרנ'יענען יצחקין אוּן איך על דאַן בלייבען דער
איינציגער יורש פון מיין טאַטען!.-

ווען שרה האָט זיך דערפון דערוואוסט, האָט זי ווידער
גערערט צו ישמעאלץן און זיך געבעטען :

,גיב אויף דיינע שלעכטע ווענען, מיין זוהן, און לעב
פשלום מיט יצחקין. איך װע? דאַן צו דיר גוט זיין און
דיך ליעב האַבען װי א מאמע אַ קינד!"

אָבער ישמעאל האט איהר נעבעט ניט געהערט און
איזן ניט נעריהרט געװאָרען פון איהרע נוטע רייד. ער האָם

נאַָר נעטראַכט וי אומצוברענגען יצחקן. שרה האָט זיך
זעהר געשראָקען פאַר דעם יונג, און זי איז אוועק צו אברהם'ן

92 דער אוצר

און זי האָט געזאָנט: ,טרייב אַרויס ישמעאלן, ווייל ער װי5
דעריהרנ'ענען אונזער זוהן יצחקין !"

אַברהסץ האָט שרה'ס בעפעהל ועגען זיין זוהן זעהר
פערדראַקען, ביז נאָט האָט איהם געזאגט:

אַלץ וואָס דיין ווייב שרה וװעט דיר הייסע' --

פאָלג זי !*
0

27
אַברהם פערטרייבט הגרץ

אַברהם האָט געגעבען הגרין ברויט און אַ שלויך מיט
ואַסער, אַרויפגעלעגט ישמעאלן אויף איהר אַקסעל. און
הגר איז אוועק אין מדבר אַרײן; און ווען זי האָט גענומען
זוכען געצען-בילדער זיך צו זיי צו בוקען, אין פּלוצים ביי
איהר אויסגעגאנגען דאָס װאַסער. האָט דער יונג ניט גע-
האָט װאָס צו טרינקען און ער האָט שטאַרק געוויינט. הגר
האָט איהם אַװעקגעװאָרפען צווישען די קוסטעס און זיך נע-
זעצט פון דער ווייטענס, טראַכטענדינ זיך: לאָמיך כאָטש
ניט זעהן װוי מיין קינד שטאַרבט}

און ישמעא? האָט נעכעטען צו נאָט און געזאָנט: 6אָ,
ניט מיר עפּעס צו טרינקען און לאָז מיך ניט שטאַרבען פון
אַזאַ ביטערען טויט וי דאַרשט!"' גאָט האָט דערהערט
ישמעאליס געבעט און ער האָט געװאָלט איהם נעבען אַ קװאַל
מיט ואַסער, אָבער אין דער מינוט האַבען די מלאכים זיך
נעשטעלט פאַר גאָט און געזאָגט :

,האַר פון אַלֶּע וועלטען! פאַר װאָס זאָלסטו אַרױסי
ווייזען דיין חפד צו ישמעאלץ ? ער װועט דאָך דיינע קינדער
שלעכטס טאָהן און זיי טויטען מיט דאָרשט ווען זיי וועלען
פון זייער פֿאַנר פערטריבען ווערעו!*

פון אַלע מדרשים 3

.זאַנט מיר: -- האָט נאָט געזאַנגט צו די מלאכים -- װאָס
איז ישמעא? איצט, אַ צדיק אַדער א רשע ?*

,ישמעאל איז א צדיק--- האָבען די מלאכים געענטפערט,
ווייל ער איז נאָך יונג און ער פערשטעהט נאָך ניט זיך אַב-
צוקערען פון שלעכטען און אויסוועהלען דאָס נוטע!*

און גאָט האָט געזאָגט:

,דעריבער זאָלט איהר טאַקע וויסען, אַז גאָט משפּט
ניט די מענשען-קינדער לויט די מעשים װאָס זיי ווע ל?ען
טאָהן, נאָר לויט די מעשים װאָס זיי טוען אי ט!*

ייט

128
אַ קלונע עצה

ווען אברהם האָט אַװעקגעשיקט הגר'ן צוזאַמען מיט זיין
זוהן ישמעאל, האָט ער זיי מיטגעגעבען ברויט און אַ לאָנעל
װואַסער. און צוליעב אברהם'ס זכות איז ביי זיי די װאַסער
פון לאָגע?ל ניט אױסגעגאַנגען. נאָר ווען הגר איז אָנגעקומען
נעבען מדבר האָט זי אָנגעהויבען דיענען די עבודה זרה פון
איהרע עלטערען, און גלייך נאַכדעם אין פון זייער לאגעל
אויסגעגאננען די װאַסער. האָט הגר אויס פערצווייפלונג
איהר זוהן אוועקגעליינט אונטער קוסטעס און זיך געזעצט
פון ווייטען.

ווען דער דאָרשט האָט ישמעאלין גענומען שטאַרק מאַ-
טערען האָט ער אויסגערופען: ,האַר פון אַלֶע װועלטען!
אויב דו ווילסט מיר צושיקען אַ טרונק וואַסער, טאָ גיב מִיר
און לאָמיך טרינקען, אָבער לאָז מיך ניט אויסגעהן פאַר
דאָרשט, וויי? שטאַרבען פון דאָרשט אין דער ערגסטער
טויט. האָט דער אייבערשטער געהערט ישמעאל'ס נעבעט
און האָט געעפענט זיין מוטער'ס אוינען, און זי האָט דער-

04 דער אוצר

זעהן א ברונען מיט װאַסער. האָבען זיי געטרונקען, און
אַנגעפילט זייערע לאָגלען, און זיינען אוועק ווייטער.

הגר האָס פֿאַר ישמעאלץן אויסגעקליבען א פרוי פון
מצרים און איהר נאָמען איז געווען מריבה. זי האָט איהם
געבוירען פיער זיהן און א טאַכטער.

די גאַנצע צייט זייט ישמעאל אין אװועק האָט איהם
אברהם ניט פארנעסען און האָט געבענקט איהם צו זעהן.
איינמאָל האָט ער געזאָגט צוֹ שרהין: , איך ווי? געהן זעהן
מיין זוחן ישמעאל, אָבער איך שווער דיר, אַז איך על ביי
איהם לאַנג ניט פאַרבלייבען. איך על אפילו פון מיין
קעמעל ניט אַרונטערנעהן".

אַברהם איז אוועק און איז אָנגעקומען צו דעם אָרט וואו
ישמעאל האָס זִיך אויפגעהאלטען אַרום מיטאָג. ער האָט
דאָרט געפונען ישמעאליס פרוי מיט די קינדער און ער האט
זי נעפרענט : עוואו איז ישמעאל?" האָט זי געענטפערט,
אַז ער איז אוועק מיט זיין מוטער אין װאַלד. ער איז גע-
נאַנגען אויף יאַגד און די מוטער אָנקלייבען טייטלען און
פרוכטען.

,גִים מיר א שטיקעל ברויט און װאַסער", האָט אַברהם
געבעטען. אאיך בין מיער און שװאַך פון דער וייטער
רייזע".

;איך האָב ניט קיין ברויט און קיין װאַסער", האָט
ישמעאליס פרוי געענטפערט, און זי האָט זיך אָבגעקעהרט
פון דעם נאַסט.

אַברהם איז געבליבען זיצען אויף זיין קעמעל און האָט
צוגעזעהן וי די פרוי שלאָגט איהרע קינדער. זי האָט דערביי
געשאַלטען זיי און זייער פאָטער. דאָס האָט אברהס'ן שטאַרק
פּערדראָסען, און ער האָט נעזאַנט צו דער פרוי.

;איר בעס דיר, אַז ווען דיין מאַן װעט קומען אַהיים
זאלסטו איהם זאָגען, אַז דאַ איז נעווען א מאן פון דעם

פון אַלע מדרשים 3

לֿאַנד פּלשתים און ער האָט אויסגעזעחן אזוי און אזי, און
ער האָט נעזאָגט, אַז ווען דער בעל הכית װעט קומען אַהייס
זאָל ער אַרויסנעהמען דעם פלאַקען אויף וועלכען עס האַלט
זיך דער נעצעלט און זאָל אַריינשטעלען אַן אַנדער פלאָקען
אויף זיין אָרט".

און נלייך װוי אברהם האָט דאָס אָבגעזאָנט, איז ער
אַוועק צוריק אין דעם וועג פון וועלכען ער איז געקומען.

ווען ישמעא? אין נעקומען אַהיים האָט איהם זיין פרוי
דערצעהלט, אַז דאָ איז געווען אן אלטער סאַן װאָס האָט
זיך נעפרענט אויף איהם, אַזױ און אַזױ האָט דער אַלטער
אויסנעזעהען, און אַזױ און אַזױ האָט ער געהייסען זאַנע.

ישמעאל האָט פערשטאַנען אַז דאָס איז געווען זיין פאָ-
טער. ער האָט זיך אויך אָננגעשטויסען װאָס ער האָט גע-
מיינט מיט זיינע רייר. ‏ האָט ער געפאָלגט זיין פאַטעו'יס
עצה, האָט פערטריבען זיין פרוי, און זיין מוטער האָט פאַר
איהם אויסגעקליבען א פרוי פון איהר משפּחה. איהר נאַמען
איז געווען פּטומה.

דריי יאָהר שפּעטער איז אברהם װוידעױ געגאננען זעהן
זיין זוהן ישמעאל. און ווידער האָט ער געמוזם שוערען
צו שרה'ץן, אַז ער װועט ביי ישמעאלץן לאַנג ניט פערברייננען
און אז ער װעט אפילו פון קעמעל ניט אַרונטערגעהן אין
דעם אָרט וואו ישמעאל נעפינט זיך.

איז אברהם אַװעק רייטענדיג אויף זיין קעמעל און ביי
מיטאג צייט אין ער אָנגעקומען ביי ישמעאליס געצעלט. וען
פּטומה איז אַרױיס, האָט איהך אברהם נעפרענט וואו ישמעאל
איז, האָט זי נעענטפערט :

,מיין מאַן איז אוועס פיטערען די קעמלען. אבער דוי
מיין האַר, קענסט אַרײינקומען אין אונזער געצעהלט און
עסען און טרינקען װאַסער, דען איך זעה אַז דו ביזט מיר
פון וועג".

96 דער אוצר

סיצען ביי אייך קען איך ניט', האָט אַברהם גנעד
זאָגט, ,וויי? איך איי? זיך צו געהן אין מיין װועג. ברענג
מיר אַהער אַביסעל ואַסער און ברויט.? די פרוי אין שנעל
אַריינגעלאָפען אין געצעלט און האָט פון דאָרט געבראַכט
ברויט און װאַסער. זי האָט דעם גאַפט שטארק געבעטען עסען.
אברהם האָט געגעסען און געטרונקען און זיך געפרעהט װאָס
ישמעאל האָט בעקומען אַזא גוטע פרוי. נאָכדעם, אַז ער האָט
אַבנעגעסען און אַבגעבענשט, האָט ער געזאָגט צו דער פרוי:

,אַז ישמעאל װועט קומען זאָלסטו איהם זאָנען, אַן דא
איז געווען או! אלטער מאַן פון דעם לאַנד פּלִשתים און ער
האָט אַזױ געזאַנט: דער פלאַקען אויף וועלכען עס האַלט
זיך דיין געצעהלט איז גוט, זאָלסט איהם ניט אומבייטען
אויף אַן אַנדערען".

ווען ישמעאל אין געקומען אחיים און זיין פרוי האָט
איהם דערצעהלט וועגען דעם אַלטען מאַן און װאָס ער האָט
געזאָגט, האָט ישמעאל פערשטאַנען, אז דאָס איז געווען
זיין פאָטער און ער האָט זיר שטאַרק געפרעהט.

די

29
די נוטע מעשים פון אַברהם און שרה

אין יענע צייטען האָט אַברהם אויפגעבויט גאַסט:הײזער
אין אלע נענענדען און דאָרט צוגענריים עסען און טרינקען.
האבען די דורכוואנדערער דאַרט געקראַנען אַ פּלאַץ צום
איבערנעכטיגען, און אויך עסען צו שטילען זייער הונגער
און טרינקען צוֹ לעשען זייער דאָרשט. און וען אַ דורכ-
נעהער פלענט מיד ווערען פון וועג, אָדער ווערען הונגעריג
און דורשטיג, איז ער אריינגענאנגען אין דעם נאַהענטסטען
גאסט-הויז, און ער האָט דאָרט געפונען פיינע בעטען צום
אָפּרוהען זיך און טישען פון כלדטוב צום עסען. דער גאַסט

פון אַלע מדרשים הי

האָט דאַן אָבנגענעבען א לויב צו נאָט פון אַברהם און נע-
בענשט זיין נאַמען.

דאַן האָט אַברהם אויפגעבויט אין באר-שבע אַ גרויסע,
נעראמע הויזן מיט פיער טיהרען פון אַלע זייטען, אום אַז
קיין אורח זאָל ניט דאַרפען לאַנג זוכען דעם אַרײנגאַנג.
ער האָט פערפלאַנצט אַרום דעם הויז א גאַרטען מיט בוימער
פון אַלערלײי פרוכטען, און ביי דעם אַריננאַנג אין גע-
שטאַנען אַ ואונדערבאַרער בוים, װאָס אזעלכער אין ניט
נעווען און עס וועט ניט זיין. װואָרים ווען עס איז צו דעם
בוים צוגענאננען אַן עהרליכער נאָט-פורכטיגער מענש, האָט
דער בוים אױיסנגעשפּרײט זיינע צווייגען און איהם בעשיצט
און אויסבעהאלטען פון דער היץ פון דער זון; אָבער ווען
אַ געצענדיענער האָט געװאָלט צו איהם צונעהן, האָט זיך
דער וואונדערליכער בוים אָפּנערוקט פון זיין פּלאַץ און ער
האָט די צווייגען ארויפנגעהויבען אין דער הויך. אַזױ אַרום
האָט אַכרהם געוואוסט ווער עס זוינען די מענשען װאָס זיי-
נען צו איהם געקומען פון נאַהענט און פון ווייט, ווייל ער
האָט בלויזן געדארפט א קוק טהון אויפין בוים און ער האָט
איהם אַלץ געזאַנט. האָט ער געזעהן אַז דער בוים הויבט
אויף זיינע צווייגען אַרױף, איז ער שנע? צוגעגאנגען צו דעם
אָנגעקומענעם מאַן און איהם בענריסט. ער האָט איהם דער-
לאַננט אַ שטוה?, צו טיש געגרייט און געזאָגט: ,טרינק,
מיין האַר, און עס וויפיע? דיין האַרץ גלוסט".

די נאנצע צייט איז ער פאר איהם געשטאַנען און האָט
איהם בעדיענט װוי א קנעכט זיין בעל-הבית, און איהם דער"
צעהלט די גרויסקייט פון נאָט, זיינע חסדים און וואונדער,
און ניט אָבנעטרעטען האָט ער פון איהם ביז ער האָט זיינע
אויגען געעפענט צו פערשטעהן, אַז עס איז דאָ אַן איינאיינ-
ציגער גאָט אויף דער וועלט---אין וועמען מידארף גלויבען
און צו וועמען מידאַרף דיענען.

98 דער אוצר

אברהם'ס נאָמען און זיינע נוטע מעשים זיינען געװאָרען
בעריהמט איבער רער גאנצער וועלט און עס זיינען צו
איהם געקומען מענער, פרויען און קינדער פון אַלע עקען
וועלט, און עס האַבען זיך צו איהם געווענדעט אַלע אונגליק-
ליכע און פערביטערטע, און אַברהם האָט זיי אויפגענומען
מיט שמחה און ליעבשאַפט, זיי געגעבען צו עסען און צו
טרינקען, זיי געטרייפסט אין זייערע ליידען און אָפּנעװוישט
אַ טרעהר פון יעדען פּנים.

ווען שרה האָט געזעהז צווישען די אורחים פרויען אין
צוריסענע קליידער, האָט זי פאַר זיי אויפגענייהט מלבושים
און זיי גענעבען אָנצוטאָהן. זי האָט דעריבער געהאט אַר-
בייט ביי טאָג און ביי נאַכט, װואָרים ביי טאָנ האָט זי נע-
העלפען איהר מאן געבען די אורחים עסען און טרינקען, וי
אויך געלטינדבות און שפּיין אויפי'ן וועג, אוֹן ביי נאַבט
ווען די אורחים האָבען זיך געלענט שלאָפען האָט זי זִיך
אַוועקנעזעצט נייהען קליידער פאר די אַרימע פרויען און
זייערע קינדער. איהר ליכט האָט דערפאר געברענט פוז
פרייטאנ-צױנאַכטס ביז פרייטאָג:צױנאַכטס. האָט גאָט נע-
זעהן די נרויסע זאַכען װואָס זי טוהט מיט ליעבע און רחמנות
צו די אַרימע לייט, האָט ער זי בעשאַנקען מיט נליק און אַלץ
װאָס זי האָט געטאָהן, און ער האָט אַרומגערינגעלט
איהר געצעהלט מיט בעלויכטענדע װואָלקענס, וועלכע האָבען
איהר פערשאַפען כבוד ביי אלע איינוואוינער.

און װאָס מעהר צדקה אַברהם און שרה האָבען געגעבען
אַלץ גרעסער איז געװאָרען זייער נאָמען און אַלֵץ מעהר האָ-
בען זיך אין זיי געבענשט אַלֶע איינוואוינער פון לאַנד. און
ווען די אורחים פלעגען זאָנען צו אַברהם'ן: ,זיי אונז נע"
בענשט פאַר דעם חסד װואָס דו האָסט סמיט אונז געטאָהן",
האָט אַברהם זיי געענטפערט: ,ניט בענשט קיינעם, סיידען
דעם האַר ואָס ניט ברויט און לעבען צו יעדען בעשעפע-

פון אַלע מדרשים 99

ניש". און ווען די אורחים האַבען געפרעגט : ,וואו איז דער
דאַזינער האר?" האָט אַכרהם זיי געענטפערט:

מיט איהם איז פול הימעל און ערד, צו איהם בעלאננט
די נבורה און די נרויסקייט, און אין זיין ננאָד און רחמנות
שפּייזט ער די גאנצע וועלט".

די צוהערער זיינען גערייניגט און נעלייטערט געװאָרען
פון אברהס'ס ווערטער, און אברהם האָט זיי געלערענט וי
צו לויבען און בענשען נאָט און צו איהם מתפּלל זיין.

יט

50
ווען אַברחהם איז געװאָרען אין כעס

איינמאָל, ווען אברהם איז געזעסען ביי דער טיהר פון
זיין נעצעלט האָט ער נעזעהן וי אן אלטער, מיעדער מאן
דערנעהנטערט זיך צו איהם. אַברהם אין איהם אנטקענען
געלאַפען און געבעטען, ער זאָל ביי איהם איבערנעכטינען
און זיך אויסרוהען. דער זקן האָט אָבער ניט געװאָלט און
געזאַנט: ;ניין, דאָ אונטערץן כוים וועל איך איבערנעכטי-
גען". אַברהם איז צו איהם צונעשטאַנען און שטאַרק גנע-
בעטען, כיז דער אלטער האָט אַיינגעװוילינט אַריינצוגעהן אין
זיין נעצעהלט. אַברהם האָט איהם דערלאננט פּוטער, מילך,
אָנגעבאַקען פאר איהם פרישע קיכלעך און דער אורח האָט
גענעסען צו דער זעט. ווען ער האָט אָבגענעסען האָט אַברהם
צו איהם נעזאַנט: , בענש, מיין האַר, דעם נאָט פון הימע?ל
און ערד, װאָס ניט ברויט צו יעדען בעשעפעניש!*

,איך קען ניט דיין נאָט", האָט דער זקן געזאָגט, ,און
איך װעל נאָר לויבען דעם נאָט װאָס מיינע הענט האָבען
נעמאכט!*

100 דער אוצר

אָבער אַברהם האָט ווייטער גערעדט צו דעם אַלטען מאַן,
איהם דערצעהלט ועגען נאָטיס חסדים און זיין גרויסקייט,
און איהם געגעבען צו פערשטעהן, אַז דרי געצען-בילדער זיי-
נען נאַרישקײיטען, װאָס קענען קיינעם ניט העלפען און ניט
ראַטעווען, און איהם צוגערערט, ער זאָל גלויבען אין גאָט
און איהם דאַנקען פאר די חסדים ואָס גאָט טוהט מיט
איהם יעדען טאָנ. אָבער דער זקן האָט אויף אברהםיס פיעלע
געבעט:רייד געענטפערט מיט דעם:

,וואַסערע פערװאַדנשאַפט האָב איך מיט דיר, און וי
װאַנסטו מיך אָפּצוקעהרען פון מיין נאָט? לאָז מיך צורוה
מיט דיינע רייד, וויי? איך װוע? דיך ניט פאַלגען !"

אַברהם איז זעהר בייז נעװאָרען און ער האָט אויסנע-
שריען צו דעם זקן :

;די מינוט זאָלסטו אַרױס פון מיין הוין!*

דער אַלטער מאַן איז באַלד אַרויסנעגאנגען, און אין
אַוועק אין דער פינסטערער נאַכט, אין מדבר אריין.

דער אייבערשטער האָט זיך געערגערט איבער רער גע"
שיבכטע מיט דעם זקן, און ער האָט זיך בעוויזען צו אַברהםין
און נעפרענט :

;ווא איז דֶער מאַן װאָס אין צו דיר געקומען היינט
ביי נאַכט ?*

,אייננעשפּאַרט איז געוען דער זקן"--האָט אַבוהם
געענטפערט. ,איך האָב צו איהם גערעדט ער זאָל אין דיר
גלויבען כדי עס זאָל איהם שטענדינ גוט זיין, און ער האָט
מיך ניט געװאָכט הערען, און ער האָט מיך זעהר דערצאָ-
רענט און פערביטערט,--האָב איך איהם אַרױסגעטריבען
פון מיין הויז!..

און נאָט האָט געזאַנט:

.האָסטו נעטראַכט װאָס דו האָסט נעטאָהן ?... בעדענק
זיך נאָר: אָט האָב איך געדולדעט די זינד פון דעמדאַ

פון אלע מדרשים | 101

זיגען אַלטען פאַר פיעלע, פיעלע יאָהרען, און איך האָב איהם
געקליידעט און געשפּייזט און איהם בעזאָרגט מיט אַלע זיינע
בעדערפנישען---און צו דיר איז ער געקומען בלויז אויף
איין נאַכ ט א שון ביזטו מיד געװאָרען איהם צוֹ
שפּייזען און אין דיין כעס האָסטו פערגעסען יעדען רחמנות
און האָסט איהם פון זיך פערטריבען !!*

אַברהם האָט דאַן מתפּל? געווען צו גאָט ער זאָל איהם
מוח? זיין פאַר זיין זינד.

,איך ווע? דיר ניט מוח? זיין"-- האָט נאָט געזאָגט--
.סיידען דו וועסט זיך אונטערטעניג מאַכען פאַר דעם אַלי
טען מאַן, וועמען דו האָסט שלעכטס נעטאָהן, ביז ע ר עס
דיר מוח? זיין אויף דיין זינד!*

אַברהם איז דאַן שנעל? אַװעקגעלאַפען אין מדבר אַרײן
און אַזױ פאנג אַרומגעזוכט דעם סאַן ביז ער האָט איהם
נעפונען. ער איז איהם געפאַלען צו די פיס און האָט גע"
וויינט און זיך ביי איהם געבעטען ער זאָל איהם מוח? זיין
טאַר דער זינד װאָס ער איז געגען איהם בעגאנגען. דער
זקן איז נעריהרט געװואָרען פון אברהם'ס בעטענדע רייד און
ער האָט איהם מוח? געווען.

נאָט האָט זיך דאַן וויעדער בעוויזען צו אַברהםין און
נעזאָגט :

,דערפאר װאָס דו האָסט נעטאָהן װאָס איז רעכטפערטיג
אין מיינע אויגען, װעל איך אויך געדענקען מיין בונד מיט
דיינע קינדער װאָס וועלען קומען נאָך דיר---אַזױ אַז וען
זיי וועלען זינדיגען װעל איך זיי בעשטראַפען, אָבער מיין
בונד מיט זיי וועל איך קיינמאָל ניט צושטערען!*

4

102 דער אוצר

51
דער גרויסער נסיון

אברהם'ס צדקה און גוטסקייט זיינען געװאָרען אַלִן
מעהר בעריהמט צווישען די איינוואוינער, און זיי זיינען צו
איהם געקומען הערען זיינע גוטע רייר, און זיי האָבען פער"
לאַזען זייערע אָפּנעטער און געגלויבט אין גאָט און זיינען
נעווען א ברכה פאַר'ן נאַנצען לאַנד. און גאָט האָט געזאַנט
צו זיינע מלאכים :

,איהר האָט זיך צו מיר בעקלאָנט, למאי איך האָב בע-
שאַטען די מענשען-קינדער, וועלכע זיינען שלעכט און פער-
דאַרבעז... איצט זעהט די פרומקייט פון מיין קנעכט אברהם,
און די צאָהל מענשען וועלכע טהוען גוטעס און געהען אין
נלייכען וועג, און איהר וועט דאַן וויסען װאָסער גרויסעס
אַברהם האָט אויפנעטאָהן !"

איז געקומען דער מלאך שפטיא? און זיך געשטעלט פאַר
גאָט און נגעזאָגט :

,זעהר גרוים זיינען טאַקע די מעשים פון דיין קנעכט
אַברהם און עס איז ניטאַ אַ מענש זיינס גלייכען װאָס זאָל
זיין אַזױ גאַטספאָרכטיג און פאָלנען דיין געבאָט! אָבער
פַּרוב איהם נאָר -- זאל ער דיר מקריב זיין דעם זוהן װאָס איז
איהם געבוירען געװוארען אויף דער עלטער--און דו וועסט
זעהן אז ער וועט דעמדאָזינען גרויסען נסיון ניט ביישטעהן".

און דאַן איז דער שטן נעקומען פאַר נאָט און געזאַנט:

,איז דען אברהם פאַר. אומזיסט אַ גאַטסטורכטיגער? דו
װאָסט דאָך איהם געגעבען אַלץ װאָס זיין הארץ גלוסט און
האָסט נרויס נגעמאכט זיין נאָמען און דורך איהם געבענשט
דאָס נאַנצע לאנד. און אַ זוהן האָסטו איהם געגעבען אויף
זיינע עלטערע יאַהרען און ער האָט נעמאַכט אַ גרויסע סעודה
אין דעם טאָג װאָס ער האָט איהם מ? נעווע!, אַבער צו דיר

פון אלע מדרשים 108

האָט ער אמילו קיין טירטעל-טויב, אפילו קיין פוינעל ניט
מקריב געווען, וויי? גאוה'יריג אין ער ביי זִיך, און ער האָט
ריך שוין פערגעסען!.."

און גאָט האָס געזאַנט :

{ניטאַ אַזאַ עהרליכער און נאַטספאַרכטינער מענש וי
אַברהם, און אז איך װועל איהם זצגען: ,ברענג דיין זוהן
פאַר אַ קרבן, װעט ער טאָהן מיין געבאָט מיטין גאַנצײַן
האַרצען און מיט זיין פולען וילֶען!"

,אויב אברהם וועט טאַהן אויך די דאָזיגע גרויסע זאַך" --
האָט דער שטן נעזאָגט --,וועלען סיר ויסען אן עס איז
טאַקע ניטאַ זיינס גלייכען אויף דער גאַנצער וועלט !*

און נאָט האָט זיך בעוויזען צוֹ אַברהם'ן און געזאָגט :

,נעהם דיין זוהן און ברענג איהם פאַר א קרבן".

;איך האָב צוויי זיהן. וועלכען פון די צוויי זאָל איך
נעהמען ?" -- האָט אַברהם געפרעגט.

,נעהם דיין א יינאיינציגען והן". האָט גאָט
געענטפערט.

,אי יצחק, אי ישמעאל זיינען איינאיינצינ ביי זייערע
מאַמעס 1"

,נעהם דעם איינאיינצינען זוהן דיינעם וו אָ ס דו
ה אַ ס ט ?יע ב!ן"

,איך האָב ביידען ליעב, אי יצחקן, אי ישמעאלץן 1* האָט
אַברהם געבעטען.

און נאָט האָט נעזאַנט :

,נעהם דיין איינאיינציגען זוהן װואָס דו האָסט ליעב,
יצח ק'ין, אוו ברענג איהם סיר פאַר אַ קרבן אויף איינעם
פון די בערנ װאָס איך וועל דיר אנווייזען!"

ווען אברהם האָט געהערט גאָטיס ווערטער, האָט ער נע-
נומען איבערדענקען: אויב איך על דאָס דערצעהלען שרהץ,
װועט זי פאַר צרות און טרויער שטאַרבען, און אויב איך

104 דער אוצר

װועל איהם פון איהר אוועקנעהמען שטילערהייר אֶהן איהר
וויסען, וועט זי אויף איהם שטענדיג טרויערען און זי װעט
איהם אַרומזוכען איבער דער נאנצער ועלט, און זי װעט
איכער איהם זינקען אין קבר אַריין פאַר דער צייט... דעריבער,
דאָס בעסטע װאָס מיר בלייבט צו טאָהן איז, איך זאָל דאָס
מאַל בענוצען אַן ,אויסרייד" און איהר זאָגען, אַז איך נעהם
איהם אַװעק אויף אַן אָרט לערנען חכמה און מוסר, כרי
ער זאָל ווערען קלוג און פערשטענדיג אין אַלֶע זיינע ווענען.

און אברהם האָט נעטאָהן װי ער האָט געטראַכט און
געזאַנט צוֹ שרהץ :

,מאַך פאַר אונז גוטע מאכלים און ניב אונז וויין און
לאַמיר טרינקען און זיין פרעהליך {..*

שרה איז פערוואונדערט נעװאָרען פון אברהם'ס רייד
און זי האָט געפרעגט :

;ואס איז די שמחה --ס'איז דאָך ניט שבת און ניט
יום-טוב {*

,ווען איך דערמאָן זיך -- האָט אַברהם געענטפערט--
אין אונזער זוהן יצחק, װאָס גאָט האָט אונז געגעבען אין
אונזערע עלטערע יאַהרען, גלויב איך, אַז מיר דאַרפען זיך
תמיד פרעהען און זיך משמח זיין!"

שרה האָט דאַן צוגעגרייט גוטע מאכלים און דערלאנגט
וויין, און זיי האָבען זיך געזעצט עסען און טרינקען. ביים
מאַהלצייט האָט אַברהם געזאָגט :

,הער מיך אויס, שרה, מיין טייערע פרוי, װאָס עיך וויל
דיר זאָגען. דריי יאָהר בין איך אַלט געווען ווען איך האָב
דערקענט גאָט דעם בעשעפער פון הימעל און ערד; אָבער
אונזער זוהן יצחק איז שוין גרויס און ער האָט נאָך ניט
קענען געלערענט דעם אלמעכטיגען. איך האָב דערפאר בע-
שלאַסען איהם צו ברענגען אויף אַן אָרט וואו די יונגען לערנען

פון אלע מדרשים 108

מוסר און פערשטאַנד --זאָל ער לערנען און קלוג ווערען און
מצליח זיין אין אלע זיינע וועגען".

;דו ביזט גערעבט, מיין מאַן--האָט שרה געזאַנט--
דיינע ווערטער געפעלען מיר. נעהם אונזער זוהן יצחק,
וועלכער איז מיר טייערער פון מיין לעבען, און ברענג איהם
צו דעם אָרט וואו דו האָסט בעשלאָסען. זאָלסט אָבער אויף
איהם אַכטונג געבען אויפין וועג וואו דו געהסט מיט איהם
און זאָלסט אָן איהם אַ מינוט ניט פערנעסען. גיב איהם
ברויט און ואַסער ווען ער וועט הוננעריג און דאָרשטיג
ווערען, לאָז איהם ניט געהן צופוס, און בעשיץ איהם פון
דער הייסער זון, און אַלץ װאָס דער יונג בעט דיך -- בייזער
זיך ניט און שריי ניט אויף איהם !"

,איך וועל אַלץ טאָהן װוי דו הייסט מיר!" האָט אברהם
געזאָגט.

און שרה האָט אַרוױסגענומען שעהנע, טייערע מלבושיס
און זי אָננעטאָהן יצחקן, און אויך א שעהנע הוט מיט
אַ טייערען דימענט האָט זי אָנגעטאָהן אויף זיין קאָפּ, און
דאן צונענרייט שפּייז פארין וועג. דאן האָט זי אַרומגענומען
יצחקן און איבער איהם ביטער נעוויינט.

, בערוהיג זיך" -- האָט אַברהם צו איהר געזאַנט---, איך
נעה אויף מיין נעלענער, און זאָל אויך יצחק געהן שלאַפען,
וויי? נאַנץ בענינען וועלען מיך אַװעק אונזער וועג".

שרה האָט נאָכאַמאָל געהאַלזט יצחקן, איהם נעקושט
און נעזאַנט מיט טרעהרען: ,אָ, טייערער זוהן מיינער!
דו נעהסט אַועק פון מיר אויף א ווייטען וועג -- ווער ווייסט
ווען דו וועפט צוריקקומען און צי איך על דיך נאָך זעהן
איידער איך וועל שטאַרבען..."

און שרה האָט געוויינט אַ נאַנצע נאַכט און זי איז ערשט
אַיינגעשלאַפען, ווען דער פאַרגענשטערן איז אויפנעגאננען.
אַברהם האָט דאָס געזעהן און ער האָט זיך געטראַכט: איך

106 דער אוצר

װועל אויפשטעהן שטילערהייד, כדי זי זאָל זיך ניט אויפכאַפּען
און מיך אַבהאַלטען פון דורכפיהרען נאָט'ס געבאָט !

און ער האָט אויפגעוועקט יצחקין, און שנעל אָנגעלאָדען
דעם אייזעל, און די דיענערייונגען זיינען אױיפגעשטאַנען
איהם העלפען. צו זיי האָט אַברהס געזאָגט:

,טוט דאָס ניט, מיינע יונגען. איך על אַליין צורעכט
מאַכען דעם אייזעל!"

אַברהם האָט דאַן אָננעלאָדען זיינע זאַכען אויף דעם
אייזעל, האָט מיטגענומען זיינע צוויי יונגען און יצחקיז, האָט
צושפּאַלטען שטיקלאך האָלץ פאַר דעם קרבן און איז אַװעק
צו דעם אָרט וואו נאָט האָט איהם נגעהייסען.

יט

52
דעם שטן'ס פּלענער

ווען אברהם איז שוין געווען אוועקנעגאנגען, האָט זיך
שרה אויפגעכאַפּט, באַלד איז צו איהר געקומען דער שטן
און האָט גענומען מיט איהר אייניטענהן:

,זאָנ מיר, כיבעט דידך, וואו איז דיין מאַן ?*

,מיין מאַן איז אוועק אין וועג אריין", האָט שרה נע-
ענטפערט.

,און דיין ליעבער זוהן יצחק, ואוֹ אין?? האָט ער
ווייטער נגעפרעגט.

,מיין יצחק איז אוועק מיט מיין מאַן אַברהם לערנען
מוסר און חכמה", האָט שרה געזאָגט.

,פאַר ואָס האָסטו איהם געלאָזט אַװעקנעהן מיט
אברהםין ?" -- האָט דער שטן נעזאַנט --,, דו װועסט שוין דיין
זוהן מעהר ניט זעהן !*

דעם שטן יס ווערטער האָבען שרהין ערביטערט און זי
האָט איהםס נעענטפערט:

פֿון אלע מדרשים 107

.עס קען קיין מענשען קיין שלעכטס ניט פּאַסירען סיי"
דען גאָט װוי?! זאָל מיין זוהן נעהן זיין וועג און זאָל נאָט
טאָהן וי איהם נעפעהלט .*

דער דאַזיגער ענטפער האָט דעם שטן זעהר בייז נעמאכט
און ער איז אוועק. ער האָט דאַן נעענדערט זיין אויסזעהן
אויף אַן אַלטען מאַן און איז געקומען צו אברהם'ן און נע-
זאַנט :

,אוי, דו אַלטער נאַר! נאָט האָט דיר נגעגעבען אזא טיי-
ערען זוהן און דו נעהמסט און פיהרסט איהם אַװעק צו דער
שחיטה! ביזטו פון זינען אַרונטער ?..."

,איך האָב זיך גאַנץ גוט בעטראַכט װאָס איך טהו--
האָט אברהם געזאָגט -- און עס איז ניטאַ קיין זאָר װאָס זאָל
מיר קענען אִבהאַלטען פון טאָהן דאָס געבאָט פון מיין גאָט !"

אָבער דער שטן האָט ווייטער צו איהם געיטענהיט :

.און װאָס וועסטו טאָהן, אַז גאָט װועט דיר מאַרנען פאָר"
ווארפען דיין זינד און דיך פרעגען: פאַר װאָס האַסטו פער"
נאַסען אונשולדינ בלוט?*

אַכברהם האָט געענטפערט :

אפילן ווען נאָט זאָל מיר מאַָרנען זאָגען אַז איך
האָב פאַרנאָסען אונשולדיג בלוט, װעל איך ה ייג ט נים
עובר זיין אויף זיין בעפעהל!"

דער שטן האָט זיך זעהר געערנערט פון אברהםיס רייד,
און ער איזן אוועק און װויעדער געענדערט זיין אויסזעהן,
דאָס מאָל אויף א יוננען שעהנעם בחור. ער אין דאַן גע"
קומען צו יצחקין און נעזאָגט .

;זאָג מיר,. שעהן איננע?: ואוהין נעהסטו?"

איר נעה לערנען מוסר און קלונשאַפט, כדי עס זאל
מיר נוט זיין מיין גאַנץ לעבען".

;זאַניזשע מיר" -- האָט דער שטן וייטער געזאָגט --

108 דער אוצר

פווען װעסטו לערנען: ביי דיין לעבען אָדער נאָך דיין
טויט?*

,פאַר װאָס רעדסטו צו מיר אזוי ?" -- האָט יצחק זיך
געוואונדערט -- דו ווייסט נאַנץ גוט, אַן א מענש ערנט
נאַָר ביים לעבען!"

און דער שטן האָט ווייטער נעזאָגט :

,עס טהוט מיר זעהר לייר דיר צו זאַנען, אַז דו נעהטט
צום טוירט... און איצט, װאָס װעט דיין מאַמע טאָהן ווען
זי וועס זיך דערוויסען וועגען דיין טויט? פיעלע טעג האָט
די אוננליקליכע געפאַסט און געוויינט און געבעטען צו נאָט,
ער זאָל זיך אויף איהר דערבארימען און איהר געבען א זוהן.
האָט גאָט געהערט איהר געבעט, און איהר נאָכגעגעבען
איהר פערלאַנג, און דו ביזט געבוירען געװאָרען אויף איהר
עלטער, און דו ביזס אוױיסגעװואַקסען און געװאָרען א שעהן
איננעל, און זי האָט דיך אױיסגעפּוצט אין טייערע קליידער,
און דו ביזט געװאָרען איהר פרייד יעדען טאָג... און פּלוצים
אין דיין פאָטער פון זינען אַרונטער און ער פיהרט דיד צו
דער שחיטה ! איצט װעט דאָך דיין פיינד ישמעאל ירשיענען
אַלץ װאָס אין דיין }.."

ווען יצחק האָט געהערט די רייד פון דעם יוננען מאַן,
האָט איהם דאָס זעהר וועה געטהון --אָבער באַלד האָט ער
זיד געשטאַרקט און געזאָגט :

,מיין טייערער פאָטער װעט ניט טאָהן קיין זאַך װאָס
נאָט האָט איהם ניט געהייסען. איך על דערפאר חלילה זיך
ניט שטעלען גענען דעם װאָרט פון מיין פאָטער, וועלכער
טהוט אלץ װי נאָט האָט איהם געהייסען !"

;ביזט נאַך אַ יונגער אינגעל" -- האָט דער שטן געזאָגט--
,און אויב דו װועסט זיך ראַטעווען פון דיין טאַטענס הענט,
וועלכער פיהרט דיך צום טויט, קענסטו נאָך לעבען לאַננע
יאַהרען און געניסען פיעל? גוטס 1"

פון אלע מדרשים 109

די דאָזיגע ווערטער האָבען יצחקין זעהר נעשמערצט און
ער האָט געזאָגט צו אברהם'ן :

,מיין נוטער דערבאַרימדיגער פאָטער! אָט אין דאָס
פייער און דאָס האָלץ, און וואו אין דאָס לעמעלע מאַרן
קרבן ?*

,גאָט װעט אונז בעזאָרגען מיט אַ לעמעלע' --האָט
אַברהם געענטפערט --,און אויב ניט --וועסטו, מיין זוהן,
זיין דער קרבן |"

און יצחק האָט דערצעהלט דעם פאָטער אלץ װאָס דער
פרעמדער יונגערמאן האָט צן איהם גערעדט.

;הער זיך ניט צו, מיין קינד, צו זיינע רייר" --האָט
אַברהם נעזאָגט --,,ווייל ער איז א שטן און ער איז נעקומען
אונז צוריקהאַלטען פון טאָהן גאָט'יס נעבאָט !*

ייט

53
דער גרויסער אָבהאַלט

וען דער שטן האָט געזעהן אַז ער פּועלט גאָרניט מיט
זיינע רייד איז ער אוועק פון אברהםץן און יצחקי'ן און האָט
זיך פערוואנדעלט אין א גרויסען טייך, מיט שטורמדינע און
ברויזענדע כװאַליעס. אברהם איז צוגעגאנגען צום טייך, און
ער איז באַלד אַרײן אהין מיט יצחקץן און אויך געהייסען
די יונגען זיי זאָלען איהם נאַכגעהן. ווען זיי זיינען געגאַנגען
ווייטער, האָט דאָס װאַסער גענומען דערגרייכען צו זייערע
העלזער, האָט אַברהם אויפנעהויבען די אוינען צום הימעל
און געזאָגט :

,מיין גאָט! ווער װועט דורכפיהרען דעם געבאָט װאָם
דו האָסט מיר געגעבען אויב מיר וועלען דערטרונקען ווערען
אין דעמדאַזיגען שטורמדיגען טייך?*

10 דער אוצר

נאָט האָט אָנגעשריען אויף דעם שטן, און נלייך אין
דער טייך אויסגעטריקענט געװאָרען, און זיי זיינען אוועק
ווייטער.

ווידער אמאָל איז דער שטן געקומען צו אַברהסץן און
נעזאַנט: ,הער אויס, אברהם: ביז איצט האָב איך דיר
טאַקע געזאָנט ליגענס, אָבער איצט זאָג איך דיר װאָס איז
אמת: איך בין נאָריװואָס נעווען אין הימע? און איך האָב
נעהערט פון הינטער דעם כסא-כבוד װי מען האָט געזאָגט:.
,ניט יצחק, נאָר אַ לעמעלע זאָל זיין דער קרבן!' און איצט
קענסטו שוין בשלום אַהיימגעהן".

אַברהם האָט איהם געענטפערט:

ווייסטו דען ניט, אז מען גלויבט ניט דעם ליננער אפילן
ווען ער זאָגט אמת ?..*

דער שטן האָט נעזעהן, אַז זיין גאַנצע אַרביים אין
אומזיסט, האָט ער אָפּנעלאָזט אַברהם'ן מיט יצחקן און אין
פערשוואונדען.

-יי-

54
ווען די מלאכים האָבען געוויינט

דעם דריטען טאָג האָט אַברהם פאַר זיך דערזעהן א גרוי-
סען טהאָל אַרומגערינגעלט פון הויכע בערג. און די בערג
האַבען זיך געוואקעלט און האָבען אַבגעטראָטען פון זייער
אַרט; ביז זיי האָבען זיך צונויפגעזאמעלט אויף איין פּלאַץ
און זיך צונויפגעגאַסען אין איין גרויסען באַרג. און עס
איז אַרונטערגעקומען אַ פייערדיגער זיי?ל און האָט זיך נע-
שטעלט אויפ'ן בארג, אַזױ אז דער שפּיץ האָט דערגרייכט
אין הימעל אריין. און א ואָלקען איז געקומען און האָט
דעם באַרג צוגעדעקט און גאָט האָט זיך בעוויזען אין דעם

פון אלע מדרשים 111

װאַלקען. א פורכטליך און וואונדערליך בילד איז געווען
דאָס דאָזיגע אָרט } |

און אכרהם האָט געזאַנט צו יצחקן:

,זאָג מיר, מיין זוהן, װאָס זעהסטו דאָרט ?*

און יצחק האָט געענטפערט :

,איך זעה א פייערדיגען זיי? און א װאָלקען װאָס זעהט.
אויס װוי אַ שיס-בוינען!"

די יונגען האָבען געקוקט אויפן פּלאַץ ואו אַברהם
האָט זיי געהייסען, און געזאָגט: ,מיר זעהען בערנ!"

,זיצט איהר דאָ מיט דעם אייזעל?"-- האָט אַברהם זיי
בעפעהלען --- און איך סמיט יצחקן וועלען געהן אַהין, און
מיר וועלען זיך בוקען און צוריקקומען צו אייך {"

אַברהם מיט יצחקין זיינען אוועק צו דעם אָרט. אברהם
האָט גענומען יצחקין און איהם בעהאלטען פאַר דעם שטן,
אויס מורא ער זאָל איהם ניט מאַכען א פעהלער, און ער
וועט מעהר ניט גוט זיין פאַר אַ קרבן... אַברהם האָט אוים-
נעשטעלט דעם מזבח און אַרויפגעלעגט דאָס האַלץ און נע-
נומען בינדען יצחקין. און יצחק האָט געזאָגט:

,כינעט דיך, טאַטע, בינר מיך פעסט, ווייל טאָמער וועט
מיך פּלוצים בעפאלען אַ מורא, ווען איך על דערזעהן דעם
שחיטה-מעסער און איך װוע? זיך װואַרפען אהין און צוריק,
און עס װועט דיר אַנקומען שווער מיך צו שחטען !*

אַברהם האָט געטאָהן װוי יצחק האָט איהם געהייסען
און גענומען איהם בינדען. אויסשטרעקענדיג זיינע הענט און
פיס צום בינדען האָט יצחק געזאָגט:

,דערצעהל ניט דער מאַמען ווענען מיין טויט ווען דו
וועסט זי זעהן שטעהן אויפין דאַך, אָדער ווען זי װעט פאַר-
ביינעהן פאַר אַ גרוב, ווייל זי וועט זיר דערשרעקען און סיקען
מיט איהר אן אומנליק טרעפען }.."

119 דער אוצר

ווען אברהם איז געווען פארטיג בינדענדיג יצחק'ן, האָט
ער איהם אַרויפנעלעגט אויפן האָלץ און ארויסגענומען דאָס
שחיטה-מעסער. אַברהם'ס האַרץ האָט זיך געפרעהט אויף
דעם װאָס ער ערפילט גאָטיס געבאָט, אָבער פון זיינע אוינען
האָבען זיך טרעהרען געגאָסען אויס רחמנות צו דעם איידעלען
און צאַרטען יצחקן. אין יענעם מאַמענט האָבען זיך גע"
עפענט די הימלען און די מלאכים האָבען זיך צונויפגעזאַמעלט
נאַנצע מחנות-ווייז און נעשריען צו גאָט :

,פאַר װאָס האָסטן געהייסען אַברהם'ן דיין אויסדערוועהל-
טען אַזױ טאָהן ?..*

און די מלאכים האָבען נעוויינט און דריי פון זייערע
טרעהרען זיינען אַרױיפגעפאַלען אויף יצחקיס אוינען... און וי
באַלד דאָס מעפער האָט אָנגעריהרט יצחק'ס האַלז איז פון
איהם אַרױס די נשמה און איז אַרויפגעפלױגען אין הימעל
אַריין. דאַן איז א שטימע דערהערט געװאָרען פון אויבען:

,ניט בעריהר דעם יוננ!"

און אַזױ באַלד וי גאָטיס קו? איז דערהערט געװאָרען,
האָט די נשמה פון יצחקין זיך צו איהם אומנעקעהרט און
ער האָט אויפגעלעבט. ער האָט די אויגען געעפענט און
זיי אויפגעהויבען צום הימע? און געזאָנט :

געלויבט ביזטו, גאָט, װאָס דו מאַכסט לעבעדיג די
טויטע!"

,ווער איז דאָס װואָס האָט מיך גערופען ?" -- האָט אַברהם
זיך געווענדעט צו דער שטימע פון הימעל.

,איך בין א מלאך פון דעם אַלמעכטיגען גאָט !" -- האָט
דערזעלבער קול געענטפערט.

,איך על ניט אַבטרעטען פון דעמדאָזינען אָרט -- האָט
אַברהם געזאָגט.--ביז ג אַ ט אַ ? יי ן ועט מיר זאַנען:
;נעהם אַרונטער דיין זוהן פון דעם מזבח!'י איצט אָבער,

פון אלע מדרשים 118

וויל איך פערגיסען איין טראָפּען בלוט פון מיין איינציגען
זוהן !"

און דער מלאך האָט אַ צווייטען סאָל גערופען צו
אַברהם'ן :

,אַזױ האָט גאָט געזאָגט: זאָלסט דעם יונג גאָר ניט
טאָהן !"

אין יענער מינוט איז געבראכט געװאָרען אַ באַראַן און
אַוועקגעשטעלט געװאָרען צווישען דרי קוסטעס. דאָס איז
דערזעלבער באַראַן װאָס איז כעשאַפען געװאָרען פרייטאנ
פאַרנאַכט און ער האָט זיך געפּאצשעט אין גדעדן אונטער
דעם בוים פון לעבען און געטרונקען פון דעם װואַסער פון נן-
עדן און מיט זיין ריח איז פו? געװאָרען די גאנצע וועלט.
אַברהם האָט דאַן אַרונטערגענומען יצחקי'ן פון דעם האָלץ
און ער האָט אויפגעהויבען די אויגען צום הימעל און מתפּלל
געווען :

גאָט, דו אַלמעכטיגער! איך האָב פון דיר ניט צוריקי
געהאלטען מיין איינציגען זוהן, װאָס ער איז דאָס טייערסטע
אין מיין לעבען, דעריבער בעט איך ביי דיר: דערבאַרים זיך
אויף די קינדער פון יצחקץ אויב זיי וועלען זינדיגען געגען
דיר, און זאָלסט איינהאַלטען דיין צאָרן און זיי פערגעבען
אויף זייערע זינד און זיי העלפען אין אן עת צרה |1*

און גאָט האָט געזאָגט :

,איך ווייס אז די קינדער פון יצחקין וועלען זינדינען
נענען מיר און זיי וועלען טאָהן װאָס אין שלעכט אין מיינע
אויגען און איך על זיי משפּטין אין אָנפאַנג פון יעדען יאָהר ;
און ווען זיי וועלען וועלען איך זאָל זיי מוח? זיין, וועלען
זיי בעטען צו מיר, און בלאָזען מיט דעם האָרן פון אַ באַראַן,
אַזױי װווי דער װאָס שטעהט דאָ הינטער דיר!"

אַברהם האָט געקוקט הינטער זיך און געזעהן וי א
באַראַן איז פּערטשעפּעט סיט זיינע הערנער צוישען די

114 דער אוצר

בוימלעך. און ער האָט זיך איינגעקוקט און געזעהן וי
דער באַראַן שלעפּט אַרױס זיינע הערנער פון צווישען איין
צווייג און באַלד ווערט ער פערטשעפּעט אין א צווייטער..

און נאָט האָט געזאָגט:

;אַזױ וועלען זיך פּלאַנטערן די קינדער פון יצחקן אין
פיעלע לענדער, און זיי וועלען װאַנדערען פון איין פאָלק צום
צווייטען און פון איין קעניגרייך צום אַנדערען, ביז עס װעט
קומען יענער טאָג ווען איך על נעהמען דעם האָרן פון
דעמדאָזינען באַראַן און איך וועל בלאָזען ווענען זייער פרייי
הייט, און זיי וועלען ערלייזט ווערען און זיך אומקעהרען
אין זייער לאנד }.."

4

55
די אָדערען פון באַראַן

דער באַראַן איז שנעל אַרױס פון צווישען די בוימלעך
אין וועלכע ער איז געווען פּערטשעפּעט, איז צוגעגאננען צו
אנרהם'ץן און אָנגעריהרט מיטין קאָפּ זיין קלייך. דאָס אין
געווען א סימן, אַז ער איז צופרידען צן זיין א קרבן אויף
יצחקיס פּלאַץ. אברהם האָט איהם גענומען און אַרויפנע-
לענט אויפ'ן מזבח און דאָס פייער האָט איהם פערברענט.
עס איז מעהר פון באַראן ניט פערבליבען וי צעהן אָדערען,
און זיין פע?, און זיינע צוויי הערנער. פון די דאַזינע אַדערען
זיינען נעמאכט נעװואָרען די סטרונעס פון דוד המלך'ס וואונ-
דערליכע פידעל: פון דעם פמעל אין נעמאכט נגעװאָרען
די נארטעל? פאר אליהו הנביאין; און דער לינקער האָרן --
צו בלאָזען מיט איהם אויפין באַרג סיני ווען גאָט האָט נע-
געבען זיין תורה צום פאלק ישראל און דער רעכטער האָרן
ליגט נאָך בעהאלטען ביז'ין היינטיגען טאָג. און ווען נאָט

פון אלע מדרשים 112

וועט ערלייזען ציון, ווען מען בלאָזען מיט יענעם האַרן און
זיין קו? האָט זיך דערטראָגען פון איין עק וועלט ביז דער
צווייטער, און די קינדער פון ישראל וועלען זיך אומקעהרען
אין זייער פאַטערלאַנד!

דיה

56
שרעק, פרייד און טוט

ווען דער שטן האָט נעזעהן װי אכרהם נעהמט זיך
אומקעהרען אַהיים, האָט ער זיך פערקליידעט פאַר אַן אַלטען
מאַן און איז אוועק צו שרהץ און איהר געזאָגט:

,א, שרה, דו אונגליקלינע מאַמע! האָסטו נאַך ניט
געהערט װאָס עס האָט געטראַפען מיט דיין זוהן יצחק?
אַברהם האָט איהם גענומען און אוועקגעפיהרט אויף איינעם
פון די בערג און איהם דאָרט געישחטיען. און דער ינג
האָט געשריען צום טאַטען און זיך ביי איהם געבעטען, ער
זאָל אויף איהם רחמנות האָבען, אַכער אַברהם האָט זיך
צו זיינע געבעט:רייר ניט צונעהערט, און האָט איהם נע-
שחטיען".

ווען שרה האָט דאָס געהערט, האָט איהר קערפּער נע"
נומען טרייסלען פון פערצווייפלוננ, זי האָט געשאָטען אַש
אויף איהר קאָפּ, זיר נעוואַרפען אויף דער ערד און נעשריען
און געוויינט :

.א, יצחק, יצחק, מיין זוהן, מיין טייער קינד! וװאָס
טוינ סיר מיין לעבען אַז דוֹ ביזט טויט. אֶָה, מיין טייער
קינד, איך האָב דיך געבאָרען און דיך אויפנעצויגען און דו
ביזט ביי מיר געווען טייערער פון מיין לעבען, און ליעב
האַכ איד דיך געהאָט מיט מפֿיין נאנצע האַרץ און נשמה,
מיין נאַנצע פרייד און טרייסט ביזטו געווען... און איצט, --
א, לאַמיך כעסער שטאַרבען !*

116 דער אוצר

זי האָט איינגעגראָבען איהר קאָפּ אין שויס פון איינער
פון די דיענסטען, וועלכע האַבען געװאַלט זי טרייסטען --
און זי איז שטום געבליבען װוי א שטיין.

דאַן איז זי אויפגעשטאַנען און זיך געלאָזט געהן קיין
חברון און אַלֶע פערבייגעהער אויפן װועג האָט זי געפרעגם
אויף איהר זוהן, אָבער די מענשען האָבען אוּהר ניט גע-
ענטפערט, וויי? ניט געוואוסט האָבען זיי װאָס עס האָט מיט
יצחקין געטראַפען. און זי איז געקומען מיט איהרע דיענסטען
און קנעכט נאָך קרית-ארבע, און דאָרט האָט זי זיך אַװעק-
געזעצט, וויי? זי איז זעהר אָפּגעשװאַכט געװאָרען און זי
האָט מעהר קיין כח ניט געהאט צו נעהן. זי האָט דאַן איהרע
קנעכט געבעטען, זיי זאַלען געהן זוכען אברהםין און יצחק'ן.
און די קנעכט זיינען אוועק און אַרומגעזוכט איבער אלע
ערטער און האָבען זיי ניט געפונען. זיי האָכען זיך זעהר גע"
ערגערט און זיך געלאָזען נעהן צוריק נאָך קרית"-אַרבע.

ווען דער שטן האָט געזעהן שרה'ס שרעקליכע ליידען און
געהערט איהר ביטער געויין, האָט ער אויפגעציטערט--
און אויף דער ניך האָט ער זיך פערענדערט און ער האָט
אויסגעזעהן אַזױ װוי יצחק.

ווען שרה האָט פּלוצים דערזעהן דאָס פּנים פון איהר
איינצינען זוהן יצחק, האָט זי זיך אזוי שטאַרק דערפרעהט,
אַז פון שמחה און אויפרעגונג איז איהר די נשמה אויס-
געגאנגען און זי איז געפאלען טויט.

6
57
יצחק און אַברחם אין טרויער

ווען אברהם האָט זיך אומגעקעהרט נאָך בארישבע און
זיר דערנעהנטערט צו זיין הויז, האָם ער נעזעהן, אַן די

פון אלעץ מדרשים 117

טיהרען פון שרה'ס נעצעלט זיינען פערשלאָסען, און ער
האָט זיך זעהר געוואונדערט }

אַרומקוקענדיג זיך האָט ער אויך געזעהן אַז עס זיינען
ניטאַ מעהר די שיינענדיגע װאָלקענס װאָס האָבען תמיר
אַרומגערינגעלט דאָס געצעלט -- און זיין חאַרץ האָט גענומען
שווער קלאַפּען. ער האָט דורכין פענסטער אַרײנגעקוקט אין
שרה'ס געצעלט און געזעהן אז דער נר:תמיד (דאָס שטענדיג
ברענענדע ליכט) איז אויסגעלאָשען! דאַמאָלס האָט ער פער-
שטאַנען, אַז מיט שרהין האָט אַן אונגליק געטראָפען. און
ער איז געלאַפען צו די שכנים און זיי געפרעגט אויף שרהי'ץן.
די שכנים האַבען איהם דערצעהלט:

,מען האָט דערצעהלט דער איבערגעבענער מאַמע שרה''ן,
אז איהר זוהן איז געישחטיען געװאָרען, איז זי אוועק איהם
זוכען אין חברון".

אַברהם איז גיך געלאַפען נאָך חברון, װאָס דאָס איז
קרית-ארבע, און דאָרט געפונען שרה'ץן --אַ טויטע. און ער
האָט בעוויינט שרהי'ן און זי בעקלאָגט סיט די דאָזינע
ווערטער :

,יתומים און אַלמנות, וויינט אויף שרה'ן ! זי האָט גע-
שטילט מיט ברויט אייער הוננער, געלעשט אייער דורשט
מיט װאַסער און געגעבען מלבושים צו די נאַקעטע. אִי, וי
האָט געקענט פערשטומט ווערען די צונג װאָס האָט שטענדיג
טרייסט:ווערטער גערעדט! וי האָבען געקענט פּערשלאָסען
ווערען די אויגען װאָס פון זיי האָט אַרױיסגעקוקט רחמנות !
װוי האָבען געקענט אונמעכטיג וװערען די הענט װאָס האָ-
בען א טרעהר אָפּגעװישט פון יעדען פּנים"..

און דאָס גאַנצע פֿאָלק האָט געהערט דעם הסספּד אויף
שרהין, און זיי האָבען געוויינט אַזױ לאַנג ביז זיי האָבען
מעהר קיין כח ניט געהאט צו ויינען

אין דעמזעלבען טאָג האָט זיך יצחק דערוואוסט וועגען

118 דער אוצר

שרה'ס טויט און ער מיט שםין זיינען אװעקגעלאַפען נאָך
קרית-אַרבע. און יצחק האָט זיך געװואָרפען איבערן טויטען
קערפּער פון זיין מוטער און זי געקושט און געויינט און
געזאָגט מיט אַ פערשטיקטען קול:

,וועה מיר, בארמהערצינע מוטער, װאָס דו האָסט מיך
פּלוצים פערלאָזען! געגלויבט האָב איך, אַז איך וועל נאָך
זעהן דיין פּנים, װאָס האָט צו סיר געשיינט וי די זון;
אַן איך על נאָך הערען דיינע ליעבע רייד ואָס האָבען
דערקוויקט דאָס האַרץ און די נשמה! און איצט, אֶה!
פינסטער איז געװאָרען מיין זוהן און צובראָכען מיין האַרץ !
וי קען איך זיך טרייסטען, אַז מיין טרייסט איז פּערלאָרען !
וי קען איך זיך פרעהען, אַז פון מיין שמחה איז געװאָרען
טרויער!"...

אַזױ האָט יצחק נעוויינט פאַר אַ לאַננער צייט ביז ער
האָט מעהר קיין כח ניט נעהאט און ער האָט זיך נעזעצט
אויף דער ערד מיט אַן אַרונטערגעלאָזענעם קאָפּ און זיין
בליק איז נעבליבען שטום און פּערשטאַרט..

אי יט

58
שרה'ס לויה

און אַלע איינוואוינער פון שטאָדט האָבען יענעם טאָג
אַוועקגעלענט די ארבייט און זיך צונויפגעזאַמעלט צו דער
לויה פון שרה, וועלכע אין ביי זיי געווען בעליעבט אַלס
נרויסע צדיקת און נדבנית. זיי האָבען זייערע הייזער פער-
לאַזען און זיינען געקומען מיט זייערע פרויען און קינדער
און האָבען זיך אָבגעשטעלט ביי דעם הויז וואו שרה איז
געלעגען.

פון אלע מדרשים 119

אברהם איז דאַן אַװועק צו די קינרער פון חת און זיי
געבעטען :

בעוויליגט סיר אַ שטיקעל לאַנד צו בעגראָבען מיין מת".

,מיר גיבען דאָס דיר מיטן גאַנצען האַרצען ! -- האָבען
זיי געענטפערט -- קלייב דיר אויס דאָס בעסטע שטיק לאַנר
אונזערס 1"

אברהם האָט זיי נעדאנקט פאַר זייער פריינדליכקייט און
געזאָגט :

,אויב איך געפין חן אין אייערע אוינען, בעט-זשע פאַר
מיר עפרון-בזזצוחר ער זאָל מיר אוועקגעבען די מערת המכפּלה
זיינע; וייל זי געפעלט מיר פאַר אַ קבר".

ווען די קינדער פון חת האָבען דאָס געהערט, האָבען
זיי נעזאַנט איינער צום צווייטען:

,קומט, לאָמיר מאַכען עפרוניען פאַר דעם אויבער-האַר
איבער אונז אַלֶע, װואָרים וי אַזױ וװועט אַברהם, דער אויםי
דערוועהלטער פון גאָט, קענען ריירען מיט עפרונ'ען, אַ מענש
פון נידעריגען שטאַנד!"

און זיי זיינען געקומען צו לויפען צו עפרוניען און גע"
זאַָנט :

ער אונזער אוינער-האַָר!"

עפרון האָט זיך געוואונדערט און ניט פערשטאַנען, פאַר
װאָס די מענשען ווילען איהם פּלוצים אויסטהיילען אזא
נרויסען כבוד. און זיי האָבען איהם דערצעהלט וענעך
אברהם'ס פערלאנג. עפרון האָט פערשטאַנען, אַז נאָר צו-
ליעב דעם געבענשטען און בעליעבטען אַברהם'ן ווערט איהם
אויסגעטהיילט דער דאָזינער כבוד, און ער איז נלייך אַװעס
צו אַברהםין און געזאַנגט :

זיי אַזױ גוט, מיין האַר, און נעהם-צו מיין פעלד און
אַלץ װאָס איז דאָרט פאַראַן אָהן נעלט און אֶהן וועלכער
געצאָהלט !*

120 דער אוצר

,חלילה } -- האָט אַברהם געזאָגט --איך וויל ניט נעהמען
קיין זאך פון קיינעם אומזיסט! זיי אַזױ גוט און נעהט-צו
דעם פּרייז פאַר דיין פעלך |"

און עפרון האָט צוגענומען פיער הונדערט זילבערנע
שקלים פאַר זיין פעלד, און עס אוועקגענעבען אברהם'ן פאַר
אַ קבר.

און די מענשען האַבען דאַן גענומען צווישען זיך ריידען :
עס װועט קומען א צייט, ווען די קינדער פון אברהם וועלען
עראַכערען דאָס לאַנד אַזױ וי גאָט האָט איהם געשוואוירען
און זיי וועלען אויך פערכאַפּען אונזער שטאָדט ירושליט,
דעריבער לאַמיר איצט פאָדערען פון אַברהםץ ער זאָל מיט
אונז שליסען א בונד און צוזאַנען אַז זיינע קינדער נאָך
איהם וועלען ניט צונעהמען ירושלים װאָס זי בעלאנגט צו
די קינדער פון חת ! די איינוואוינער פון לאַנד האָבען אויף
דעם מסכים געווען און זיי זיינען נעקומען צו אברהם'ן און
נעזאָגט :

,זאָלסט ניט בעגראַבען דיין מת, ביז דו װועסט מיט
אונז ניט שליסען אַ בונד, אַז דיינע קינדער וועלען קיינמאָלֿ
ניט פּערכאַפּען ירושלים {*

אַברהם האָט אַיינגעװיליגט מיט זיי אַזא בונד צו שליסען.
און די איינוואוינער האָבען צוזאַמענגענומען זייערע קופּערנע
נעצענדבילדער, די הינקענדיגע און די בלינדע, און אויף זיי
פערשריבען די ווערטער פון דעם אבמאַך און שבועה
װאָס אַברהם האָט זיי געגעבען, און זיי האָבען דאָס אוועקנע-
שטעלט אויף די גאַסען פון ירושלים, וואו זיי זיינען גע-
שטאַנען ביז דעם טאָג ווען דוד איז געקומען עראַבערען די
שטאָדט.

ווען שרה איז געטראַגען געװאָרען אין דער הייה? אַריין
צו דער קבורה, זיינען נאַכגעגאנגען אלע מענער, פרויען און
קינדער פון שטאָדט און האָבען זי בעוויינט. און די אלמנות

פון אלע מדרשים 121

און קינדער וועלכע שרה האָט אין איהר לעבען בעזאָרגט
מיט עסען און מלבושים זיינען איהר נאָכגענאנגען און האָ-
בען יאָמערליך געװויינט, און נאַכדערצעהלט איהרע גוטע
מעשים.

יט

59
אַ רויז צווישען דערנער

אין יענער צייט אין ביי בתוא? בן נחור אַ טאָכטער
געבוירען געװואָרען, און מיהאָם איהר אַ נאָמען גענגעבען רבקה.
דאָס מיידעל איז אויסגעוואקסען זעהר שעהן, און איהר גוטס-
קייט האָט אַלעמען בעוואונדערט. איהר זיינען ניט געפעלען
געװואָרען די שלעכטע דרכים פון איהר פאָטער און ברודער
און זי איז געווען גענייגט צו טהון נאָר גוטעס. זי פלעגט
געבען עסען די אָרימע לייט װאָס פלעגען קומען בעטען אין
איהר הויז אריין און זיי בעזאָרגט מיט װאָס זי האָט נאָר
געקענט. וען בתוא? האָט פאר איהר געדונגען דיענסטען
זי צו בעדיענען, האָט זי זיך מיט זיי ניט געװאָלט בענוצען,
און זי האָט בעסער אליין געטהון די גאנצע ארבייט אין
שטוב. זי האָט געקאַכט, נעבאקען, געשעפּט ואַסער און
אַנגעטרונקען די קעמלען.

און יעדעס מאָל ווען זי איז ארויס אין דרויסען אַרבייטען
און זי האָט נעזעהן די אויפפיהרונגען פון די שטאָדט-מענשען
וועלכע בעשווינדלען איינער דעם צווייטען, און זי האָט גע-
הערט זייערע קריגערייען און גראָבע זידלערייען, האָט זי
זיך זעהר געערגערט און געטראַכט: א, ווען איך װאָלט נאָר
קענען פערלאָזען די דאָזיגע שטאָדט און ניט זעהן מעהר
די אלע אומווירדיגקייטען!

און אַלע אָרימע לייט װאָס פלענען קומען נאָך חרן און
װאָס האָבען נעקענט די, שלעכטסקייט פון די איינוואוינער

102 דער אוצר

און די נוטסקייט פון רבקהין, האָבען זיך זעהר געוואונדערט
און געזאָגט איינער צום צווייטען

פאט איז א רויז צווישען דערנער!"
יט

60
אליעזר זוכט אַ ווייג פאַר יצחקץ

אַברהם האָט גערופען זיין קנעכט אליעזר און צו איהם
נעזאַנט :

,איך האָב דיר געמאכט פאַר מיין פערטרויענסווערטען
פערוואלטער איבער אלץ װאָס איך פּערמאָג, וויי? איך האָב
נעזעהן אז דו נעהסט אין נאָט'יס ווענען און ביזט עהרליך
מיט אַלֶע מענשען וועלכע קומען מיט דיר אין בעריהרונג,
דערפאר בין איך זיכער, אז דו װועסט אויך דאָס מאָל טהון
אַלץ, װוי איך װוע? פון דיר פערלאַנגען: איך ויל, אַז דו
זאָלסט אוועק אין מיין געבורטסלאַנד און דאָרט נעהמען
אַ ווייב פאַר מיין זוהז יצחק",

אליעזר האָט אַברהםין צונעזאַנט אַז ער וועט דורכפיהרען
די שליחות עהרליך און געטריי. ‏ אברהם האָט דאַן געגעבען
אליעזר'ן אַ פּאַפּיער אויף וועלכען עס איז געווען אויפנע-
שריבען אונטער אברהם'ס חתימה : ,אַלץ װאָס איך פּערמאָג
ניב איך אוועק צו מיין זוהן יצחק !*

,נעהם דאָס דאָזיגע פּאַפּיער-- האָט אַברהם געזאָגט צו
אליעזר'ז -- ,, און ציינ עס צום פאָטער פון דעם מיידעל װאָס
גאָט וועט בעשערען יצחק'ץ!"

אליעזר האָט גענומען צעהן קעמלען און זיך אװועקגעלאָזט
צו דער שטאָדט פון נחור, אַברהם'ס ברודער. אַזױ באלד וי
אליעזר איז אוועק האָט אַברהם בעפעהלען שסן ער זאָל

פון אלע מדרשים 128

אַהיימברעננען יצחקין, און יצחק איז נלייך צוריקגעקומען
אין זיין פאַטעריס הויז.

און נאָט האָט געשיקט צוויי מלאכים, איינעם צו בע-
װאַכען אליעזר'ן אויף זיין וועג און דעם צווייטען -- צו ברענ-
נען רבקהין פאַר אליעזר'ן אין דערזעלבער מינוט װאָס ער
וועט קומען צום קװאַל !

ווען אליעזר איז געווען אין מיטען וועג האָבען ליכטינע
שטערען און בליצען פאַר איהם געלויכטען און לייכטער גע-
מאכט זיין רייזע. און אַלס ער איז גענאנגען און האָט נע-
שטוינט פון די וואונדערבארע ליכט-בילדער, האָט ער דערזעהן
אַז אָט שטעהט ער שוין ביי אַ וואַסער-קװאַל אין חרן. אליעזר
אין נגעווען אויסער זיך פון בעוואונדערונג. ער האָט נע-
וואוסט, אַז פון אברהם'ס הויז כיז חרן איז א מהלך פון זעכ-
צעהן טעג, און דאַ האָט ער געמאכט דעם װעג אין איין
טאָנ} און ער האָט פּערשטאַנען אז דאָס אין א נס פון
נאָט, און ער האָט מתפּ5? געווען אז גאָט זאָל איהם צושיקען
דאָס ריכטיגע מיירע?ל פאר יצחקין פאַר א ווייב.. אין דער"
זעלבער מינוט האָט א מלאך אַרויסגענומען רבקהין פון הויז
און איהר אריינגענעבען דעם געדאנק צו געהן צום קוואַל.
רבקה האָט נענומען די קרוג אויפן אַקסעל און אין אוועק
צום קוװואַל.

ווען אליעזר האָט געזעהען וי דאָס װאַסער פון דעם
ברונען קומט אַליין אַרױף צו איהר אַזױ באַלד װוי זי האָט
אַריינגעלאָזט איהר קרוג, האָט ער זיך זעהר געוואונדערט, און
בעשלאָסען זיך גוט צוצוקוקען צו דעם מיידעל און איהר
בענעהמונג און אויסגעפינען פאַר װאָס נאָט איז צו איהר
אַזױ גוט. ער האָט דאַן בעמערקט, װוי זי איז צוגעגאננען
צו אַ וויינענדינען אינגעל און האָט איהם נגעפרעגט מיט
נרויס רחמנות : ,װואָס וויינסטו??" דאָס אינגעל האָט גע"
ענטפערט: ,איך האָב סיר א קלאפ געטאָהן אין א שטיין

124 דער אוצר

און עס רינט בלוט". רבקה האָט אויף גיך אַרונטערגעלאַ-
זען די קריג פון אַקסעל און האָט אָפּנעוװואַשען דעם קינריס
פערוואונדעטען פוס, און מיט דער פאטשיילע װאָס זי האָט
געטראַנען אויפ'ן קאָפּ האָט זי באַנדאַזשירט די וואונד. זי
האָט דאַן דאָס קינד געצערטעלט און געטרייסט, זאָגענדיג צו
יהם :

,געה אַהיים צו דיין מאַמע און זאָרג ניט מעהר וועגען
דיין פוס, ער וװועט באַלד זיין אויסגעהיילט !"

דאָס קינד האָט זיך דערפרעהט פון רבקה'ס רייד און
איז אוועק וי עס װאָלט איהם נאָרניט וועה געטאָהן.

אַוועקגעהענדיג פון דעם איננע? אין איהר אנטקעגענ-
געקומען א בלינדע פרוי.

,זאָג מיר" -- האָט רבקה זי נעפרענט מיט גרויס צערט-
ליכקייט---,וועסטו קענען אַליין אַהיימגעהן?"

,אויב איך וװועל בלאַנדזשען" -- האָט די פרוי געענט-
פערט --,וועל איך בלייבען נעכטינען אין פעלד, אַזױ וי
איך האָב נעכטען געטאַהן".

רבקה האָט זי געפרענט וואו זי וואוינט און זי אהיימ-
נעפיהרט.

צוריקקומענדיג שנעל צום ברונען האָט זי זיך אַיינגע-
מאַטערט און זיך אוועקגעזעצט אויף א קלאָץ אָפּרוהען. אָבער
באַלד האָט זי דערזעהן, וי אן אַלְטער מידער מאַן קומט
איהר אַנטקעגען. זי איז צו איהם צוגעלאָפען, איהם אָנגעבאָ-
טען איהר פּלאַץ און געבעטען ער זאָל זיך אוועקזעצען אִפּי
רוהען. דער זקן האָט איהר דערפאר זעהר נעדאנקט און
זי נעבענשט. רכבקה איז דאַן אַװעק צום קוואל און האָט
אָננעפילט איהר קרונ.

צוזעהענדינ איהרע נוטע מעשים האָט אליעזר שוין פער-
שטאַנען, אַז אַזאַ כארמחערצינע מיידע? איזן די ריכטינע

פון אלע מדרשים 128

פרוי פאַר יצחקץן, און ער איז צו איהר צונעגאנגען און גע"
זאָגט :

,זיי אַזױ פריינדליך, גוטע מיידעל, און ניט מיר אביסעל
ואַפער פון דיין קרוג !"

,טרינק, מיין האַר!"--האָט רבקה געענטפערט, און זי
האָט אַרונטערגעלאָזען דעם קרוג פון אַקסעל און איהם גע"
נעבען צן טרינקען. און ווען ער איז געווען פאַרטיג איו
זי גלייך נאָך אַמאָל אַװעק צום ברונען און אָגעשעפּט װאַסער
פאַר אַליעזר'ס אַלע קעמלען. אליעזר האָט דאַן אַרױסגע-
נומען א נאַזבאַנד מיט א טייערען בריליאנט און צוויי בראַס-
לעטען, עס איהר געגעבען און געזאָגט :

,זאָג מיר, קינד, וועמעס טאָכטער ביזטו-- און איז דאָ
אין דיין פאָטער'ס הויז אַ פּלאַץ פאַר אונז איבערצונעכ-
טינען די היינטיגע נאַכט ?*

,איך כבין בתואליס טאָכטער, נחור'ס אייניקעל", האָט
רבקה געענטפערט, ,ביי אונז איז פאַראַן גענוג שטרוי און
אלערלײי פיה-שפּייזן, אויך א פּלאַץ צום שלאַפען פאַר דער
נאַנצער צייט װאָס דו וועסט וועלען איינשטעהן אין אונזער
הויז!"

ווען אליעזר האָט נעהערט דעם מיידעל'ס ווערטער, האָט
ער זיך זעהר דערפרעהט און געבענשט נאָט פאַר דעם חסד
װאָס ער האָט מיט איהם געטאָהן און איהם געפיהרט נלייך
אין דעם הויז אריין פון זיין האַריס ברודער.

יט

1
לבן און בתואל זוכען אליעזר'ס פריינדשאַפט

רבקה איז אהיימנעלאַפען און דערצעהלט איהר מאמע
אַליץ װאָס האָט מיט איהר געטראָפען. און ווען לבן האָט
דערזעהן דעם טייערען נאַזבאַנד, און די וואונדערליכע

16 דער אוצר

בראַסלעטען אויף רבקה'יס הענט, האָט ער זיך געטראַכט:
דער מאן מוז זיין זעהר רייך! איך על איהם דער'הרג'ענען
און צונעהמען זיין גאָלד און זילבער.

לבן איז אויף גיך אַװעק צום קװאַ?. אליעזר האָט גע-
זעהן װוי א מאן לויפט צו איהם, און ער האָט זיך אייננע-
קוקט אין לבניס פּנים און ער האָט געזעהן דאָס פּנים פון
א רוצח. אליעזר האָט דאַן אַרױסנעזאָנט דעם אשם" (גאָטיס
נאָמען) און די קעמלען האָבען זיך אויפנעהויבען און גע-
בליבען שטעהן אין דער לופטען. ער האָט נאָך אַמאָל דער-
מאָנט דעם ,שם" און ער איז אליין אויפנעהויבען געװאָרען
אין דער לופטען נאָך העכער פון די קעמלען. לבן איז ערר-
שטוינט געבליבען און ער האָט שטאַרק מורא געקראָגען פאַר
אליעזר'ן.

,קום, דו גאָטיגעבענשטער !* -- האָט לבן געזאַנט --, צו
װאָס זאָלסטו שטעהן אין דרויסען? איך האָב לככוד דיר
נגעמאכט דאָס הויז און אַרױסגענומען אלע געצענבילדער,
וויי? איך ווייס אַז דו וועסט ניט אַריינקומען אין א הויז וואו
עס זיינען דאָ געצענבילדער!*

באַלד זיינען געקומען צו לויפען פיעלע מענשען צום
ברונען;: זיי האָבען געזעהן די שעהנע בראסלעטען װאָס
אליעזר האָט גענעבען רבקהץ, און זיי זיינען געקומען איהם
דעריהרג'יענען און אַוועקנעהמען זיין גאַלר און זילבער. נאָר
ווען זיי האָבען דערזעהן די וואונדער װאָס אליעזר בעווייזט,
שטעהענדיג אין דער לופטען מיט זיינע קעמלען, האָבען זיי
זיך פאַר איהם דערשראָקען און זיך אָבגערוקט.

אליעזר איז צוגעקומען צו בתואלץן אין הויז אריין, האָט
אויפנעשלאָסען די מיילער פון זיינע קעמלען, זיי געגעבען
עסען און טרינקען, און אויך געגעבען עסען צו די מענשען
װאָס זיינען מיט איהם מיטגעגאננען. אין דעם עסען װאָס
איז אַועקגעשטעלט געװאָרען פאַר אליעזר'ין האָט בתואל

פון אלע מדרשים 127

אַרײינגעטאָהן גיפט, כדי ער זאָל שטאַרבען און בתואל זאָל
איהם ירש'יענען, אָבער אליעזר האָט געזאָגט: ,איך װעל ניט
פריהער עסען ביז איך װעל האָבען נערעדט װאָס איך האָב
צו ריידען". אין יענער מינוט האָס אַ סמלאך, װאָס האָט
נגעהיט אליעזרין, אויסגעדרעהט די שיסלען אַזױ, אַז אליעזר'ס
שיסע? איז אויסגעקומען ביי בתואלי'ן און בתואליס שיסעל
ביי אליעזר'ן. דער מלאך איז פערשוואונדען און קיינער
אין הויז האָט ניט נעוואוסט װאָס עס אין אָפּגעטאָהן געוואַ-
רען. ‏ בתואל האָט געהייסען אליעזר'ן ריידען און אליעזר
האָט אָנגעפאנגען :
,איהר זאָלט מיך ניט בעטראַכטען פאַר קיין גרויסען
און וויכטינען מענש, וויי? איך בין ניט מעהר וי אברהם'ס
קנעכט. און גאָט האָט געבענשט מיין בעל-הבית מיט אַלעס
נוטען, און אויך מיט אַ זוהן װאָס שרה האָט איהם געבאָרען
אויף דער עלטער. ער האָט דעם זוהן אוועקגעגעבען אַלץ
װאָס ער פּערמאַנט. אָט איז דאָס געיחתמיעטע פּאַפּיר, נעהמט
און לייענט עס איבער און איהר וועט זעהן אַז איך דער-
צעה? אייך דעם אמת. און בעשואוירען האָט מיך מיין
האַר אַברהם, איך זאָל ניט נעהמען קיין ווייב פאַר זיין זוהן
פון די טעכטער פון לאַנד, נאָר פון זיין פאָטער'ס משפּחה.
בין איך היינט נעקומען צום קװאַל און כ'האָב גאָט געבעטען,
ער זאָל מיר צושיקען א נוטע, אַרענטליכע און נאָט-פורכטינע
מיידע?. און נאָט האָט מיר צוגעשיקט אייער טאָכטער רבקה.
איך האָב געזעהען איהרע נוטע מעשים און בעשלאָסען אַז
זי איז די פרוי וואָס נאָט האָט אויסדערוועהלט פאַר מיין
האָר'ס זוהן ! און איצט אויב איהר ווילט טאָהן אַ נעפעלינ-
קייט פאַר אַברהםיז, זאָנט מיר, און אויב ניט --זאָנט מיר
אויך, און איך װועל? זיך ווענדען צו לוטין אָדער צו ישמעאלין".
| ווען אליעזר האָט נעענדינט ריידען האָט לבן ניט נע-
װאַרט ביז דער פאָטער װועט געבען דעם ענטפער, נאָר זיר

128 דער אוצר

נלייך אָבנערופען: ,רבקה איז דיין, נעהם דיר זי און געה !*

אָבער אליעזר האָט זיך ניט צונגעהערט צו דעם חוצפּה-
דינען יונג װאָס רעדט פאַר דעם פאָטער, און ער האָט נע"
װאַרט אויף בתואליס ענטפער.

און ווען בתואל האָט געזאָגט: ,די זאַך איז פון גאָט,
נעהם רבקהץ און זאָל זי ווערען די פווי פון דיין האַר'ס
זוהן" -- האָט אליעזר געוואוסט אַז זיין שליחות איז ערפילט,
און ער האָט זיך געבוקט צו נאָט און איהם געלויבט פאַר
זיין חסד.

יט

62
רבקה און יצחק

אליעזר האָט אַרױסגענומען זילבערנע און נאָלדענע כלים
און טייערע קליידער און געגעבען רבקהי'ן. אויך איהר ברורער
און מוטער האָט ער געגעבען מתנות.

ווען זיי האָבען געענדיגט עסען און טרינקען, האָט בתוא?ל
פּלוצים גענומען שרייען פון"טיעפע שמערצען : /,אוי, ס'יאיז
מיך שלעכט! דאָס איז מיין סוף, איך שטאַוב!"

דאָס האָט בתוא? גענעטען פון דעם שיסעל מיט ניפט
װאָס ער האָט געהאט אַועקגעשטעלט פאַר אליעזר'ן -- און
ער איז קראַנק געװאָרען און נעשטאַרבען.

צומאָרגענס, ווען אליעזר אין ארויס אין דרויסען, האָט
דער מלאך איהם געזאָנט :

,האַלט מיך ניט אויף לענגער אויף דעם דאָזיגען פּלאַץ
און קעהר זיך אום שנעל מיט רבקה'ן אַהיים צוֹ דיין האַר!"

אליעזר איז דאַן נגעקומען אין הויז אַרײן און געלאָזט
וויסען, אַז ער לאָזט זיך אין וענ אַריין אַהיים. אָבער לבן
און זיין פוטער האַבען געזאָגט :

פון אלע מדרשים 109

;זאָל נאָך רבקה בלייבען אין דער היים ביז די זיבען
טרויער-טעג וועלען פאָראיבער, נאָכדעם וועלען מיר איהר
געבען נאָלד און זילבער, זי װעט זיך לאָזען מאַכען ציערונג
ביים נאָלדרשמידט און זי וועט זיך אויפנעהען איהרע חתונה-
קליידער, און ווען דאָס יאָהר װועט זיין פאָראיבער, וועסטו
זי נעהמען און זי ברענגען צו דיין האריס זוהן 1"

אָבער אליעזר האָט װידערהאָלט זיין בקשה, זיי זאָלען
איהם אַהיימשיקען, און איהם ניט אָפּהאַלטען נאָכדעם וי
גאָט האָט מצליח געווען זיין שליחות. זיי האָבען דאַן גערופען
רבקה'ן און זי געפרענט :

,וװוילסטו געהן מיט דעם דאָזינען מאן אין דעם הז
פון אברהם'ז און ווערען זיין זוהן יצחק'ס ווייב?*

רבקה האָט שוין געהאט געהערט ועגען אברהםן און
יצחקין פיעלע מאָל, און זי האָס געוואוסט, אַז זיי ווערען
געלויבט און געבענשט פון אלעמען, און זי האָט געענט-
פערט :

,מיטין גאַנצען הארצען בין איך נרייט צו געהן אין דעם
הויזן פון אברהם'ן, דער געבענשטער פון גאָט און פון מענ-
שען!*

ווען די מוטער האָט איהר איבערגעפרעגט, וי אַזױ זי
וועט אוועק, אַז איהר ציערונג גיז נאָך ניט צוגעגרייט, האָט
רבקה געענטפערט :

.אַזעלכע קלייניגקייטען דאַרפען מיך ניט אָבהאַלטען!*

זיי האָבען דאן אַדױיסבענלייט רבקהין און אליעזרץן און
איהר געוואונשען: זיי גליקליך און זאָלען פון דיר ארויס-
קומען גרויסע, מעכטינע דורות 1"

רבקה און איהרע מיירלעך זיינען אַרױף אויף זייערע
קעמלען און אוועק מיט אליעזרן. דערנעהנטערענדיג זיך
צו כאר-שבע האָט רבקה דערזעהן וי א שעהױינעקליידעטער
מאַן שטעהט אין פעלר, זיינע הענט זיינען אױסגעשפּרײט

130 דער אוצר

צום הימעל און א מלאך פון נאָט שטעחט און װאַכט איבער
איהם. זי האָט געפרעגט אליעזרץן, װוער יענער מאן אין,
און ער האָט איהר געזאנט. אין יענעם מאַמענט האָט אויף
איהר גערוהט דער רוחיהקודש און זי האָט געוואוסט, אַז
עס װעט קומען אַ טאָג ווען זי װועט געבוירען אַ שלעכטען
זוהן פון יצחקין. זי האָט זיך אַזױ דערשראַקען פון דעם
געדאנק, אַז זי איז אַרונטערגעפאַלען פון קעמעל..

ווען רבקה איז געקומען אין אברהםיס הויז אַריין, האָט
אליעזר דערצעהלט יצחקין ווענען אלע וואונדער װאָס גאָט
האָט איהם געטאָהן אויםיץן וועג און װוי ער האָט מצליח געווען
אין זיין שליחות. אין דערזעלבער מינוט זיינען נעעפענט
געװאָרען די טיהרען פון שרה'ס נעצעלט און ליכטינע װאָל-
קענס זיינען ארונטערגעקומען פון הימעל און האָבען אַרומ-
גערינגעלט דאָס הויז. און יצחק האָט געבראכט רבקה'ן אין
נעצעלט אַריין און ער האָט געזעהן װוי דאָס ליכט ברענט
און זיין זיסע שיין איז אױיסגענאָסען איבערן נאַנצען הויז.
ער האָט אין דעם נעזעהן א סימן, אַז גאָט האָט איהם בע"
שערט אַ גוטע, נעבענשטע פרוי, און ער האָט דערין נגעפונען
אַ טרייסט נאָך זיין מוטער...

אי יט
63

דער געבורט פון יעקב און עשו

יצחק האָט געוואוינט מיט זיין פאָטער אברהם אין לאַנד
כנען און נאָט האָט זיי ביידען נעבענשט מיט אַלעם גוטען.
רבקה איז אבערך פאר צוואנציג יאָהר דורכאַנאַנד געווען אַן
עקרה און איהר האַרץ האָט געלעכצט נאַך אַ קינד. איינמאָל
האָט זי נעזאָנט צו יצחקין :

, איך האָב נעהערט אז אויך דיין מאַמע שרה איז געווען
אן עקרה, אָבער דיין פאָטער אַברהם האָט פאַר איהר גאָט

פון אלע מדרשים 131

נעבעטען און זי אין שװאַנגער געװאָרען. שטעלסזשע זיף
אַוװועק פאַר גאט און זיי אויך מתפּל?, און ער װעט הערען
דיין געבעט און מיך בעשענקען מיט אַ קינר."

האָט יצחק געפאָלנט רכקהי'ן און זיי זיינען ביידע אַוועק
אויפין באַרג מוריה, אויף דעם פּלאַץ וואו יצחק איז געבראכט
געװאָרען אויף דער עקדה, און יצחק האָט דאָרט מתפּ9 נעווען
און געזאָנט :

,אַלמעכטינער נאָט! דו האָסט געבראכט מיין פאָטער
אברחם אין דעם דאָזיגען לאַנד, און דו האָסט איהם צונע-
זאַנט, אַז דו װעסט מעהרען זיינע קינדער וי די שטערן
אין הימעל און וי דאָס זאַמד ביים ברעג ים און דו וועסט
זיי אַוועקגעבען דאָס דאָזיגע לאנד, און איצט, זאָל מקוים
ווערען דיין צוזאָג, אַ נאָט!*

און אויך רבקה האָט מתפּלל? געווען און געזאַנט: ,גיב
מיר קינדער, װאָס זאָלען זיין א ברכה פאַר דער וועלט!"

גאָט האָט אָנגענומען זייער געבעט און רבקה איז שװאָנ-
גער געװאָרען מיט אַ צווילינג. איינמאָל, ווען רבקה איז
פאַרביינעגאנגען פאַרביי אַ הויז פון געצענבילדער האָט זי
דערפיחלט אַ װועהטאָג אין איהר בויך; און ווען זי איז פאַר-
בייגענאַנגען פאַר אַ בית-המדרש האָט זי ווידער דערפילט
אַ שרעקליכען װעהטאָנ. דאָס האָט זי זעהר פערביטערט און
זי איז אַװועק צו איהרע שכנות און זיי געפרעגט :

,;האָט איהר אויך נעפיהלט אַ װועהטאָג ווען איהר פלענט
פאַרבייגעהן אַ בית-המררש אָדער פאר א הויז פון געצענ-
דיענסט ?*

און ווען די פרויען האָבען איהר נעענטפערט, אֵן מיט
זיי האָט קיינמאָל אַזעלכעס ניט פּאַסירט, איז רבקה אַװעס
אין רעם בית-המדרש פון שם"ועבר און דאָרט האָט מען איהר
ערקלעהרט די כונה פון גאָט.

,צוויי פערשידענע זיהן זיינען אין דיין בויך, און ווען

132 דער אוצר

די צוויי קינדער וועלען געבוירען ווערען װעללן זיי זיך פוני
אַנדערגעהן: איינער װועט זיך איבערנעבען נצו די פערנע-
ניגנס פון ד ע ר וועלט, און דער צווייטער וועט זיך ווידמען
צו די ערהאבענקייטען פון י ע נ ע ר װעלט!"

און רבקה האָט טאַקי געבאָרען א צווילינג. האָט מען
דעם ערשטען אַ נאָמען נענעבען עשו און דעס צווייטען --

יעקב.
4

64
די וועגען פון יעקב און עשׁו

ווען די אינגלאך זיינען נרויס געװאָרען און די איינ"
וואוינער פון דער שטאָדט האַָבען געזעהען זייערע בענעה-
מוננען, האָבען זיי געזאָגט: ,דער ערשטער אין א שטע-
כענדער דאָרן און דער צווייטער--אַ שעהנע פּרעכטינגע
בלום".. ואָרים עשו איז נגעווען אַ בייזער כיטרער מענש,
געשיקט אין אָבטאָהן שפּיצלעך, און ער האָט זיך געלערענט
שיסען און חיות פאַנגען, בעת יעקב איז נעווען אַן ערנסטער
מענש, א נאַט-פאָרכטינער און האָט ליעב געהאט שלום און
ווען די קינדער זיינען דרייצעהן יאָהר אַלְט נעװאָרען, און
די עלטערען האָבען זיי מעהר ניט געצוואוננען צו נעהן
לערנען, האָט יעקב בעשלאַסען אַוועקצוגעהן אין בית-המדרש
פון שם-ועבר און דאָרךט פאַרטזעצען זיינע למודים און עשו
האָט זיך נעפרעהט װאָס מען האָט פון איהם אַרונטערנע-
נומען דעם שווערען יאָך פון לערנען און ער האָט בעשלאָסען
צו פערברעננען זיין צייט אין פעלר מיט פאַננען חיות און
כאַפּען פוינעל.

אײינמאָל האָט עשׁו נעהערט, אַז עס זיינען געכאפּט
נעװואָרען צוויי מענער, איינער א ננב און איינער א מער-

פון אלע מדרשים 123

דער, אָבער מיקען זיי ניט משפּטען, ווייל זיי ווילען זיך
ניט מודה זיין. עשו האָט געבעטען דעם אויפזעהער פון
תפיסה ער זאָל איהם צולאָזען צום גנב און ער װעט שוין
פון איהם ארויסקריגען די וידוי. ,האָסטו געיגנביעט ?*--האָט
עשו נעפרעגט דעם אַרעסטאַנט. און וען יענער האָט גע-
ענטפערט אַז ניין, האָט איהם עשו אזוי פערדרעהט מיט
פערשידענע גוטע ריידעלעך ביז דער גנב האָט זיך אַרויסנע-
כאפּט, אַז דער מאן װאָס האָט זיך מיט איהם געטהיילט אין
דער ננבה, איז אַנטלאָפען..

צו דעם מערדער איזן עשו געקומען מיט אַן אַנדער
המצאה. ער האָט איהם געפרעגט:

,זאָג מיר, איך כעט דיך, װוי קומט דאָס װאָס דער ער-
מאַרדעטער האָט דיך נעפּאטשטלֵ"

,סאַליגען { -- האָט דער אַרעסטאַנט געענטפערט מיט
כעס -- גלויבסטו, אַז אַזאַ מאַן װוי איך װאָלט זיך לאָזען
פּאַטשען פון אַזאַ שװואכלינג וי עס אין געווען דער מאַן
וועלכען איך האָב ערמאַרדעט ?... פרעג די איינוואוינער פון
מיין שטאָדט און זיי וועלען דיר זאָגען, אַז אַזאַ גבור וי
איך איז ניטאַ אויף דער גאנצער וועלט..*

פאַר די דאַזינע שפּיצלעך עשויס האָבען איהם די איינ-
וואוינער פון שטאָדט גערופען , מויל-יעגער", וויי? ער האָט
געפאנגען מענשען מיט זיינע מוילידרעהדלאך.

עשו האָט געוואוסט אַז זיין פאָטער יצחק איז א היילינער
מענש און אז וועמען ער בענשט איז געבענשט. האָט ער
זיך בעמיהט צו געפינען חן אין זיינע אוינען און ער האָט
איהם נעבראכט דעם בעסטען וויין און דאָס בעסטע פלייש.
און ווען ער פלעגט קומען בעדיענען זיין פאָטער האָט ער
אַנגעטאָהן זיינע שעהנסטע קליידער מיט דער כונה, אַז יצחק
זאָל זעהן דעם כבוד װאָס עשו גיט איהם און זאָל איהם
דערפאר בענשען. און ווען ער האָט געזעהן אַז יצחק קוקט זיך

134 דער אוצר

אויף דעם ניט אום, האָט ער געזונט פאַר איהם זיך צו ציינען
אלס אַ מאַן װאָס גיט אַ סך צדקה און טראַכט שטענדיג וי
נאָט צו דיענען... איינמאָל ווען ער איז געקומען צו יצחקן
איהם בעדיענען, האָט דער פאָטער איהם געפרעגט:

,וואו ביזטו געווען מיין זוהן ?*

.כיבין געווען לערנען תורה '" האָט עשו געענטפערט.

האָט יצחק זיך געפרעהט און נעזאָגט: ,נוט טוסטו, מיין
זוהן 1" און עשו האָט פאַרנעזעצט זיינע ליגענס און האָט
דערצעהלט :

,און איך ניב אויך אוועק צו אַרימע לייט אַ צעהנטעל
פון אַלץ װאָס גאָט בעשערט מיר, און דערפאר וויל איך דיך
טאַקע פרעגען, טאַטע: זאָג מיר, וי אזוי נעהמט מען מעשר
פון זאַלץ און פון שטרוי ?*

מיט אַזעלכע פראנען האָט עשו זעהר אויסגענומען ביי
יצחקין און איהם געמאכט דענקען אַז ער איזן כסדר עוסק
אין נוטסקייט און פרומקייט.

און ווען גאָט האָט געזעהען, אַז יצחק אין גענייגט צו
בענשען עשוין, האָט ער געזאָנט: זאָלען יצחקיס אוינען פער-
דונקעלט ווערען, אַזױ אַז ער זאָל ניט קענען גוט זעהן, און
רער נוטער יעקב זאָל אַוועקנעהמען עשויס ברכה...

יט

65
נמרוד, עשו און דער טאָפּ לינזען

איינמאָל, ווען עשו איז אוועק אין פעלד שיסען חיות,
האָט ער דאָרט געטראָפען נמרודין און זיינע גבורים. זע-
הענדיג װוי פיעלע חיות און עופות פערואמלען זיך אַרום
נמרודי'ן, וויי? זיינע קליידער אויף וועלכע עס זיינען געווען
אויסגעמאַָהלט אלערליי חיות און עופות האָבען זיי צו-
נעצוינען, האָט איהם עשו מקנא נגעווען, און ער האט געװאָלט

פון אלע מדרשים 135

האָבען די קליידער. און ווען נמרור'ס נבורים זיינען אוועק אין
װאַלד אַריין און ער איז געבליבען בלויז מיט צוויי מענער,
האָט זיך עשו צו איהם צונעיגנביעט הינטערוויילעכטס און
איהם אָפּגעשניטען דעם קאָפּ מיט זיין שװוערד. וען די
צוויי מענער זיינען צו איהם צונעלאַפען און זיך גענומען
מיט איהם ראַנגלען, האָט עשו זיי איבערמעכטינט און זיי
אויך ערמאַרדעט.

עשו האָט דאַן צוגענומען נמרודיס קליידער און זיך
געלאָזען אוועקנעהן. ווען נמרוריס גבורים האָבען דערהערט
דאָס געשריי זיינען זיי געקומען צו לויפען אויסנעפינען װאָס
עס האָט נעטראַפען. עשו האָט פאַר זיי מורא געקראָגען און
ער איז אנטלאָפען אהייס און האָט בעהאלטען די קליידער.

די דאָזיגע מלחמה מיט נמרורד'ן און מיט זיינע צוויי מענ-
שען האָט עשוין זעהר פערמאַטערט און אָבגעשואַכט און
איהם האָט זיך געדאכט אַז ער געהט שטאַרבען. וען ער
האָט זיך גענומען פיהלען זעהר שלעכט אין ער אועק צו
יעקב'ן, נעפינענדיג יעקבין אַ וויינענדיגען האָט ער זיך זעהר
געוואונדערט און געפרעגט :

,פאַר װאָס וויינסטו, און װוי קומט דאָס װאָס דו האָסט
היינט אָנגעקאַכט אַזעלכע לינזען װאָס עס עסען נור אַרימע
לֵייטל?*

יעקב האָט שווער אָפּנעזיפצט און געענטפערט :

;אָה, כרודער טייערער} האָסטו ניט געהערט אַז גאָט
האָט פון אונז צוגענומען אברהםץן אונזער זיידען, וועלכער
איז פאַר אונז געווען א ככוד און אַ שטאָלץ?*

ווען עשו האָט דאָס געהערט, האָט ער אויסגעשריען צו
יעקבץ:.

,אויב דער דאָזיגער זקן איז אויך נעשטאָרבען װי אַלע
מענשען, װוי זשע קען איך נלויבען אין גאָט און אין דעם
לוין װאָס ער ניט צו די װאָס געהען אין זיייַע וועגען און

136 דער אוצר

טהון נאָר נוטעס? 1 וייזט אויס, אזן עס אין טאַקע קיין
אונטערשיעד ניטאָ צווישען דעם צדיק און דעם רשע, און
איינער וי דער צווייטער מוז שטאַרבען און נעהן אין קבר
אַריין{..*

עשו האָט זיך דאַן געוװוענדעט צו יעקבן און געזאָנט:

.וי דו זעהסט בין איך מיעד און מאָט און האָב קיין
כח ניט אַליין זיך צו נעהמען עסען, דעריבער בעט איך דיך,
טו מיר א געפעליגקיים און פי? סיך אָן מיט די לינזען
װאָס דו האָסט דאָ !*

,אויב דו װועסט מיר פערקויפען דיין בכורה (געבורט-
רעכט) װעל איך טהון װאָס דו פערלאַנגסט"-- האָט יעקב
געזאָנט.

,סיי-ווייסיי נעה איך שטאַרבען -- האָט עשׁו געזאָגט --
װאָסיזשע דאַרף איך די בכורה ?*

יעקב האָט פון איהם אַ שבועה געפאָדערט, און עשו האָט
איהם געשווארען, אַז ער פערקויפט איהם די בכורה. עשו
האָט דאַן ברייט זיין מויל?ל אויפנעעפענט, און יעקב האָט
אַהין אַריינגעשאָטען דעם טאָפּ לינזען.

ווען עשו האָט זיך געהאט אַנגעגעסען מיט די לינזען
און צוריקנעקראַנען זיין כח, האָט ער זיד צולאַכט און געזאָגט:

אוי, דו נאַר איינער! האָסט היינט ביי מיר אבנע-
קויפט אַ זאַך װאָס איז ניט ווערטה אַ פּרוטה!..*

יעקב האָט איהם דערויף גאָרניט געענטפערט, ווייל ער
איז שוין נעוואוינט געווען צו הערען בעליידינונגען פון עשוין
און שוויינען. און ווען עשו איז געווען פארטיג אָבשפּאָטענ-
דינ פון יעקב'ן, איז ער ארויס אין דרויסען און אַריינגערופען
זיינע פּוסטע, נאַרישע חברים, און אויך זיי דערצעהלט וע-
נען זיין ,געשעפט" מיט דער בכורה. אַלע צוזאַמען האָבען
זיי אָבנעשפּאָט פון יעקב'ן און חוזק געמאכט פון דער מציאה
װאָס ער האָט אויסנעהאנדעלט ביי עשי..

פון אלע מדרשים 137

66
עשו און דער שטן

עס איז געווען אין דער נאַכט פון פּסח. יצחק האָט
צוגערופען צו זיך עשו'ן און געזאָגט :

.הער זיך גוט אַיין, מיין זוהן, װאָס איך װועל דיר זאַ-
גען. די היינטיגע נאַכט ווערען געעפענט די אוצרות פון
טהוי, און די מלאכים זינגען צו גאָט און בעטען צו איהם
ער זאָל נעבען טהוי און רעגען אויף דער ערדר. גאָט הערט
זייער געבעט, וויי? דאָס איז די נאכט ווען די תפלות ווערען
אָנגענומען אוֹן בעוויליגט. דעריבער נעה, מיין זוהן, אין
פעלד אריין, פאַנג דאָרט עפּעס, און מאַך מיך שפּייזען, כדי
איך זאָל דיך, מיין זוהן, בענשען אין דער דאָזיגער גוטער
שעה !*

,איך געה 1" -- האָט עשו געזאָגט. אָבער איידער ער איז
אַװועק האָט יצחק איהם געװאָרענט: ;נעהם דיין שווערד
און בויגען און פאנג עפּעס, אָבער אָבגעהיט זאָלסטו ווערען
פון ברענגען מיר אזעלכעס ואָס אין געיגנביעט אָדער גע-
גזלט!"

אָבער אזוי באַלד וי עשׂו איז אַװעק פון יצחקין, האָט ער
זיך געטראַכט: ,נו, דאָס וועלען מיר שוֹין זעהן. אויב איך
על ניט בעווייזען עפּעס צו פאַנגען, ווע? איך אוועקגעהן
ערגעץ און גנב'ענען א לעמעלע אָדער א צינ און דערפון
מאַכען שפּייז פאַר מיין פאָטער..ײ

ווען עשו איז געקומען אין פעלד אריין האָט גאָט אויף
איהם אָנגעשיקט דעם שטן צו צושטערען זיין אַרבײט און
איהם אַבצוהאַלטען אין פעלד. ווען עשו האָט געפאנגען אַ
הירש, איז געקומען דער שטן און האָט צוריסען די שטריק
און דער חירש איז אַנטלאָפען. ווען עשו האָט געבראכט
דעם צווייטען הירש און ער האָט געזעהן אז דער ערשטער איז

138 דער אוצר

ניטאָ, האָט ער זיך זעהר געוואונדערט און זיך אַליין איינ-
גערערט, אַז ער האָט איהם אודאי ניט גענוג געבונדען. ער
האָט דאַן דעם צווייטען הירש שוין פעסטער געבונדען און איז
אוועק פאַנגען א דריטען, אָבער אזוי באַלר װוי ער אין נור
אָבגעטראָטען פון דעם פּלאץ, אין געקומען דער שטן און
האָט אַרונטערגענומען די שטריק פון דעם הירש און איהם
פרייגעלאָזען. און ווען עשו האָט זיך אומגעקעהרט מיט דעם
דריטען הירש און געזעהן, אַז דער געבונדענער הירש איז
ניטא, האָט ער אין פערצווייפלונג געקלאַפּט סיט די הענד
און געשריען: ואס איז דאַ געשעהן מיט סיר זעה איך
ניט מעהר ---און איז מעגליך אַז מיינע שטריק זיינען אַזױ
שוואך, אַז די הירשען האָבען זיי געקענט אַזױי לייכט צו-
רייסען ?... און ער האָט גענומען נייע שטריק און געבונדען
דעם הירש, איהם אָנגעהאננען אויף אַ בוים ביי די פיס און
געזאַגט: ,דער דאָזיגער הירש וװועט זיך שוין פון מיינע
הענט ניט ראטעווען!"

עשו איז דאן אוועק כאַפּען פיינעלעך. און ווידער איז
נעקומען דער שטן און צוריסען די שטריק פון דעם דריטען
הירש און איהם געלאָזט אַוועקלויפען אין וואלד אַריין. דער-
נאָך האָט דער שטן אַנגעמאכט אַ שטורם צווישען די פויגעל,
זיי איבערגעשראָקען און זיי זיינען זיך פונאַנדערנגעפלוינען,
אַזױ אַז עשו האָט נים בעוויזען צוֹ כאפּען מעהר וי איין
פיינגעלע, און ער האָט זיך געלאָזט נעהן צוריק צום הירש
וואָס ער האָט צונעבונדען צום בוים --איהם ברעננען אין
שטאָדט אַריין און מאַכען מאַכלִים פאר זיין פאָטער...

4

פון אלע מדרשים 139

67
רבקה און יעקב

רבקה האָט דאַן גענומען נאַכרענקען: ,עשו פעררדיענט
ניט די ברכה װואָס יצחק װועט איהם געבען. ער האָט יצחקץן
אָבגענאַרט ציינענדיג זיך פאַר איהם אַלס גוטער און פרו-
מער, און מידארף זעהן עפּעס צו טאָהן, אַז זיין אָבנאַרערײי
זאָל איהם ניט נעלינגעןן.."

,געה, מיין זוהן, און ברענג מיר פון מיין סטאַדע צוויי
יונגע צינען,. װעל איך פון זיי מאַכען מאכלים פאַר ריין
פאָטער, דו װועסט זיי איהם ברענגען און ער װועט בענשען
ד יך אנשטאָט דיין ברודער עשו".

יעקב האָט זיך זעחר דערשראָקען פאַר זיין מוטעריס רייד
און ער האָט גענומען זי בעטען, אַז זי זאָל איהם אַזאַ זאַך
ניט הייסען טאָהן. אָבער רבקה האָט איהם בעפעהלען מיטץ
שטרענגען װאָרט: טהו װוי איך הייס דיר, און זיי נים
אונגעהארכזאַם 1"

יעקב איז אוועק צו דער סטאַדע און געטאָהן אַלץ וי די
מאַמע האָט איהם נעהייסען, און דעם גאַנצען וועג צוריס
אַהיים האָט ער געוויינט..

,װואָס וויינסטו, מיין זוהןן ? וואָס ביזטו אזוי געפאלען
ביי זיך?" -- האָט איהם רבקה געפרעגט.

;עס שמערצט סיך זעהר--האָט יעקב געענטפערט--
צו טהון די זאַך װאָס דו הייסט מיך, דערפאר בין איך טרוי"
עריג און איך וויין".

,זאָל עס דיך ניט אַרען--- האָט רבקה איהם אויסנע-
רעדט -- איך ווייס גאַנץ גוט אַז גאָט האָט דיך ליעב און דאָס
וועט דיר פאַר קיין זינד ניט בעטראכט ווערען".

אַבער יעקב האָט נאָך אַלץ געוויינט און געטהאָן װאָס
רבקה האָט איהם געהייסען מיט אַ שווער געמיטה. רבקה

140 דער אוצר

האָט די פעלעכלעך פון די ציגען צוזאמענגענייהט און עס
אַנגעטאַהן יעקב'ן אויף די הענם, איהם אָנגעטאָהן עשו'ס
שעהנע קליידער און איהם נעגעבען די מאכלים װואָס זי האָט
צוגעגרייט.

ווען יעקב איז געקומען צו יצחקין איז דאָס נאַנצע הויז
פו? געװאָרען מיט אַ ריח פון גדעדן. יצחק האָט געהאט
נרויס פערגעניגנען.

,ווער ביזטו, מיין זוהן? װאָס האָסטו מיר געבראכט ?*

יעקב האָט נעזאַנט:

גנעהם, ליעבער פאָטער, און עס די מאכלים װאָס איך
האָב דיר געבראכט !"

וי אזוי האָסטו אזוי שנעל געקראָגען די שפּייזען?*---
האט יצחק זיך געוואונדערם.

ענאָט האָט מיר צוגעשיקט" --האָט יעקב געענטפערט.

פיצחק האָט ניט נעקענט פערשטעהן: ,װאָס איז דאָס ?
זאָל דאָס זיין עשו? ער דערמאַנט דאָך קיינמאָל ניט גאָטיס
נאַמען !"

,קום אַהער, מיין זוהן -- האָט יצחק געזאָגט -- איך וועל
אָנטאַפּען דיינע קליידער !"

ווען יעקב האָט דאָס געהערט האָט איהם דאָס הארץ
נענומען קלאַפּען און די פיס ציטערען. און גאָט האָט איהם
צונעשיקט צוויי מלאכים און זיי האָבען איהם אונטערנע-
האַלטען פון ביידע זייטען ער זאָל ניט פאַלען, און איהם
צונעפיהרט צו יצחקן. ער האָט נעפיה?ט זיינע הענט און
קליירער און געזאָגט :

דאָס קול איז דאָס קול פון יעקב'ן, אָבער די הענט זיינען
עשויס !...*

יצחק האָט געגעסען די שפּייזען און פון זיי אַ הנאה
נעהאט. ער האָט געזאָגט: עדער ריח פֿון מיין זוהן איז

פון אלע מדרשים 141

װוי דער ריח פון פעלר װאָס נאָס האָט געבענשט און װאָס
קוויקט דאָס האַרץ און די נשמה!" יצחק האָט אַריפגע-
לענט די הענט אויף יעקב'ס קאָפּ און איהם נעבענשט.

יט

68
עשו'ס געוויין און יעקב'ס רחמנות

ווען עשו איז געקומען צו דעם בוים, אויף וועלכען ער
האָט געהאט אָנגעבונדען דעם דריטען הירש און געזעהן אז
ער איז ניטאָ, האָט ער אויסגעשריען פערצווייפעלט:

.וועה איז מיר! איך על דאָך אַהיימקומען צום טאַ-
טען מיט ליידיגע הענט!" ער איז אוועק און געכאַפּט נאָך
אַ פייגעלע און עס געבראכט צו יצחקין אין דערזעלבער מי
נוט װאָס יעקב איז פון איהם אוועק מיט דער ברכה. עשו
אין אריינגעקומען צו יצחקין מיט אַ שטורעם אַז די ווענט
האָבען זיך געטרייסעלט, און אויסגעשריען :

, שטעה אויף, טאַטע!*

אין יענער מינוט האָט יצחק פאר זיך דערזעהן אַ שרעק-
כיך בילד: אַ גרויס פייער, וי דאָס פייער פון גיהנם, פלאַ-
קערט פאַר איהם, און זיין זוהן עשו שטעהט דערביי און
כענט צו פייער און פיעל האָלץ צו פערגרעסערען די פלאַמען...
יצחק האָט זיך זעהר דערשראָקען און געפרעגט :

, ווער ביזטו?"

;איך כבין דיין עלטסטער זוהן עשו" --האָט עשו גע-
ענטפערט.

גווערדזשע איז געווען דער, ואָס האָט מיר נאָריװאָס
נעבראכט אַזעלכע נוטע שפּייזען און איך האָב איהם גע"
בענשט ?" -- האָט יצחק געפרענט, און גלייך צוגעגעבען:--
;אַד, זאל ער שוין זיין געבענשט !*

142 דער אוצר

;זאָג מיר, טאַטע, ווער איז דאָס געווען ?" -- האָט עשו
געפרענט.

,איך וויים ניט!--האָט יצחק געזאָגט--נאָר וויסען
זאָלסטו, מיין זוהן, אז אזעלכע מאַכלים האָב איך נאַך וי
לאַנג איך לעב ניט גענעסען!"

ווען עשו האָט דאָס געהערט האָט ער זיך יאָמערליך
צעוויינט און געשריען מיט רציחה :

,נאַר יעקכ האָט דאָס געטאָהן } איינמאָל האָט ער מיך
שוין אַבגענארט מיטין טאָפּ לינזען, און איצט האָט ער דיך
אויך אָבנענאַרט מיט מאַכלים |"

;זאָג מיר נאָר---האָט יצחק געפרעגט --װאָס האָט ער
ביי דיר נענומען פאַר די לינזען ?"

,מיין בכורה האָט ער גענומען!" האָט עשו געשריען.

ווען יצחק האָט דאָס נעהערט האָט ער זיך בערוהינט
און געטראַכט: איצט זעה איך, אַז מיין ברכה איז צוגעפּאַסט
צו יעקבין -- זאָל ער זיין געבענשט איצט און אייבינ!

עשו האָט געשאָלטען יעקבין און איהם געזידעלט, עטליבע
מאָל אוױיטגעשפּיגען און ווידער זיך ביטער צעוויינט--- עשוים
נעוויין האָט געווירקט אויף יצחקין און ער האָט אויף איהם
רחמנות געקראָגען און געװואָלט אויך איהם געבען א ברכה.
אָבער גאָט האָט געזאַנגט צו יצחקן:

,ניט בענש איהם, וואָרים װואָס גרעסער עס וועט זיין זיין
רייכטום אלץ מעהר װועט ער שלעכטס טחון, װאָס מעהר
תענוגים ער װעסט האָבען אַלץ מעהר געמיינעס װעט ער
אָפּטהון !"

יצחק האָט דאַן געבעטען צוֹ נאָט רחסנות צו האָבען
אויף עשון.

;ער איז א רשע !"--האָט גאָט געזאגט.

ער האָט מיך תמיד בכבוד געהאלטען, סיך בעדיענט
און צו מיר גום געווען" -- האָט יצחק געיטענה'ט.

פון אלע מדרשים 143

;דערפאר --, ואָט נאָט געזאָגט --װועט ער מצליח זיין
אין זיינע מלחמות מיט די קינדער פון יעקבץן, און ער װועט
הויבען זיין האַנר אויף נאָטיס בית:המקרש עס צו פער'
ניכטען!"

,האַלט-איין דיין צאָרן, אַ נאָט, און לאָז מיך ריידען נאַר
דאָס איינע מאָל--האָט יצחק נעבעטען--שענק עשוץן אַ
סך תענוגים אויף דער ועלט און זאָל ער ניט זעהן
דיין ערהאבענקייט אויף יענער ועלט!"

און נאָט האָט געזאָגט:

.דערפאר װאָס עשו האָט נגעטיינט אויס ליעבע צו זיין
פאַטעריס ברכה, װאָס איז אין זיינע אוינען אַזױ טייער,
װוע? איך איהם דעריבער געבען פאר א נחלה דעם בארנ
שעיר, און זיין גליק זאָל קיינמאָל ניט אויפהערען!.."

עשו האָט זיך נאָך אַלְץ נעבעמען: ,בענש מיך אויך,
טאַטע!*

און יצחק האָט געזאָגט :

,אין אַ נוט און נעבענשט לאַנד זאָלסטו זיצען און עס
זאָל דיר נאָר ניט פעהלען. און אז מיין זוהן יעקב װועט טאַהן
נאָטיס נעבאָט און געהן אין די וועגען פון זיין תורה זאָלסטו
איהם דיענען -- אוֹן אויב ניט זאָלסטו איהם פערשקלאַפען...*

דייה

69
אַ שרעקליכער פּלאַן

עשויס שנאה צו יעקבין איז געװאָרען אַלץ טיעפער מיט
יעדען טאָג און זיין מח האָט געטראַכט אַזױ:

,אויב איך על דעריהרגיענען יעקבין,. װועט מען מיך
דערפאר משפּטין און איך װועל האַבען א ביטערען סוף. װעל
איך בעסער נעהן צו מיין פעטער ישמעאל און מיר נעהמען
זיין טאַכטער פאַר אַ ווייב, און איך װעל איהם איינריידען

144 דער אוצר

ער זאָל זיך קריגען מיט יעקבין צוליעב מיין בכורה, און
איך על איהם אנרייצען אויף יעקבין, ער זאָל איהם דערי
הרניענען. דאַן װע?ל איך זיך בייזערען אויף ישמעאלין און
איהם זאָנען: פֿאַר װאָס האָסטו פערגאַסען מיין ברורעריס
בלוט? ווייסיזשע, אַז איך בין זיין בלוטיערלייזער און איך
וועל זיך אָן דיר נוקם זיין... און דאַן װועל איך איהם בע"
פאַלען און איהם ערמאַרדען, און אַזױ אַרום וועל איך ירשיענען
ביידען אין איין טאָנ}.."

נאָט האָט געוואוסט עשויס פּלענער און ער האָט זיי
צושטערט. גאָט האָט נגעלאָזט וויסען רבקהי'ן, אַז עשו פּלאַנט
צו טויטען יעקבין און אַז ער האָט שוין אויף דעם חשבון
געהוליעט מיט זיינע אויסנעלאַסענע חברים און זיי געלאָזט
וויסען ביי א גלאָז וויין, אַן דאָס איז א כוס פוֹן נקמה אַן
זיין ברורער יעקב, וועמען ער בעטראַכט שוין פאר טיט
און בענראַבען}! .

רבקה האָט נערופען יעקבין און צו איהם געזאַגט:

,דיין כרודער עשו פּלאַנעװעט דיר שלעכטס צו טאֶָהן;
דערפאר, מיין זוהז, פאָלג סיר און אנטלויף נאָך חרן צו מין
ברודער לבן און בלייב דאָרט ביז עשו װעט זיך פערגעסען
אָן דעם װאָס דו האָסט איהם געטאָהן; דאַן װעל איך שיקען
נאָך דיר און דיך צוריקברעננען פוֹן דאָרט. אויב דו טוסט
ראָס ניט, זאָנט מיר מיין הארץ, קען מיט אייך ביירען אַן
אונגליק טרעפען.*

יה

70
לבן און יעקב

יעקב איז אָנגעקומען אין חרן, הינטער דער שטאָרט,
אויפין פעלד, האָט ער דערזעהן אַ ברונען און דערנעבען דריי
פטאַדעס שעפּסען און אויף דעם ברונען ליגט אַ זעהר גרוי-

פון אלע מדרשים 148

סער שטיין, װאָס ניט וועניגער פון פערציג מענשען װאָלטען
איהם קענען פון אָרט ריהרען. יעקב אין צוגעגאנגען צו די
פּאַסטוכער און זיי נעפרענט:

,ברידער, פון ואַנען זיינט איהר?"

ו

,פון חרן" -- האָבען זיי געענטפערט. ‏

,קענט איהר לבנ'ען, דעם זוהן פון בתואל?? -- האָט
ער נעפרעגט.

,מיר קענען איהם", איז געווען דער ענטפער.

און יעקב האָט זיך אויסנעפרעגט אויף לבניען און זיין
הויזנעזונט און ווענען אלץ װאָס עס האָט מיט איהם נע-
טראַפען. די פּאַסטוכער האָבען דערצעהלט :

;אַ סנפה האָט היינט אױיסגעבראַכען צווישען לבניס
שאָף און עס איז פון זיי װועניגיװואָס געבליבען, האָט לבן
איבערגענעבען די שאָף צו זיין טאָכטער רחל זיי צו פּאַ-
שען -- און אָט באַלְד װועט זי קומען און דו וועסט זי קענען
אויספרעגען וועגען אלץ װאָס דו ווילסט".

זעהענדיג וי פריינדליך די מענשען זיינען, האָט יעקב
זיי נעפרעגט :

,מיינע ברידער, פאַר װאָס האָט איהר היינט צונוים"
געזאמעלט די שאָף אַרום דעם ברונען? וילט איהר זיי
דען שוין אַהײמטרײבען? זייט איהר געדונגען אוין
טאַנ---איז דאָך נאָך די זון ניט אונטערגעגאננען און דער
טאָג איז נאָך ניט פאַראיבער: זיינען ווידער די שאָף איי-
ערע, פאַר װאָס זשע זאָלט איהר זיי ניט לאָזען אַביסעל ארומ-
פויפען אויפין גראָז ? האָט רחמנות אויף אייערע שאַף, מיינע
ברידער, און פּאַשעט זיי אין פעלד ביז די זוהן געהט אונטער".

,מיר קענען דאָס ניט טאָהן--האָבען די פּאַסטוכער
געענטפערט, , ביז אַלַע פּאַסטוכער און זייערע סטאַדעס ווע-
לען זיך צונויפקומען און מען וועט אַראָפּקייקלען דעם גרויסען

146 דער אוצר

שטיין פון דער ברונען און אָנטרינקען די שאָף;: ערשט
דאַן קענען מיר אָנפאַננען זיי פּאַשען"

אין מיטען זייער ריידען איז רח? אָנגעקומען מיט איהר
פאַטעריס שאַף. וען יעקב האָט געזעהן רחלן, אין ער צו-
געגאנגען צו דעם ברונען און פון דאָרט אַרונטערגענומען דעם
שטיין וי איינער נעהמט אַרױס אַ קאָרק פון אַ פלאַש. די
פּאַסטוכער האָבען זיך זעהר געוואונדערט, ווען זיי האָבען
געזעהן װוי לייכט יעקב האָט דאָס געטאָהן.

יעקב האָט דאַן אָנגעטרונקען לבניס שאָף און ער האָט
געקושט רחק'ן און געוויינט.. ער האָט איהר געזאָגט ווער
ער איז, און זי איז אװעקגעלאַפען צום פאָטער און האָט
איהם דערצעהלט. וען לבן האָט דאָס געהערט האָט ער זיך
נעטראַכט: אַז אליעזר האָט מים זיך געבראכט גאָלד און
זילבער און טייערע שטיינער, האָט דאָך יעקב, רבקה'ס און
יצחקיס געליעבטער זוהן, אודאי און אודאי געמוזט ברענגען
מיט זיך אן עשירות !... און לבן איז איהם אנטקעגען גע-
לאָפען. זעהענדיג אז יעקב האָט ניט קיין קעמלען און קיין
קנעכט, האָט ער זיך געטראַכט: ער מון האָבען בעהאלטען
די נאַלר און זילבער אין די טאַשען פון זיינע קליידער-- איך
וועל איהם קושען און אין דערזעלבער צייט אָנטאַפּען זיינע
קליידער... לבן האָט יעקבן געהאַלזט און געטאַפּט זיינע
קליידער, און געזעהן אַז דאָרט איז גאר ניטאָ.. האָט ער זיך
געטראַכט: אפשר האָט ער מיט זיך געבראכט טייערע פּערל
און ער האַלט זיי אונטער דער צונג.. כ'וועל איהם קושען
און זעהן װאָס ער האָט אין מויל. און ווען לבן האָט יעקב'ן
געקושט און געזעהן אז אויך דאָרט אין גאָר ניט פאַראַן,
האָם דאָס איהם זעהר פּערדראַסען.. און ער האָט געזאַגט
צו יעקבץ :

,ווי א ביין װאָס מ'האָט פון איהם דאָס פלייש ארון"

פון אלע מדרשים 147

טערגענומען, ביזטו אין מיינע אויגען.. געדענקט האָב איך
דיך זעהר צו בעעהרען, און איצט -- פערבלייב אין מיין הויז
עטליכע טענן.."

ר

71
יעקב'ס אָבמאַך מיט לבן

ניט מיט ליידינע הענט איז יעקב געזעסען אין דעם הויז
פון זיין פעטער לבן. ער האָט געטאָהן די גאנצע ארבייט
אין הויז און אין פעלד. ,איך װעל ניט עסען, האָט ער גע-
זאָנט, לבניס ברויט אומזיסט {"

ווען לכן האָט געזעהן יעקביס שווערע אַרבייט, האָט ער
געזאָגט :

;און אַז דו ביזט שוין מיין קרוב, דאַרפסטו פאַר מיר
אַרבײיטען אומזיסט ? -- זאנ מיר, װאָס איז דיין לוין?*

,איך װועל ביי דיר ארבייטען זיבען יאָהר פאַר רחלן,
ווייל זי איז מיר געפעלען 1"-- האָט יעקב געזאָגט.

,עס איז סיר ליעכער זי צו געבען דיר איידער צו אַן
אַנדער מאַן" -- האָט לבן איינגעשטימט.

איינמאָל האָט יעקב געפרעגט ביי זיינע בעקאנטע:
פאַר װאָס זיינען לאה'ס אוינען אזוי טריעב? און די בעקאנטע
האַבען אַיהם געענטפערט:

,אימיצער האָט נעזאָגט לאהץן, אַז זי װעט אַוועקגעגעבען
ווערען צו עשו דעם רשע פאַר א ווייב, האָט זי א לאנגע צייט
נעוויינט און נאָט געבעטען ער זאָל זי ניט איבערגעבען אין
עשויס הענט. פון איהרע אויגען האָבען זיך טאָג און נאכט
טרעהרען נענאָסען, און פון דעם זיינען זיי קראַנק געװאָרען ן*

דעם טאָנ ווען יעקב האָט אָנגעפאננען ארבייטען ביי
לבניען פאַר זיין טאַכטער רח?, איז ער געקומען צו לבניען
און איהם נגעזאָגט :

148 דער אוצר

;איך האָב אויסגעפונען, אַז די מענשען פון דעמדאַזיגען
אָרט זיינען זעהר פאַלֶש, און זיינען אונעהרליך איינער צום
צווייטען. דערפאר האָב איך בעשלאָסען, איך זאָל דיך
פרעגען נאָך אַמאָל: װאָס װעסטו מיר געבען פאַר מיין
אַרבייט ביי דיר זיבען יאָהר ?"

,איך האָב דאָך דיר שוין געזאָגט"-- האָט לבן געענט-
פערט -- ,רחלין װועל איך דיר געבען פאַר דיין אַרבײט".

.עס זיינען פאַראַן אַ סך מיידלעך אין דער דאָזיגער
שטאָדט װאָס הייסען רחל!" -- האָט יעקב געזאָגם.

,{מיין ט אָכט ער רחל װעל איך דיר געבען" --
האָט לבן פערזיכערט.

אָבער יעקכ האָט זיך מיט דעם ניט בעגנונענט און נער
זאָגט :

,דו קענסט דאַך ענדערען זייער נאָמען און רופען לאהץן
רחל און רחליען לאה !"

און 5בן האָט געענטפערט :

;רחל, בתי הקטנה -- רחל, מיין קליינע טאַכטער, װעל
איך דיר נעבען פאַר דיין אַרבײט".

ייט

72
לבן נאַרט אָב יעקב'ן

יעקב האָט געריענט ביי לבניען זיעבען יאהר און געטאֵהן
זיין אַרבײט מיטץ גאַנצען האַרץ און נשמה. ער האָט גע"
פּאַשעט די שאָף און זיי אָפּגעהיט ביי טאָג און ביי נאַכט.
די איינוואוינער פון שטאָדט האָבען דאָס צונעזעהן און זיך
נגעוואונדערט, װאָס אַזאַ מענש וי יעקב זאָל זיך איבערגע-
בען צו לבנ'ען אָלס אַ שקלאף און אַזױ שווער אַרבײיטען.

ווען די זיבען יאֶהר זיינען אוועק און עס איז געקומען

פון אלע מדרשים 149

דער טאָג ווען רח? האָט געזאָלט געגעבען ווערען יעקבין פאַר
א ווייב, האָט לבן צוזאמענגערופען אַלע איינוואוינער פון
שטאָדט און זיי נעזאָגט :

,איהר ווייסט אַז גאָט האָט אונז אלע געבענשט מיט
אַלעם גוטען פון דעם טאָג װאָס יעקב, מיין שוועסטעריס זוהן,
איז צו אונז געקומען. ער האָט געשיקט אַ ברכה אינים וואַ-
סער פון ברונען און עס איז דאַ נענוג פאַר אונז און אונזערע
בהמות.. און איצט האָבען זיך געענדיגט די זיבען יאָהר
װאָס ער האָט ביי מיר געדיענט פאַר מיין טאָכטער רחל,
און ווען איך װועל זי איהם איצט אַװעקגעבען װועט ער זי
נעהמען און זיך אומקעהרען אין זיין געבורטה-לאַנד-- און
צו אונז וועלען זיך אומקעהרען די שלעכטען טעג און מיר
וולען זיין אָרים װוי מיר זיינען געווען!*

ואָסיזשע איז דיין עצה -- האָבען די מענשען נעפרענט
פערטרויערט -- װאָס קען מען טאָהן עס זאָל אונז אויך גוט
זיין?*

,אויב איהר ווילט אַז יעקב זאָל מיט אונז בלייבען
וואוינען -- האָט לבן געזאָגט-- האָב איך א פּלאַן: איך
װועל איהם אָבנאַרען און װעל איהם אַוװועקגעבען לאהץ אָנ
שטאָט רחליען, און ער וועט דעריבער ביי מיר דאַרפען דיענען
נאָך זיבען יאָהר !"

די מענשען האָבען זיך זעהר דערמרעהט מיט לבניס עצה
און זיי האָבען געזאָגט: קזעהר גוט! טו װי דו זאגסט!"

,אויב איהר מיינט עס טאַקע ערנסט" -- האָט לבן פאָרט-
געזעצט --, זאָל מיר יעדער איינער פון אייך געבען א
משכון, אַ גאָלדענע אָדער זילבערנע כלי, אום איך זאָל זיין
זיכער, אַז איהר װועט מיין סוד ניט אויסזאַנען יעקבין און
איך װועל ניט פערשעהמט און בעליידינט ווערען".

די מענשען האָבען איינגעשטימט צו געבען משכנות.
זיי זיינען שנעל געלאָפען אהיים און געבראכט צו לבניען

150 דער אוצר

אַלערלײי גאָלדענע און זילבערנע כלים, און זיינען צו-
פרידענע אַועק.

לבן האָט גענומען די טייערע זאכען און האָט פאַר זיי
נעקויפט וויין און אויל און פלייש און געמאכט אַ גרויסע
סעודה. די איינוואוינער פון שטאָרט האָבען דערפון ניט
נעוואוסט און זיי זיינען געקומען צו לבניען עסען און טרינ-
קען און זיך משמה זיין.

ביי נאַכט האָט לבן גענומען לאהין און זי געבראכט אין
יעקביס צימער אריין. אין דערזעלבער צייט איז יעקב גע-
זעסען ביים טיש סיט די פרעהליכע נעסט. און ער האָט
זיי געבענשט פאַר דער פריינדליכקייט, ואָס זיי זיינען גע"
קומען זיך פרעהען אויף זיין שמחה. זיי האָבען איהם בע-
דאַנקט און איהם געלויבט אַלס געטליכער מענש, װאָס האָט
אַריינגעבראכט אַ ברכה אין דער געמיינרע.

און ווען די געסט האָבען זיך גוט אַנגעטרונקען מיט וויין
האָבען זיי גענומען זיננען און שרייען: ;האליאָ!"
,האַליאָ!" (דאָס איז לאה! דאָס איז לאה!) ביז זיי זיינען
הייזעריג געװאָרען. און זיי האָבען ניט פּערשטאַנען, די
פאַלשע, אַז יעקב אין זיין עהרליכקייט, האָט נאָר ניט פער-

דעכטיגט און האָט זיך וועגען גאָר נים געזאָרגט.

ווען עס איז געקומען אין דער פריה און יעקב האָט גע"
זעהן, אַז עס איז לאה, האָט ער נעזאָגט צו לבניען: ע,פמאַר
װאָס האָסטו מיך אָפּנענאַרט ?*

,עס פיהרט זיך ניט אַזױ אין אונזער אָרט -- האָט לבן
נגעענטטערט --אויסצונעבען די יונגע טאָכטער פאַר דער על-
טערער... און אויב דו װועסט ביי מיר אָכדיענען נאָך זיבען
יאָהר, װוע? איך דיר צום סוף געבען אויך רחלץ."

באַלד זיינען אָנגעקומען די איינוואוינער פון שטאָדט
צו לבניען און געפאָדערט: ,גיב אונז די גאָלדענע און זיל-
בערנע כלים װאָס מיר האָבען דיר נעכטען געגעבען!? לבן

פון אלע מדרשים 151

האָט זיי דערצעהלט װאָס ער האָט מיט די גאָלדענע און
זילבערנע כלים געטאָהן. זיי זיינען אויף לבניען זעהר בייז
געװואָרען און זיי האָבען געמוזט אויסלייזען פאַר געלט די
זאַכען ביי די פלייש און וויין פערקויפער.

פון דאמאָלס אָן האָבען זיי איהם מעהר ניט גערופען
4בן בן בתוא?", נאָר ,לבן הארמי", לבן דער שווינדלער, ווייל
ער האָט בעשווינדעלט אלע איינוואוינער פון שטארט.

4

73
די ערשטע מטבעות

ווען יעקב האָט נעזעהן וי די איינוואוינער פון שכם
דריקען די אַרימע לייט פון שטאָדט, לאָזען זיי ניט צוקומען
צום װואַסער זיך באָדען, און לאָזען צו זיי ניט צו קיין
שטיקעל פלייש צום עסען, האָט ער אויפגעבויט נגרויסע און
בעקוועמע באָד-הייזער און געלאָזט וויסען אלע אַרימע-לייט,
אַז זיי קענען קומען אַהין זיך באָדען בחנם. דערנאָך האָט
ער אויפגעבויט אַ גרויסע שחט-הויז און נעישחטען שאָף און
רינדער און פערקויפט דאָס פלייש פאַר אַזאַ בילינען פּרייז,
אַז יעדער אַרימאן האָט דערצו געקענט שטייגען. די אַרימע
לייט האָבען זיך געפרעהט מיט יעקב'ס נייער איינפיהרונג און
זיי האָבען איהם דערפאר געלויבט און געבענשט.

איינמאָל זיינען זיר די אַרימע לייט צוזאַמענגעקומען ביי
יעקב'ן און זיך פאַר איהם בעקלאָגט :

,די רייכע פון שטאָדט בעשווינדלען אונז און זיי גיבען
אונז פאַר אונזער אַרבײט זילבער-שקלים, צו וועלכע עס פעלט
אין װאָג, און אַזױ וי מיר האָבען ניט קיין װאָגישאַלען די
זילבער אבצואוועגען, קומט אונז אויס צו ארבייטען במעט

192 דער אוצר

פאַר אומזיסט און דעריבער זיינען מיר זעהר פּעראָרימט
געװאָרען."

ווען יעקב האָט דאָס געהערט אין ער געקומען צו די
הויפּט-פיהרער פון שכם און האָט זיי געזאָגט :

,פאַר װאָס טוט איהר דאָס צו די דאַזיגע מענשען װאָס
אַרבייטען פאַר אייך? פאַר װאָס בערויכט איהר און בע-
שווינדעלט זיי? זיי וועלען מיד ווערען פון אייך און פער-
לאַזען די שטאָרט, און ווער וועט דאַן טהון אייער ארבייט ?*

ווען די רייכע פון שכם האַבען געפרעגט יעקבין װאָס
די ארבייטער האָבען איהם וועגען זיי דערצעהלט, האָט יעקב
זיי איבערגעגעבען וועגען די זילבער-שקלים אונטערן גע-
וויכט, װאָס די אָרימע לייט קרינען פאר זייער ארבייט. די
רייכע האָבכען זיך פערענטפערט, אַז זיי אַליין קרינען אויך די
זעלבע שקלים, און זיי קענען ניט נעבען די ארבייטער קיין
אַנדערע וי זיי האָבען. יעקב האָט דאַן פאַר זיי פאַרגע-
שלאָנען :

,אויב איהר ווילט באמת איסמיידען דעמדאָזינען
שטרייט, לאָזט מיך מאכען מטבעות, און די ארבייטער וועלען
צו אייך מעהר קיין פּרעטענסיע ניט האָבען.

די איינוואוינער פון שכם האָבען געמאָלגט יעקבן און
צו איהם געבראכט זייער זילבער. יעקב האָט עס אַבגעוואויגען
אויף אַן עהרליכער װאָגשאָל, האָט עס צושמאָלצען און עס
אַרינגענאָסען אין פורמען פון מטבעות פון פערשירענע
נרויסען, און דאַן אומנגעקערט די מטבעות צו די װואָס האָבען
איהם געבראכט די זילבער.

פון דאַמאָלס אַן האָבען די אַרימע לייט געקראַנען עהר-
ליך בעצאָהלט פאַר זייער ארבייט, און עס זיינען מעהר ניט
געהערט נגעװאָרען קיינע עולות אויף די נאסען פון שכם.

4 =

פון אלע מדרשים 158

24
רבקה'ס טויט

און גאָט האָט זיך בעוויזען צו יעקבין און געזאָגט :

,נעה אַוועק נאָך כית-א? און בעזעץ זיך דאָרט און שטעל-
אויף א מזבח אַלס לויב צו גאָט װאָס האָט גערעטעט דיך
און דיין הויז געזויד פון די הענט פון עשו'ן און לבנ'ען.*

יעקכ האָט גענומען זיין פאַמיליע און אַלץ װאָס האָט
בעלאננט צו איהם און איבערגעצויגען קיין בית-א?, װוי גאָט
האָט נגעהייסען.

אין יענער צייט זיינען געקומען יצחקיס קנעכט צו יעקבין
און דערצעהלט: ,דיין באַרמהארציגע מאמע איז געשטאָר-
בען און מיר האָבען זי מקבר געווען".

יעקב האָט פיע? געװויינט ווען ער האָט געהערט די
שלעכטע בשורה, און ער האָט געמאכט נאָך זיין מוטער א
גרויסען הספּד. יעקב האָט דאַן געפרענט יצחקיס קנעכט,
װאָס עס זיינען געווען זיין מוטעריס לעצטע וװוערטער? די
מענשען האָבען דערצעהלט :

ווען עס איזן געקומען דער טאָנ פון איהר טויט האָט
זי אונז נערופען און געזאָגט: וועה איז מיר! פיין גנוטער
זוהן יעקב איז ניט אין דערהיים, און יצחק קען ניט אַרױיס-
געהן, וויי? ער איז בלינד. אויב איהר וועט זיך נעהמען
בעשעפטיגען מיט מיין קבורה ביי טאָג, װעט זיך עשו דער-
וויסען וועגען מיין טויט און קומען צו דער לויה; די מענשען
פון שטאָדט, ווען זיי וועלען איהם זעהן, וועלען מיך שעלטען
און זאָגען: געשטאַרבען די מאַמע פון דעם אויסנעלא-
סענעם יונג !... דעריבער בעט איך ביי אייך די געמעליגקייט :
פיהרט מיך אין מיין קבר נאָר ביינאַכט, און בעגראָבט מיך
שטילערהייד עס זאָל קיין מענש ניט וויסען, און מען זאָל
מיך ניט פערשילטען אין דעם טאָג פון מיין טויט! ---מיר

1084 דער אוצר

האָבען געטאָהן אזוי װוי זי האָט אונז געהייסען און מיר האָ-
בען זי אװעקגעטראָגען ביי נאַכט אין דער מערת המכפּלה.."

די דאָזיגע געשיכטע האָט יעקבין פערזעצט אין טיעפען
טרויער און ער האָט געוויינט אָהן אויפהער. און נאָס האָט
געזעהן יעקב'ס גרויסען צער, און ער האָט זיך צו איהם בע-
וויזען, איהם געטרייסט און געזאָגט:

מ;ניט יעקב װועט מעהר זיין דיין נאָמען נאָר ישראל,
און דו וועסט זיך פרוכפּערען און מעהרען און פון דיר וועלען
אַרויסקומען קעניגע !*

פון דעמזעלבען אָרט וואו ער האָט גערעדט צו יעקב'ן איז
גאָט אַרױף אין הימעל אריין. יעקב האָט דאָרט אַװעקגע-
שטעלט אַ מאַנומענט און גערופען דאָס אָרט ,בית אל" (דאָס
הויז פון נאָט).

יט

75
דער ערשטער פּרעה

אין בבל האָט אַמאָל געלעבט א מאַן וועלכער איז נגעווען
אַ גרויסער חכם און אַ געלעהרטער און דערצו אַ שעהנערר,
אַ העלד. אָבער ער איז געווען זעהר אֵרים. זיין נאָמען איז
נעווען רקיון. איינמאָ? אַז די נויט האָט איהם שטאַרק צו-
געדריקט, איז ער אַועק אין מצרים צוֹ אשוירוש בן ענם װעל-
כער האָט דאָרט דאַן געקינינגט, אום איהם צוֹ צייגען זיין
חכמה, אפשר װעט דער קענינ איהם געבען א שטעלע אַז ער
זאל האַבען פון װאָס צו לעבען.

ווען רקיון איז אָנגעקומען אין מצרים און זיך נֹאָב-
נעפרעגט וי מען קען זעהן דעם מלך האָט מען איהם געואַנט,
אַז דער קעניג געהט נישט אַרױס א גנאנץ יאַהר פון זיין
פּאַלאַסט, בלויז איין טאָג אין יאָהר צייגט ער זיך פאַר זיין

פון אלע מדרשים 158

פאָלק, און אין יענעם טאָג הערט ער אויס אַלע קלאנען און
בקשות, און ער משפּט זיינע מענשען. און נאָכדעם אַז דער
טאָג געהט אַװעק קעהרט זיך דער מלך צוריק אין זיין
פּאַלאַסט און מען זעהט איהם ניט מעהר פאַר אַ נאַנצען
יאֵהר.

און ווען רקיון האָט דאָס געהערט איז איהם געװאָרען
זעהר ניט גוט אויפ'ן האַרצען. ער האָט לאַנג געדאַרפט
װאַרטען אויף דעם טאָג אין וועלכען דער מלך צייגט זיך
פאַר'ן פאָלק. ביינאַכט האָט ער אויסגעזוכט אַן אַלטע פער-
לאַזענע חורבה און האָט זיך דאָרט געלעגט שלאַפען אַ פער-
אומערטער און אַ הונגערינער. אָבער ער האָט ניט געקענט
איינשלאַפען. ער האָט געטראַכט פון דעם װאָס װעם ער
קענען טהאָן, אַן עלענדער, אַ פרעמדער און אֶהן געלר, ביז
דעם טאָג אין וועלכען ער װעט קענען צוקומען צום קעניג.
פון װאָס וועט ער די גאַנצע צייט זיר ערנעהרען ?

אין דער פריה איז ער אויפגעשטאַנען און זיך געלאָזט
נעהן איבער'ן שטאָדט,. ער האָט געזעהן וי מענשען האַנדלען
מיט גרינצייג. האָט ער זיי געפרעגט וועגען זייער מסחר,
און זיי האָבען איהם נעענטפערט אַז די גרינצייג קויפען זיי
אין דאָרף און פאַרקויפען עס אין שטאָדט. אַזױ וי ער
האָט קיין געלד נעהאַט אויף צו קויפען, איז ער אַװעק אויסען
שטאָדט און האָט אַלֵיין אָנגעריסען פערשידענע גרינצייג.
אָבער ווי ער איז געקומען אין שטאָדט זיינען איהם באַפאַלען
גאַסען יונגען און האָבען ביי איהם צורויבט זיין גאַנצע
סחורה.

מיט אַ צובראַכענע האַרץ איז רקיון צוריק אַװעק אין
דער פערלאַזענער חורבה און האָט דאָרט צונעבראכט אַ
צווייטע נאַכט טראַכטענדיג פון פערשיעדענע פּלענער. אין
דער פריה איז ער אויפגעשטאַנען, האָט צוזאַמענגעקליבען
דרייסיג בעוואַפענטע באנדיטען און האָט זיי געדונגען צו

156 דער אוצר

אַרבייטען פאַר איהם. ער האָט זיי אַװעקגעפיהרט צום
בית הקברות, האָט זיי דאָרט געשטעלט ביים טויער, און ער
האָט צו זיי געזאָגט: ,אין נאָמען פון קעניג זאָג איך אייך
אַז איהר זייט דאַ געשטעלט געװאָרען איפצופּאַסען אַז
קיינער זאָל דאַ באַגראַבען זיין טויטען סיידען ער װועט מיר
צוערשט באַצאַהלען 900 זילבער שטיק. אַזױ איז דער בעפעהפ
פון קעניג".

אַכט מאָנאַטען צייט האָט רקיון דורך זיינע באַנדיטען
איינגעמאָהנט די שטייערען פאר די טויטע, און אין דער
צייט האָט ער אָנגעקליבען גרויסע פאַרמעגענס פון גאָלדך,
זילכער און בריליאַנטען. רקיון האָט פאַרגרעסערט די צאָהל
פון זיינע באַנדיטען און איז געװאָרען דער רייכסטער מאן
אין גאַנץ מצרים, וויי? ער האָט געהאַט זיינע שטייער איינ-
מאָהנער איבער'ן גאַנצען לאַנד. נאָך דעם איז נעקומען דער
טאָג אין וועלכען דער מלך צייגט זיך פאַר'ן פאָלק און הערט
אויס זייערע קלאגען און זייערע בקשות. זיינען געקומען
מענשען פון גאַנצען לאַנד פאַר'ן מלך און האָבען געקלאָגט :

, פאָטער קעניג! װוי שיקט זיך דאָס אַז דו זאָלסט אויף
אונז ארויפלענען אַזאַ טאַקסע? סיר וייסען אז עס איז
רעכט פאַר אַ מלך צוֹ נעהמען צינזען פון לעבעדיגע, אָבער
וואו איז דאָס געהערט געװאָרען אַן מען זאָל פאַָדערען
צינזען פון טויטע? מיר האָבען נאָך קיינטמאָל נעהערט פון
א קענגינ װאָס זאָל רייסען פון טויטע אַזױ וי פון לעבעדיגע!*

ווען דער קעניג האָט געהערט די ווערטער איז ער גע*
װאָרען שטאַרק בייז, דען ער האָט ניט געוואוסט ועגען
װאָס זיי ריידען. ,ווער האָט ביי אייך גענומען שטייערען
פאַר טויטע?? האָט דער קעניג געפרעגט. די מענשען האָבען
איהם דערצעהלט און דער קעניג האָט גלייךר געשיקט נאָך
רקיון מיט זיינע לייט.

רקיון האָט זיר ניט דערשראַקען. ‏ ער האָט צװאַמענ"

פון אלע מדרשים 157

גענומען טויזענד קינדער, אינגלעך און מיירלעך, האָט זיי
אַלֶע אָננעטהאָן אין זיירענס און זיי געשיקט מיט זיינע
מענשען, רייטענדיג אויף פערד. ער האָט אויך מיטגענומען
אַ מתנה פאַר'ן קעניג, גאָלד, זילבער און טהייערע בריליאַנטען.
אַלֵיין האָט ער נעריטען אויף אַ שעהנעם שטאַרקען פערד.
און ווען ער איז מיט זיין גאַנצער סוויטע געקומען צום
קעניג, האָט ער זיך פאַר'ן קעניג געבוקט, און דער קעניג
מיט זיינע קנעכט און אַלֶע מענשען האַבען בעוואונדערט
דעם גרויסען פּאַראַד װואָס רקיון האָט געמאַכט, דער קעניג
האָט איהם געבעטען זיצען און איהם ארוסגעפרעגט ווענען
װאָס ער טהוט. רקיון האָט איהם אַלֶעס דערצעהלט. דער
קעניג האָט בעוואונדערט זיין גרויסע חכמה און ער איז איהם
שטאַרק געפעהלען געװואָרען. און ניט בלויז דעם קעניג אַלֵיין,
נאָר אַלע זיינע קנעכט און די מענשען פון פאָלק איז ער אויך
שטאַרק געפעלען געװאָרען און אַלע האַבען איהם שטאַרק
ליעב בעקומען.

,דיין נאַמען זאָל מעהר נישט זיין רקיון", האָט דער
קעניג געזאָגט, ,פון יעצט אָן און ווייטער זאָלסטו הייסען
פּרעה, וויי? דו האָסט געריסען צינזען פון די בירגער פון
מצרים". (,פּרע", מיינט רייסען און אויך צאַהלען).

די איינוואוינער פון מצרים האַבען זיך שפּעטער בע-
ד"ה ---84--
רעכענט אַז עס װאָלט פאַר זיי געווען פיעל גלייכער אַז רקיון
זאָל זיין זייער מלך, איידער דער קענינ אשוירוש. האָבען
זיי זיך צוזאַמענגערעדט און אַראַבגעװאָרפען זייער אַלְטען
קעניג וועלכער פלעגט זיך ציינען פאר זיין פאלק בלויז איין
מאָל אין יאָהר און אויף זיין אָרט האָבען זיי ארויפגעזעצט
רקיוןדפּרעה אַז ער זאָל זיך לאָזען זעהן פאַר'ן פאָלק דעם
גאַנצען יאָהר. פּרעה האָט איבערנענומען די מלוכה און האָט
זיין פאלק געפיהרט ספיט קלונשאַפט און פען האָט איינגע-

158 דער אוצר

שריבען אַ געזעץ אַז אַלֶע מלכים װאָס וועלען קיניגין אין
מצרים נאָך איהם, זיי, זייערע קינדער און זייערע קינדס
קינדער, זאַלען אויך הייסען פּרעה.

4

26
מכירת יוסף

נאָכדעם װווי די ברידער האָבען יוסף'ן אַריינגעװאַרפען
אין גרוב, זיינען זיי אַװעק פון דאָרט, אום זיי זאָלען ניט
הערען זיינע געשרייען, און זיי האַבען זיר נעזעצט עסען זייער
מאַהלצייט.

דערווייל איז אָנגעפאָהרען אַ קאראוואן מדינים, סוחרים,
און זייענדיג זעהר דארשטיג, זיינען די מדינים געלאָפען צום
ברונען, מיינענדיג אַז דאָרט געפינט זיר װאַסער, אָבער ווען
זיי זיינען צונעקומען האַבען זיי געהערט יוסף'ן וויינען און
ווען זיי האַבכען ארונטערגעקוקט האָבען זיי געזעהן אַז דאָס
וויינט אַ זעלטען שעהנער בחור'ל, האָבען זיי אויסגעשטרעקט
צו איהם אַ פּאַר הענד, איהם אַרױסגעצוינען און איהם מיטי
גענומען מיט זיך.

אויף'ן וועג איז זיי אויסגעקומען פערבייצונעהן יוסף'ס
ברידער, און ווען די ברידער האַבען געזעהן יוסף'ן ביי די
מדינים, האָבען זיי נגעפרעגט: ,מיט װאָס פאַר א רעכט
נעהמט איהר צוֹ אונזער קנעכט? מיר האַבען דעם יונג
אַרײינגעװאַרפען אין גרוב אַלס שטראָף פֿאַר דעם װאָס ער
האָט אונז ניט געפאָלגט. גיט אונז צוריק אונזער קנעכט!"

האָבען די מדינים געזאָגט: ,אָט דער איז אייער
קנעכט? אָדער איז ער אייער דיענער? אפשר זייט איהר
אַלע זיינע קנעכט ? ער איז שעהנער און איידעלער פון אייך.
צו װאָס זאָלט איהר ריידען אַזעלכע ליגענס?

פון אלע מדרשים 199

,גיט אונז צוריק אונזער קנעכט!" האָבען די ברידער
געזאָגט. ,ווילט איהר דען אַלע שטאַרבען אונטער אונזער
שווערד ?

האָבען די מדינים אופגעהויבען אַ גרויסען לאַרם, האָבען
אַרױסגעצױיגען זייערע שווערדען און האָבען געוואָלט מלחמה
האַלטען מיט יעקב'ס קינדער. האָט שמעון זיך אויפנעהויבען
געגעבען אַ שפּרונג, און מיט שווערד אין האַנד איז ער צוי
געגאַנגען צו די מדינים און האָט אַרױסגעלאָזען אַזאַ גרויסען
געשריי, דאָס מען האָט עס נעהערט פאַר מיילען, און די ערר
האָט אַזש געציטערט. און שמעון האָט געזאָגט: ,איך האָב
מיט מיינע ברידער חרוב נעמאַכט די גאַנצע שטאָדט שכם
און די שטאָדט פון דעם אמורי. זאָל מיר נאָט אַזױ העלפען,
אויב עס וועלען אפילו קומען אייערע אַלע ברידער, די
מדינים, און די מלכים פון כנען וועלען זיי מיט מיר ניט
קענען מלחמה האַלטען. גיט סיר אב דעם יונג, אוב ניט
װועל איך געבען אייער פלייש פאַר די פויגלען צו עסען".

די מדינים האָבען זיך פאַר איהם דערשראַקען, און זיי
זיינען צונעגאנגען מיט פּחד, מיט מורא און מיט וייכע
רייד, זאָגענדיגג: ,איהר האָט דאָך אַליין געזאָגט אז דער
קנעכט פאַלגט אייך ניט, װאָס טויג אַ קנעכט װאָס פּאַלנט ניט
זייז האַר? פאַרקויפט איהם אונז".

האַכען די ברידער איינגעווילינט און האַבען יוסף'ן פאַר-
קויפט פאַר צוואנציג זילבער, און די מדינים האָבען איהם
מיטגענומען און זיינען אַוועק ווייטער, קיין גלער.

אויפ'ן װעג האַבען זיי אָנגעהויבען חרטה צו האָבען
װאָס זיי האַבען נגעקויפט דעם שעהנעם יונגען בחור'ל. אפשר
האָט מען איהם נע'גנב'עט פון אידען און מען זוכט איהם?
און ווען מען וװועט איהם געפינען ביי זיי וועלען די אידען זיי
אַלעמען אויס הרג'ענען. זיי האָבען דאָך שוין היינט געזעהן
װאָס פאַר אַ גבורים די אידען זיינען.

100 דער אוצר

און אַזױ װי די מדינים ריידען צווישען זיך און זוכען
אַ וועג װוי פּטור צו ווערען פון דעם אידישען בחור'ל, איז
זיי אָנגעקומען אַקעגען אַ קאַראוואן ישמעאלים. האָבען די
מדינים געזאָגט צווישען זיך: ,קומט לאָמִיר איהם פערקויפען
צו די ישמעאלים און מיר וועלען צוריק קריגען אונזער געלר
װאָס מיר האָבען בעצאָהלט פאַר איהם". און אַזױ האָבען
זיי געטאַהן.

ווען יוסף האָט געהערט אַז חי ישמעאלים פיהרען איהם
אין מצרים, האָט ער אָנגעהויבען צו וויינען און שרייען
וויי? דאָס איז געווען אַזױ ווייט פון זיין היים אין לאַנד
כנען. האָט איינער פון די ישמעאלים איהם אראָבגעשלעפּט
פון קעמע? און יוסף האָט געמוזט געהן צופוס. אָבער ער האָט
ניט אויפגעהערט צו וויינען און צו שרייען: ,פאטער,
פאטער!" האָט איינער פון די ישמעאלים איהם געגעבען
אַ פּאַטש, האָט יוסף זיר נאַך מעהר צואוויינט, אַזש ער האָט
שוין ניט געקענט געהן. האָבען זיי איהם אַלע געשלאָגען
און איהם געשראַקען, ער זאָל אויפהערען וויינען.

דער אייבערשטער האָט געזעהן יוסף'ס צער און פּין,
האָט ער אַראָבגעשיקט אויף די ישמעאלים א פינסטערניס און
אַ שרעק, און יעדע האַנד װאָס האָט יוסף'ן געשלאַנען איז
געװואָרען וי אַ שטיק האָלץ. ,װאָס אַזױנס האָט גאָט אויף
אונז אַנגעשיקט?? האַבען די ישמעאלים געפרענט. זיי
האָבען ניט געוואוסט אַז דאָס איז צוליעב יוסף'ן. און זיי
זיינען געגאַנגען ווייטער, ביז זיי זיינען אָנגעקומען אוים'ן
וועג פון אפרת, וואו עס געפינט זיך רחל'ס קבר.

ווען יוסף האָט דערזעהן דעם אָרט וואו זיין פוטער ליגט,
איז ער צוגעלאָפען צום קבר און האָט גענומען וויינען און
טענה'ן :

,מוטער! מוטער! שטעה אויף פון דיין שלאָף, און קום
אַרױיס און זעה וי דיין זוהן איז פערקויפט געװאָרען פאַר

פון אלע מדרשים 11

אַ קנעכט און עס איז ניטאַ װער עס זאָל רחמנות האַבען
אוה איהם. קום אַרױס און זעה דיין זוהז און בעוויין זיין
אונגליק, און זעה זיינע ברידער, די שלעכטע. די העמד
האַבען זיי פון מיר אַראָב געריסען און מיך פאַרקויפט פאר אַ
קנעכט, און מיך אָבגעריסען פון מיין פאָטער. מוטער! שטעה
שוין אויף און װאַר אוים פון דייז דרעמעל, און זעה וי מיין
פאָטער'ס האַרץ און נשמה געהען אויס נאַך מיר ‏ שטעה
אויף און געה איהם טרייסטען... . *

און אַזױ האָט יוסף געוויינט און געקלאָגט אויף זיין
מוטער'ס קבר, ביז ער איז געבליבען ליגען װוי אַ שטיין, און
ער האָט געהערט װי א שטימע פון קכר רעדט צו איהם :
,מיין זוהז ! יוסף מיין זוהן } איך האָב געהערט דיין געוויין
און דיין געשריי. איך האָב געזעהן דיינע טרעהרען און איך
ווייס דיין אוננליק. מיין זוהן ! און עס האָט מיר אַ סך
שמערצען פערשאַפט און דו האָסט צונגעגעבען טרויער צו
מיין טרויער. און יעצט מיין זוהן האָף צו גאָט און פּערלאָז
זִיך אויף איהם, ווייל ער איז מיט דיר און ער װעט דיר
בעשיצען פון יעדען אונגליק. שטעה אויף, מיין זוהן, און
געה קיין מצרים, און זאָלסט נאַר קיין מורא האָבען !* . . .

יוסף האָט זיך שטאַרק נעוואונדערט צו הערען אַזעלבע
ווערטער און ער האָט ווידער געוויינט, איז איינער פון די
מענשען שטאַרק בייז געװאָרען אויף איהם, האָט איהם פער"
טריבען פון קבר, איהם געשלאַגען און געשלאָגען. האָט יוסף
זיך געבעטען ביי די מענשען: ,טהוט מיר די געפעליגקייט,
קעהרט מיך אום צו מיין פאָטער ער װועט אייך געבען אַ
נרויסען טערמענען פאַר מיר". האָבען זיי געענטפערט:
עדו ביזט דאָך א קנעכט, היינט וואו האָסטו אַ פאָטער, ווען
דוֹ װאַלסט געהאַָט א פאַטער װאָלט מען דיך ניט פערקויפט
צוויי מאָל פאַר אַזאַ קליינעם מקח !*

162 דער אוצר

האָבען זיי איהם נאָך מעהר געשלאַנען, און ער האָט
נאָך מעהר געוויינט.

האָט דער אייבערשטער געזעהן יוסף'ס צרות און ער
האָט די ישמעאלים אויך געשטראַפט, אַראַבנגעשיקט אויף זיי
אַ פינסטערניס, מיט אַ שטורם, און בליצען און דונערען,
און די ערד האָט געציטערט פון דעם שטורם, און די מענשען,
אַזױ װי די פיה און די קעמלען, זיינען געווען אין גרויס
שרעק און האָבען ניט געקענט וייטער געה. זיינען זיי
נעבליבען ליגען אויף דער ערד. האַבען זיי איינע די אַנדערע
געפרעגט: ,פאַר וועלכע זינד שטראפט אונז גאָט??" האָט
איינער געזאָגט: , אפשר פאַר די זינד װאָס מיר האָבען כבע-
גאַנגען גענען דעם קנעכט, בעט איהם און רעדט צוֹ איהם
אז ער זאָל אונז מוחל זיין". האַבען זיי גערעדט צו יוסף'ן
און איהם געבעטען, און ער האָט זיי מוח? געווען און תפלה
געטאָהן צוֹ גאָט. זיין תפלה איז געהערט געװאָרען און דער
שטורם איז אוועק. נאָכדעם זיינען זיי געגאננען ווייטער.

און די ישמעאלים האַבען געזאָגט: ג,יעצט וייסען מיר
אַז צוליעב דעם יונגען מאַן איז אויף אונז געקומען אַזאַ צרה,
טאַ װאָס זאָלען מיר אויף זיך ברענגען דעם טוידט? לאָמיר
אויסגעפינען, אַ גלייכע עצה װאָס צו טהאָן מיט דעם קנעכט".
האָט איינער געזאָגט: ,מיין עצה איז, אַז מיר זאָלען איהם
פיהרען צו דעם אָרט װאָס ער האָט אונז געזאַנט, און דאָרט
וועלען מיר אַכנעהמען אונזער געלד פאַר איהם". האָט אַן
אַנדערער געזאָגט: ;ניין, דאָס איז צו וייט פון דאַנען.
היינט קומען מיר אָן אין מצרים, דאָרט וועלען מיר איהם
פערקויפען פאַר אַ סד געלד און מיר וועלען פּטור ווערען פון
איהם". די עצה איז אַלעמען געפעלען געװאָרען, און אַזױ
איז יוסף געבראַכט געװאָרען אין מצרים.

דאָרט איז ער אָנגעקומען דיענען אין הויז פון פּוטיפר.

פון אלע מדרשים 163

77
די האַרץ פון אַ װאָלף

נאַכדעם וי יעקב האָט בעויינט און בעקלאָגט זיין
פּערלאָרענעם זוהן יוסף, האָט ער נעזאָגט צו זיינע זיהן :

,נגעהמט אייערע בויגענס און שווערדען און געהט אַרוס
אין פעלד, און אויב איהר וועט געפינען יוסף'ס קערפּער
זאָלט איהר איהם בעערדיגען. און זוכט אויס די חיות, און
די חיה ואָס איהר וועט צוערשט טרעפען זאָלט איהר ברעננען
צו מיר, טאָמער װועט דער אייבערשטער זעהן מיין פּיין און
ער וועט אייך צושיקען די חיה װאָס האָט פערצוקט מיין זוהן,
און איך וועל נעהמען נקמה."

אַזױ האָט געזאַגט יעקב מיט א געויין און א נעשריי,
קלאַפּענדיג א האַנד אָן אַ האַנד.

די זיהן האָבען אַזױ געטאָהן און זיינען אוועק אין מדבר,
און עס איז זיי אַנטקעגען געקומען אַ װאָלף. האָבען זיי
איהם געכאפּט און געבראכט צו זייער פאָטער. האָט זיך
יעקב א שטעל געטאָהן און האָט פיט אַ פערביטערטע האַרץ
אויסגעשריען צו דער חיה: הוװאָרום האָסטו אויפגעגעסען
יוסף מיין זוהן? און וי האָסטו קיין סורא געהאט פאר
דעם האר פון דער וועלט? און האָסט פערצוקט מיין זוהן,
וועלכער האָט דיר ניט געטאָהן קיין שלעכטם !*

און דער אויבערשטער האָט געעפענט דעם מוױ? פון
װאָלף, אום יעקב זאָל זיך טרייסטען מיט זיינע רייר, און
דער װאָלף האָט געענטפערט :

,איך שווער ביי דעם גאָט װאָס האָט אונז אַלעמען
בעשאפען און איך שווער ביי דיין לעבען, מיין האַר, אַז
איך האָב דיין זוהן אפילו ניט נעזעהן. איך קום פון אַ
ווייטער לאנד צו זוכען מיין אייגענעם זוהן, דען דאָס װאָס
דיר האָט געטראַפען טיט דיין זוהן, האָט מיר געטראַפעז מיט

164 דער אוצר

מיין זוהן. שוין צעהן יאֶהר אַז איך געה אַרום און זוך
מיין טייער קינד, און איך ווייס ניט, אויב ער לעבט, אָדער
ער איז שוין טויט. און היינט אַז איך בין אַרומגעגאננען
אין פעלד, זוכענדיג מיין זוהן, האָבען מיך דיינע זיהן גע"
טראַפען, זיי האָבען מיך נעפאנגען און מיר צוגעלעגט נייע
צרות אויף מיינע אלטע צרות. און יעצט, דו מענש, בין
איך אין דיינע הענט און דו קענסט מיט מיר היינם טאָהן
װאָס דו ווילסט. אבער איך שווער דיר, אַז איך האָב דיין
זוהן קיינמאָל געזעהן און איך האָב איהם ניס פערצוקט, און
קיינמאָל אין מיין לעבען האָב איך פערזוכט מענשען פלייש".
און ווען יעקב האָט געהערט די רייד פון דער חיה, האָם
ער זיך זעהר געוואונדערט און ער האָט זי געלאָוט געהן.

יט

78
דער וואונדערליכער כוס

איינמאָל האָט פּוטיפר געזאַגט צו יוסף'ן:

.בריינג מיר א גלאָז הייסע װאַסער".

ווען יוס; האָט איהם געבראכט אַ נלאָז הייסע װאַסער,
האָט פּוטיפר געזאָגט:

,כ'האָב געמאכט אַ טעות: כהאָב דיך געהייסען ברענ-
גען הייסע װאַסער און געמיינט האָב איך לעבליכע װואַסער".

,דאָס איז לעבליכע װאַסער, וי מיין האַר האָט פער"
לאַנגט" -- האָט יוסף געענטפערט.

פּוטיפר האָט אַרײנגעשטעקט דעם פינגער אין גלאָז,
און געזעהן אַז עס איז טאַקע לעבליך. ער האָט זיך געוואונ"
דערט און באַלד ווידער געזאַנט :

,ניט קיין לעבליכע װאַסער האָב איך דיר געהייסען
ברענגען, נאָר בשמים-וויין !"

פון אלע מדרשים 168

;טרינק, מיין האַר, פון דעמזעלבען גלאָז און דו וועסט
זעהן, אַז דאַרט איז דאָ בשמים-וויין," האָט יוסף געענטפערט.

פּוטיפר האָט געטרונקען און געזעהן צו זיין גרויסער בע-
וואונדערונג, אַז ס'איז טאַקי בשמים-וויין. ער האָט ווייטער
געזאָגט :

,נאָך דעם װאָלט איך אָבער זעהר וועלען טרינקען אבי"
סע? ווערמוטה-וויין."

,טרינק פון דעמזעלבען נלאָז" -- האָט יוסף געזאָגט --
;און דו וועסט האָבען אויך דעם ויין".

פּוטיפר האָט געטרונקען, געזעהן אז עס אין ריכטיג און
ער האָט געזאָגט :

,געה ברענג מיר געקאַכטען וויין!*

,טרינק פון זעלבען גלאָז" -- האָט יוסף געענטפערט--
,און דו וועסט האַָבען געקאָכטען וויין"

פּוטיפר האָט געטרונקען און געבליבען ערשטוינט פון
יוסף'ס וואונדער מיט דעם גלאָז. ער האָט זיך איבערציינט
אַז גאָט איז מצליח יוסין אין אלץ װאָס ער טוט, און ער
האָט גענומען אַלע שליסלען פון זיינע אוצרות און זיי אַוועק-
געגעבען יוסףן און איהם געמאכט פֿאַר פערוואַלטער איבער
אַלץ װאָס ער האָט פּערמאַנט. אַ דאַנק דעם װואָס יוסף איז נע-
װאָרען דעם בעל-הבית האָט נאָט געשיקט אַ ברכה אין
פּוטיטר'ס באַלעבאטישקייט און פּוטיפר האָט געבענשט דעם
טאָג ווען ער האָט אָבנעקויפט יוסףן פאַר אַ קנעכט.

ווען יוסף האָט געזעהן, אַז זיין בעל-הבית איז צו איהם
אַזױ גוט, האָט ער זיך זעהר נעפרעהט און גענומען עסען
נוטע מאכלים און זיך פּוצען. ,געליבט איז גאָט --האָט
ער געזאַנט --װאָס האָט מיך ביז איצט ניט פערלאָוען און
היט מיך אויף אלע מיינע ווענען".

און גאָט האָט געזאָגט :

166 דער אוצר

,דערפאר וואָס יוסף האָט גענומען לעבען אין פערגע-
ניגענס און זיך פּוצען, און ער האָט פערגעסען זיין פאָטער,
וועלכער טרויערט אויף איהם ביי טאָג און ביי נאַכט, װעלֿ
איך אויף איהם אָנרייצען זליכהיץן, זיין האַר'ס ווייב, צו פער-
ביטערען זיין לעבען, כדי ער זאָל זיך דערמאַנען אָן זיין
פאַטער, און אין דעם לאַנד פון זיין געבורטה.."

= ייט

79
זליכה'ס ליעבע

ווען זליכה האָט צום ערשטען מאָל דערזעהן יוסףץן אין
איהר מאַניס הויז האָט זי זיך אין איהם שטאַרק פערליעבט,
וויי? אזא שעהנעם בחור מיט אַזעלכע שעהנע אויגען וי
יוסף האָט געהאט, האָט זי נאַך קיינמאָל געזעהן. האָט זי
טאָג פאַר טאָג גענומען צו איהם ריידען וועגען איהר ליעבע
צו איהם, אָבער יוסף האָט איהר ניט געענטפערט און אפילן
ניט געװואָלט קוקען אויף איהר.

וי שעהן דו ביזט!" האָט זי צו איהם געזאָגט. , איך
האָב נאָך קיינמאָל געזעהן אזא שעהנעם יונגען מאַן וי דו".

,דערזעלבער גאָט װאָס האָט מיך בעשאַפען האָט בע-
שאַפען אלע מענשען", האָט יוסף געענטפערט.

,וי שעהן זיינען דיינע אויגען!' האָט זי ווייטער גע-
זאָגט.

,מיינע אוינען זיינען שעהן אַזױ לאַנג וי איך 5עב",
האָט יוסף געענטפערט, ,אָבער אַז דו װאָלסט זיי זעהן, ווען
איך בין שוין אין קבר, װאָלסטו זיך דערווייטערט פון זיי".

,איך ליעב אַזױ צו הערען דיין זיסע שטימע", האָט זי
צו איהם געזאַנט. ;נעהם דעם פידעל װאָס דאָ פיגט או
שפּיעל און זינג פאַר מיר".

פון אלע מדרשים 107

,מיין שטימע איז נאָר שעהן, ווען איך זינג דרי שבחים
פון מיין גאָט", האָט יוסף געענטפערט.

;װאָס פאַר אַ שעהנע האר דו האָסט!" האָט זי אוים-
גערופען. ,נעהם אָט דעם נאָלדענעם קאַם און קאַם די האָר
פון דיין קאָפּ."

;וי לאַנג וועסטו ריידען צו מיר אזעלכע רייר ?" האָט
יוסף זי פאָרגעהאלטען. ,פערגעס די אלע זאכען און גיב
זיך אָב מיט די ווירטהשאַפט פון דיין הויז."

,קיין זאך אין מיין הויז אינטערעסירט מיך ניט, אוי-
סער דו", האָט זי איהם געענטפערט.

און אַזױ האָט זי איהם טאָנדטענליך גערייצט און גע-
כעטען. זי האָט נעדראַהעט מיט בייזען,. אָבער יוסף האָט
אפילו ניט געװאָלט קוקען אויף איהר און וען זי פלענט
צו איהם ריידען, פלעגט יוסף האַלטען די אוינען אַרונטער
צו דער ערר.

פון גרויס ליעבע איז זליכה אַריינגעפאלען אין א שווערע
און געפעהרליכע קריינק. זיינען די פאַרנעהמסטע פרויען
פון מצרים זי געקומען מבקר חולה זיין, און זיי האָבען זי
געפרעגט: ,פאַרװאָס ביזטו געװאָרען אַזױ דאר און מאַָ-
גער? דו ביזט דאָך די פרוי פון אַזאַ גרויסען האַר װאָס
איזן זעהר געאַכטעט ביים קעניג, און דיר פעהלט דאַָך קיין
זאך, און אַלֶּע דיינע פערלאַנגענס ווערען דיר גענעבען."

האָט זליכה זיי געענטפערט: ;היינט װעט איהר וי-
סען פון װאָס מיין קראַנקהײיט איז מיר געקומען.? און זי
האָט געגעבען א בעפעהל? צו איהרע דיענסטען און זיי זאָלען
גרייטען צום טיש און מאַכען א מאַהלצײייט פאַר די דאַמען,
און מען האָט זיי געגעבען שאַרפע מעסערס אֶבצושיילען
די אַפּעלסינען װאָס זיינען געווען אויפין טיש. צו דער-
זעלבער צייט האָט זליכה געהייסען איהרע דיענער, אַז זיי
זאַלען יוסהין אָנטאָהן אין דו טייערסטע קליידער און איהם

108 דער אוצר

ברעננען פאר איהרע געסט. האָבען אַלע פרויען געקוקט
אויף יוסףן און ניט געקענט אַראָבנעהמען זייערע אויגען פון
איהם. און דערוויי? האָבען זיי זיך צושניטען רי פינגער
מיט זייערע מעסערס, די אַפּעלסינען זיינען געװאָרען רויט
פון בלוט, אָבער די פרויען האָבען דאָס גאָרניט געפיהלט
און געגעסען יוסף'ס שעהנקייט סיט זייערע אויגען.

;וואָס האָט איהר געטאָהן ??" האָט זליכה אויסגערופען
צו איהרע געסט. ,אייערע הענט זיינען פערבלוטיגט און
דאָס בלוט רינט אַרונטער אויף אייערע קליידער".

האָבען די פרויען געזעהן, אַז זייערע הענט זיינען טאַקע
פערבלוטיגט און דאָס בוט רינט אַרונטער אויף זייערע
קליידער, האָבען זיי געענטפערט :

;אט דער קנעכט האָט אונז צורייצט און צוטומעלט
און מיר האָבען אונזערע אויגען ניט געקענט אבווענדען
פון איהם."

,זעהט איהר", האָט זליכה געזאָגט. מאָט אין דעם אוי-
גענבליק װאָס איהר האָט איהם דערזעהן האָט אייך געטראָפען
אַזאַ זאַך און איהר האָט זיך ניט געקענט בעהערשען פון זיין
שעהנקייט, וי נאָך מעחר פוז ליידען איך, װאָס איך בץ
מיט איהם אין הויז יעדען טאָג? וי זאָל איך ניט איינדאַרען
און שטאַרבען פון דעם ?*

,עס איז אמת װאָס דו זאָגסט", האָבען די דאַמען גנע"
ענטפערט, , אָבער ער איז דאָך דיין קנעכט! פֿאַר װאָס
זאָלסטו איהם ניט זאַנען װאָס ביי דיר איז אין האַרצען?
צו װאָס זאַָלסטו אַזױ אַװעקשטאַרבען?"

,איך האָב זיך געפלייסט מיט אַלַע מיטלען איהם צו
מאַכען, אַז ער זאָל מיך ליעבען", האָט זליכה ערקלעהרט,
;אָבער ער וויל ניט הערען מיינע רייד. איך האָב איהם
צוגעזאָגט אל דאָס גוטס, אָבער ער דערווייטערט זיך פון

פון אלע מדרשים 169

מיר. און דערפאר בין איך אַזױ אויסגעצעהרט געװאָרען
װי איהר זעהט מיך".

קיינער אין הויז, ניט די דיענער ניט פּוטיפר אליין,
האָבען געוואוסט אַז זליכה איז קראַנק געװואַרען פון גרוים
ליעבע צו יוסף'ן. איין טאָג, ווען יוסף איז געזעסען אַלײן
און געארבייט, איז אַריינגעקומען זליכה און איז איהם גע-
פאַלען צו די פיס. יוסף האָט זיך אויפגעשטעלט און זי גע"
לאָזט זיצען אויף דער ערד. זליכה האָט פאַר איהם גענומען
וויינען און בעטען אַז ער זאָל זי ליעבען. טרעהרען האָבען
זיך געגאָסען אויף איהרע באַקען, און מיט אַ בעטענדע שטימע
און אַ פערביטערטע האַרץ האָט זי געיטענהיט: ;האָסטו
ווען געזעהן אָדער געהערט פון אַ פרוי װאָס איז אַזױ שעהן
וי איך אָדער נאָך שעהנער פון מיר, װאָס איך דארף צו
דיר ריידען יעדען טאָג, און איך בין איינגעדארם געװאָרען
אויס ליעכע צו דיר, און דו ווילסט מיך נאָך אַלץ ניט הערען
און מיך פערהיטען פון טויט?*

אָבער יוסף האָט אַלְץ ניט געװאָלט הערען איהר גע"
בעט, און ער האָט געענטפערט: ,גענוג! הער שוין אויף
דיינע רייד און פערנעס !"

יט

80
די חכמה פון יוסף הצדיק

איינמאָ האָט פּרעה געזאָגט צו זיין אויפזעהער איבער
די געטרענקע (שר המשקים) : , דערפאנג מיר אַ גלאָז וויין !*
דער דיענער האָט דערלאַנגט דאָס גלאָז וויין און ווען
פּרעה האָט גענומען טרינקען און האָט דערזעהן אַ פליג אין
נלאָז, איז ער געװאָרען זעהר אויפגערענט אויף דעם משקה
אויפזעהער. אין דערזעלבער מינוט האָט דער נעבעקס"

10 דער אוצר

אויפזעהער (שר האופים) דערלאַנגט פּרעה'ן ברויט, און פּרעה
האָט אין דעם ברויט געפונען קליינינקע האַלץישפּליטערס.
ער האָט געהייסען בינדען דעם געטראַנק-אויפזעהער און
דעם געבעקס-אויפזעהער און זיי פּערשפּאַרען אין תפיסה,
וואו זיי זיינען געווען א יאֶהר צייט. דער הויפּט פון תפיסה
האָט בעפוילען יוסף'ן ער זאָל זיי בעדיענען.

ביי ענדע יאַהר האָט זיך ביידע פערימשפּטיע נעיחלומיט
א חלום אין דערזעלבער נאַכט. דעם געטראַנקזאויפזעהער
האָט זיך געיחלומ'ט אַז ער שטעהט פאַר פּרעה'ן און דער-
לאַנגט איהם אַ גלאָז וויין, און אַז זיין פריינד דער געבעקס
אויפזעהער ווערט אויפנעהאנגען.

און דעם געבעקס-אויפזעהער האָט זיך נעחלומיט, אַז
ער טראַגט אויפן קאָפּ דריי קערב מיט אלערליי פּרעה'ס
געבעקסען און אַ פויגעל עסט אַרױס פון דעם אויבערשטען
קאָרב. אויך האָט ער געזעהן וי זיין פריינד, דער געטראנק-
אויפזעהער ווערט צוריקגעשטעלט אויף זיין אַמט און ער
דערלאננט פּרעהן א גלאָז וויין.

אין דער פריה, ווען יוסף אין געקומען זיי בעדיענען
האָט ער געזעהן, אַז זייערע פּנימיער זיינען פערכמאַרעט.

;אונז האָט זיך געיחלומיט אַ חלום", האָבען זיי געזאָגט
יוסף'ן. ;,און מיר האָבען ניט ווער עס זאָל איהם פּותר זיין.
דערפאר בעטען מיר דיך, דו זאַָלסט פּועלין ביים תפיסה אויפ-
זעהער, ער זאָל אונז שיקען איינעם פון די שטערענזעהער,
וועלכע זאָלען אונז ערקלעהרען די בעדייטוננ פון די
חלומות".

,צודװואָס דאַרפט איהר די שטערנזעהער"-- האָט יוסף
געזאנט. ,דערצעהלט מיר אייערע חלומות! אפמשר װעט
מיר גאָט געבען פּערשטאַנד און איך וועל אייך קענען ער"
קלעהרען װאָס איהר האָט געזעהן!"

פון אלע מדרשים 171

דער געטראַנקדאויפזעהער איז בייז געװאָרען אויף יוסף'ן
און ער האָט איהם גענומען זידלען:

,דו ביזט דאָך אַ קנעכט דאָ אין תפיסה -- זייט ווען ביזטו
געװאָרען א פּותר-חלומות ? קען אַן אייזע? זיין אַ שטערענ-
זעהער, אַדער א פערד אַ כישוף-מאַכער?*

יוסף האָט געענטפערט:

,האָט איהר אַמאָל נעהערט וועגען דעם נרויסען דאַקטאָר
קימטאָס ?*

,זיכער האָב איך נעהערט -- האָט דער געטראַנקימייסטער
געענטפערט ---ניטא נאָך אַזאַ גרויסער דאָקטאָר אין גאַנצען
לאַנד."

,אויב אזוי," האָט יוסף נעזאָגט. , לאָזט מיך אייך דער-
צעהלען װאָס עס האָט איינמאָל אין זיין לעבען מיט איהם
פּאַסירט."

,נו, דערצעהל, לאָמִיר הערען", האַבען די צוויי בעלי"
חלומות נעזאָגט.

און יוסף האָט דערצעהלט:

,נרויס און בעריהמט איז געווען דער דאָקטאָר קימטאָס,
און זיין נאָמען איז געווען בעוואוסט אין אלע לענדער. איינ-
מאַל האָט ער ביי זיך בעשלאָסען : איך על אוועק אין ווייטע
לענדער, אפשר װועל איך געפינען בעסערע און קליגערע
דאָקטוירים פון מיר.--װוע? איך פון זיי לערנען און נאָך
מעהר בערייכערען מיין וויסען. ער האָט איינגעשפּאַנט זיין
אייזעל, אָנגעפילט זיין רייזע זאַק מיט רעצעפטען און ארומ-
גערייזט איבער פיעלע שטעדט און פערשידענע לענדער.
אויפ'ין וועג האָט ער געהיילט אָרימע קראנקע לייט בחינם,
און אַלֶע האָבען איהם דערפאר געעהרט און געשעצט.

,ווען ער איז אָנגעקומען אין איינער פון די גרויסע
שטעדט אין לאנד כנען, און ער האָט זיך געפיהלט זעהר
מיעד, איז ער ארונטער פון אייזע? און זיך אוועקנעזעצט

179 דער אוצר

אויף דער ערד אָברוהען. ער האָט אַװעקגעלעגט דעם רייזע
{ זאַק אונטער'ן קאָפּ און אין איינגעשלאַפען. דאַן אין
פערבייגעגאנגען א גנב, אַן אָפּגעריסענער, און זעהענדיג קימ"
טאָסין שלאָפען, האָט ער פון זיך אַרונטערגעצױיגען די צורי-
סענע קליידער און זיי אַװועקגעלעגט אויף דער ערד, דערנאַך
האָט ער אַרונטערנגעצויגען קימטאָסיעס טייערע בגדים און זיך
זי אָנגעטאָהן ; דאַן האָט ער זיך געזעצט אויפין אייזעל און
אַוועקגעריטען.

עווען קימטאָס האָט זיך אױיפגעכאַפּט פון שלאָף האָט
ער געזעהן אז ער איז נאַקעט און באַרװעס און נעבען איהם
ליגען צוריסענע קליידער, לויטער שמאַטעס, און אויך דער
אייזע?ל איז נישטאָ! ער האָט גלייך בעגריפען, אַז דאָס איז
די אַרבײט פון אַ גנב און ער האָט זיך געטראַבט: ,איצט
איז אויף מיר מקוים געװאָרען דאָס קלוגע װוערטעל: ,דער
װאָס שלאָפט אַ סך פוז טראָגען צוריסענע קליירער". קימ-
טאס האָט אויף זיך אַרויפגעצױיגען די צוריסענע שמאַטעס
און איז אוועק אין שטאָדט אַרין. פאַרבייגעהענדיג פאַר
אַ גרויסער, שעהנער הויז, האָט ער דערהערט אַ געוויין, פון
וועלכען ער איז זעהר געריהרט געװאָרען. ער איז אַריין אין
הויז און געזעהן וי א אינגע? לינט א קראַנקער אין בעט
און פאָטער און מוטער שטעהען ביי איהם און בעטען זיך
ביי דריי דאָקטוירים: , דערבארימט זיך, ראַטעװעט אונזער
קינד פון טויט!" קימטאס האָט בעטראַכט דעם קראנקען
אינגעל און געזאָגט צו די פאָטער און מוטער: , הערט זיך
איין : לאָזט דעם קראַנקען צו מיר, איך װועל איהם היילען
מיט סיינע רעצעפּטען". די דאָקטוירים האָכען אויף איהם
געקוקט מיט פעראכטונג און געזאָנגט: ,אָט דער אָבגעריסע-
נער וויל נאָר היילען קראַנקע!" און דער פאָטער פון דעם
איננעל האָט זיך צושריען מיט כעס און געזאַנט: ,קומסטו
פון מיר חוזק מאַכען, דו נאַרישער, געמיינער מענש?? און

פון אלע מדרשים 173

זאָנענדיג דאָס, האָט ער אָנגעכאַפּט קימטאסין ביי די האָר,
איהם צוגעשלעפּט צו דער טיהר און איהם אַרױסנעװאָרפען '
פון הויז.

,ווען די דריי דאָקטוירים זיינען נעווען אוועקגעגאנגע}
האָט די פרוי געזאָגט צו איהר מאַן: ?שלעכט האָסטו נע-
טאָהן, װאָס דו האָסט אַרױסגעטריבען דעם אַרימאן פון אונ"
זער הויז, און איהם ניט געװאָלט אויסהערען. אפשר װאָלט
ער דאָך געהיילט אונזער זוהן און איהם געראטעוועט פון
טויט!"--,פאַרװאָס רעדסטן אַזױ", האָט דער מאַן געזאָגט-
,האָסטו ניט געזעהן זיינע אָבגעריסענע קליידער און זיין
זאַק אין וועלכען עס האָט זיך ניט מעהר געפונען װוי טרן-
קענע ברויט און אַלטע שיך? דאָס איז דאָך געװען א
משוגע'נער, װאָס איז געקומען צו אונז ציינען משוגע'נע
שטיק!..."

באלד איז דאָס אינגע? געשטאָרבען און זיינע פאָטער
און מוטער האַבען געוויינם אָהן אויפהער.

,קימטאָס האָט פּערשטאַנען, אַז די מענשען האָבען איהם
אַרױיסגעטריבען מיט שאַנדע פון הויז, ווייל ער האָט ביי זיי
אויסגעזעהען װוי א משוגעינער און ער האָט בעשלאָסען צו
דערצעהלען די איינוואוינער פון שטאָדט ווער ער איז, און
הייסען די קראַנקע זיי זאָלען צו איהם קומען זיך היילען.
צו מאָרגענס איז קימטאס אַרומגעגאננען איבער די גאַסען
פון שטאָדט און געשריען : ,װוער עס אין קראַנק זאָל קומען
צו מיר און איך װוע? איהם אויסהיילען, ווייל איך בין דאק-
טאָר קימטאס!" אָבער אַלֶע װאָס האָבען איהם געהערט האָי
בען איהם באַטראַכט פאַר אַ משוגעינעם און זיך פון איהם
אָפּנעקעחרט.

;ווען קימטאס האָט געזעהן, אַז קיינער הערט איהם
ניט און מען קוקט זיך אויף איהם ניט אום, האָט ער זיר
אַוועקגעזעצט אויף דער ערד, אַרױסנענומען די רעצעפּטען

144 דער אוצר

פון זיין פּעקע? און זיי אויסנעשטעלט נעבען זיך. אלע פער-
בייגעהער האָבען דערפיהלט דעם פיינעם ריח פון די רע"
צעפּטען און עס האָבען זיך אַרום איהם פערזאמעלט פיעלע
מענער און פרויען און געזאָנט: עאויב עס אין אמת, ואָם
דו זאָגסט, אַז דו ביזט קימטאם, פֿאַרװאָסיזשע זעהסטו אויס
זי אן אַרימאן אַ שנאָרער? קיסמטאָס האָט זיי דערצעהלט
אַלץ װאָס מיט איהם האָט געטראָפען און פאַרװאָס ער טראָגט
צוריסענע קליידער. עס האָבען דאַן צו איהם גענומען קומען
קראַנקע פרויען און מענער און ער האָט זיי אויסגעהיילט
און נעזונט געמאכט. |

ווען דער פאָטער פון דעם פּערשטאַרבענעם בןדיחיד האָט
זיך פון דעם דערוואוסט, האָט ער צוריסען זיינע קליידער
און געוויינט און געשריען: ,איך האָב אַליין אומגעבראכט
מיין איינציגען זוהן ! װאָלט איך ניט געווען מבזה געווען
דעם אַרימאן, װאָס איז צו מיר נעקומען, װאָלְט מיין קינד
געהיילט געװאָרען און װאָלט איצט געלעבט... איצט ווייס
איך, אַז ניט לויט די קליידער און אויסזעהן דארף א מענש
בעהאנדעלט ווערען, נאָר לויט זיין שכ? און זיינע מעשים {..*

ווען יוסף האָט געענדינט זיין ערצעהלונג, האָט ער גע-
זאָנט צום געטראַנקימײסטער:

;דו האָסט מיר בעטראכט פאַר אַ קנעכט און דערפאר
האָסטו מיך פערשעהמט און נעפרענט: זייט וען זיינען
קנעכט פּותר חלומות ? -- זאָלסטו אָבער וויסען, אַז ניט קיין
קנעכט און ניט קיין זוהן פון א קנעכט בין איך, נאָר דער
זוהן פון א גרויסען חכם און צדיק, וועלכער האָט מיך נעלע-
רענט חכמה און ויסענשאַפט! איך בין אװעקגעגנב'עט
געװואָרען פון מיין געבורטה-לאַנד און פערקויפט געװאָרען
פאַר אַ קנעכט. און אויך דאַ האָב איך קיין זינד ניט בעגאַנ-
נען, װאָס זיי האָבען מיך פּערשפּאַרט אין תפיסה !*

ווען די צוויי פער'משפּט'ע האָבען נעהערט יוסף'ס קלונע

פון אלע מדרשים הצ

רייד, האָבען זיי איהם דערצעהלט זייערע חלומות און יוסף
האָט זיי געזאַנט דעם באַשייר:

;אין דריי טעג אָרום װועט דער נגעבעקס-מייסטער אוים-
נגעהאנגען ווערען און דער נעטראנקימייסטער װועט צוריק-
קריגען זיין שטעלע".

אט

81
אויסגעזונגען די נוטע בשורה

וועז יעקב'ס קינדער זיינען צוריקגעקומען פון מצרים
נאָך כנען, האָבען זיי ביים גרעניץ געזאָגט: , ווען מיר וועלען
יעצט קומען צו אונזער פאָטער און איהם פּלוצלונג אָנזאַנטן
אַז יוסף לעבט, װעט דאָס זיין פאַר איהם אַזױ אונערװואַטעט
דאָס ער וועט אונז ניט וועלען גלויבען. מיר מוזען געפינען
אַ מיטעל וי איהם אנצוזאָגען די שמחה".

ווען זיי זיינען שוין געווען נאַהענט פון זייערע הייזער
האַבען זיי געזעהן פרח, די טאָכטער פון אשר, זיי לויפעךן
אַנקעגען. די מיידעל איז געווען אַ זעהר געראַטענע, אַ קלוגע
און האָט געקענט שפּיעלען פידעל. האָבען זיי זי צוגערופען,
און זי האָט זיך צוקושט מיט זיי. נאַכדעם האָבען זיי איהר
גענעבען אַ פידעל? און צו איהר געזאָגט: ,געה צו אונזער
פאַטער, שפיעל אויפ'ן פידעל און זינג פאַר איהם די ווער-
טער װאָס מיר וועלען דיר זאַנען. סרח האָט נעפאָלגט. זי
האָט גענומען די פידעל, זיך אַוועקגעזעצט פאַר יעקב'ן און
נעזונגען : ,דער פעטער יוסף לעבט! אין מצרים אַ מלך
געװאָרען !1" און נאָך אַזױינס האָט זי געזונגען. יעקב האָט
זיר צונעהערט ואָס זיין נעראָטענע אייניקע? זינקט, און
עס איז איהם שטאַרק נגעפעלען נעװאָרען. איינמאָל האָט ער'
זיך צונעהערט, אַ צווייטען און אַ דריטען מאָל, ביז די רייד'

176 דער אוצר

זיינען איהם אַרין אין האַרצען, און יעקב האָט אָנגעהויבען
צו פיהלען אַז דאָס װאָס זי זיננט אין אמת. האָט ער מיט
פרייד אויסגערופען: ,אייביג זאָלסטן לעבען, מיין קינד,
דערפאַר װאָס דו האָסט מיין גייסט ניי בעלעבט!" און אין
דער מינום זיינען אַנגעקומען זיינע זיהן אויף פערד און
ריײיטװאַגענס, אַנגעטהאַן אין בגרי מלכות, מיט קנעכט װאָס
זיינען נעלאפען פאַראויס, און האַבען אויסנערופען: ,עור
ייוסף חי -- יוסף לעבט נאָך!"

---
82
פרעה'ס חלום

הונדערט און דרייסיג יאָהר נאַכדעם וי די אידען האָבען
זיר בעזעצט אין מצרים האָט פּרעה'ן זיך נע'חלום'ט אזא
חלום :

ער זיצט אויף זיין קענינליכען שטוה?, און וען ער
הויבט אויף זיינע אויגען זעהט ער אַן עס שטעהט אַנקענען
איהם אַן אַלטער מאַן און אין זיינע הענר האלט ער אַ
פּאַאר װאַנשאַלען, און דער אַלטער מאַן האָט גענומען די
װאָגשאַלען און האָט זיי אויפגעהאנגען פאַר פּרעה'ן, און
נאַכדעם האָט דער אַלטער גענומען אַלֶע עלטסטע פון מצרים.
אַלע מיניסטאָרען און אַלע נרויסע לייט פון לאַנד, האָט זיי
צוזאַמענגעבונדען אין איין בינטע? און אַרויפגעלײינט אויף
איין װאָגשאָל. נאָכדעם האָט ער גענומען אַ קליין שעפעלע
און האָט עס אַרויפגעלײינט אויף דער אַנדער שאָל. און די
שעפעלע האט זיי אַלעמען אריבערגעוואויגען.

און פּרעה האָט זיך אױיפנעכאַפּט און געזעהן אַז עס איז
אַ חלום.

איז פּרעה גאַנץ פריה אויפגעשטאנען פון זיין נעלענער

פון אלע מדרשים 177

און האָט פעררופען אַלֶע זיינע הויף-דיענער און ער האָט זיי
דערצעהלט דעם חלום. איז אויף די מענשען אָנגעפאַלען אַ
שרעק. און פּרעה האָט געזאַנט צוֹ זיינע ראַטהגעבער, די
נרויסע חכמים פון לאַנד, פערקלערט מיר די בעדייטונג פון
דיזען חלום 1"

האָט זיך אַנגערופען בלעם בן בעור: ,דאָס אין ניט
אנדערש וי אַ סימן אַז עס קומט אַ גרויס אוננליק אויף
מצרים. אַ קינד װועט געבוירען ווערען ביי די אידען װאָס
וועט חרוב מאכען גאַנץ מצרים און וועט אונגליקליך מאַכען
די איינוואוינער און ער װעט ארויספירען די אידען מיט
אַ שטאַרקער האַנד פון לאַנד. און יעצט, מיין האַר קעניג,
זוך אַזן עצה װווי צו פערמיידען די זאַך און צוֹ פערניכטען
די אידישע מאַכט און זייער האפנונג, איידער דער אונגליק
קומט אויף גאַנץ מצרים".

,אָבער װאָס קענען מיר טאָהן ?" האָט דער מלך געזאַנט
צו בלעם'ן. ,מיר האָבען שוין פיעלע עצות אָפּנעהאַלטען
וועגען די אידען און מיר האַבען זיי ניט געקענט בייקומעי.
יעצט ניב דו אונז אַן עצה סמיט װאָס מיר קענען זיי
בעקעמפּפען".

און בלעם האָט געענטפערט: ,שיק נאַך אַלע דיינע
ראטהגעכער, רוף זיי צוזאַמען און לאַמיר זעהן װאָס זייער
עצה איז, און נאַכדעם װועט ריידען דיין קנעכט".

האָט דער מלרך געשיקט רופען זיינע צוויי ראַטהנעבער.
רעואל פון מדין און איוב פון עוץ, און האָט צו זיי געזאָגט :
,גיט מיר אַן עצה װאָס צו טאָהן מיט די אידען און מיט
װאָס קענען מיר זיי בייקומען".

,אויב דער מלך וויל פאַלגען מיין עצה", האָט רעואל
געזאַנט, ,זאָל ער צורוה לאָזען די אידען און זיי ניט אָנ"
ריהרעז, וויי? זייער גאָט האָט זיי אויסנעוועהלט נאַך פון
אלטע צייטען פון אַלֶע אַנדערע פעלקער, און וואוֹ אין דאָ

178 דער אוצר

איינער װאָס האָט אַרויפגעלייגט זיין האַנד און אין אַרויס
אונבעשטראפט ? דו ווייסט דאָך װוי אברהם איז אַנטלאָפען
קיין מצרים און דער דאַמאָלסדיגער פּרעה האָט ביי איהם
צוגענומען זיין פרוי, האָט דער אייבערשטער אָנגעשיקט אַ
פּלאַג אויף פּרעה'ן און אויף זיין גאַנצע הוין געזינד, און
ערשט נאַכדעם ווי ער האָט אברהם'ן אומנעקעהרט זיין ווייב
שרה איז דער קעניג געהיילט געװאָרען. און אבימלך דער
קעניג פון פּלִישתִים האָט דער איינערשטער אויך געשטראָפט
פאַר שרח'ן, די פרוי פון אברהם. און פאַר יצחק'ן איז דער
זעלבער מלד אויך געשטראַפט געװואָרען און נאָכדעם װווי ער
האָט זיי פערטריבען פון גרר, איז געװאָרען אַ שרעקליכע
טריקעניש אין לאַנד, אַלע װאַסער קװאַלען זיינען אויסגע-
עדיקענט געװאָרען און קיין פלאַנצונג איז ניט געוואַקסען,
ביז אבימלך און זיין פעלד-מאַרשאַל פיכו? זיינען געקומען
צו יצחק'ן, נעפאלען איהם צו די פיס, איהם ועבעטען אַז
ער זאָל תפלה טאָהן פאַר זיי, און נאָט האָט געהערט זיין
געבעט און די טריקעניש האָט אויפגעהערט. דער פרומער
יעקב איז ניצול געװאָרען דורך זיין פרומקייט פון עשו זיין
ברודער און פון לבן הארמי וועלכע האָבען געזוכט איהם
צו טאָהן שלעכטס. אויך פון די מלכים פון כנען וועלכע זיינען
געקומען אַלֶע צוזאַמען אויף יעקב'ן מיט זיינע קינדער און
זיי געװואָלט פערטיליגען, האָט זיי גאָט סמצי? געווען,. און
האבען צוריק בעפאַלען זייערע שונאים און זיי אויסגע'הרנ-
עט. דען וואו אין דאָ איינער װאָס הויבט אויף אַ האַנד
געגען די אידען און בלייבט אונבעשטראָפט ? דער אַמאָליגער
פּרעה, דיין גרויסטאַטער, האָט יוסף'ן געמאַכט גרעסער וי
אלע זיינע מיניסטאָרען ווייל? ער האָט געזעהן וי גרויס זיין
חכמה איז נגעווען, וויי? מיט זיין חכמה האָט ער גערעטעט
דאָס נאַנצע לאַנד פון הונגער. און יעצט אוֹיבָ דו ווילסט פאָל-
נען מיין עצה, הער אויף צו טאָהן שלעכטעס די אידען, און

פון אלע מדרשים 179

אויב דו װוילסט אַז זיי זאָלען בלייבען זיצען אין מצרים שיק
זיי אַװועק פון דאַנען נאַך כנען, די חיים פון זייערע עלטערן".

ווען פּרעה האָט געהערט די רייד פון רעוא? אין ער נע-
זוארען בייז אויף איהם, און רעואל האָט פערלאָזען דעם קעניג
מיט גרויס שאַנדע און איז אַוועק פון מצרים אין דעם זעל-
בען טאָג נאַך זיין לאַנד מדין וואו ער האָט געהייסען יתרו.
און ער האָט מיטגענומען יוסף'ס שטעקען.

האט דער קעניג געזאַגט צו איוב פון עוץ: , װאָס איז
דיין עצה וועגען די אידען?" און איוב האָט געענטפערט:
אַלע איינוואוינער פון לאַנד זיינען דאָך אין דיינע הענר.
טוה וי דו פערשטעהסט".

דאַ איז בלעם אַרױס און האָט געזאַגט: ,אַלֶע עצות װאָס
מען האָט דעם מלך געגעבען וועגען די אידען טויגען ניט,
דען די אידען קענען זיך אַרויסדרעהען פון יעדער צרה. ווען
אפילו זאַלסט זיי וועלען פעױברענען אין אַ פלאָם פייער
וועסטו זיי ניט קענען בייקומען, ווייל אָט האָט דאָך זייער
נאָט גערעטעט אברהם'ן פון קאַלך אויווען. און אויב דו זאָלסט
זיי וועלען מיט אַ שווערד אויסקוילען, וועלען זיי אויך ניצול
ווערען, ווייל יצחק, זייער פאָטער איז אויך גערעטעט נע-
װאַרען פון מעסער און אַ באַראַ; אין געקוילעט געװאָרען
אנשטאט איהם, און אויב מיט שו"ערע אַרבײיט דענקסטו זיי
צו פערמאַטערען וועסטו אויך גאַרנישט אויספיהרען, ווייל אָט
האָט יעקב זייער פאָטער געדיענט לבנ'ען מיט אַלע שווערע
אַרבייט, און ער איז פון דעם נאָך גליקליך געװאָרען. און יעצט,
מיין האַר קעניג, הער צו מיינע רייד, און דאָס איז מיין עצה
מיט וועלכער דו וועסט זיי בייקומען. אויב דעם מלך נעפעלט
מיין עצה, זאָל ער נעבען אַ בעפעה? אַז פון היינט אָן און
ווייטער זאָלען די אידען װאַרפען זייערע געבוירענע קינדער
איזן װאַסער אַרײזן. און מיט דעם וועסטו קענען אָפּמעקען
זייער נאַמען פון דער וועלט. וויי? קיינער פון זיי, און אויך

180 דער אוצה

ניט פון זייערע עלטערן, איז נאָך נעפּרואווט געװארען מיט
אַזאַ נזרה".

און אַז דער קעניג האָט געהערט בלעם'ס רייד איז איהם
און זיינע מיניסטאָרען נעפעלען געװאָרען. און דער מלך האָט
נעטאַהן אַזוי וי בלעם האָט אֵיהם געראַטהען, און פּרעה האָט
אַרויסגעגעבען אַ בעפעה? אַז יעדער זוהן װואָס ווערט גע-
בוירען כיי אידען זאָל מען איהם אַרײנװאַרפען אין טייך. און
נאָר אַ טאָכטער זאָל מען לאַזען לעבען.

יט

23
משה און פּרעה'ס קרוין

איינמאָל, ווען פּרעה איז נעזעסען ביים טיש און נע"
נעסען צוזאַמען מיט דער קענינין אלפרעונית, בתיה מיט
משה'ן אויף איהר שויס, און בלעם מיט אַלע זיינע זיהן און
די מלוכה מיניסטאָרען, האָט משה אויסנעשטרעקט די האַנט,
און אַרונטער גענומען די קרוין פון פּרעה'ס קאָפּ און דאָס
זיך אַנגעטאָהז אויף זיין קאָפּ. דער קעניג און די מיניסטאָרען
זיינען געװאָרען שרעקליך איבערראַשט און פּרעה האָט גע"
זאַנט צו זיינע שטערענזעהער:

,זאַנט מיר װאָס בעדייט דאָס ואס דער דאָזיגער קליינער
איננעל האָט איצט נעטאָהן ?*

;זאָל זיך דער קענינ דערמאַנען דעם חלום װאָס האָט
איהם גע'חלום'ט און דעם בעשייד ואס ער האָט נעקראנען",
האָט בלעם געענטפערט--,און ער װועט וויסען אַז דאָס מיינט
דאס דער דאַזינער אינגעל װועט פון איהם אַװעקנעהמען זיין
מלוכה און ער װועט קענינען אויף זיין אָרט, און פערדאַרבען
דעם גאַנצען לאַנד. דעריבער איז מיין עצה אַז מען זאל ראָס
קינד טויטען כדי ער זאל קיין שטערונג ניט קענען זיין פאַר
דעם פענינ!*

יתרו האָט זיך אבגערופען:

פון אלע מדרשים 181

,זאָל דער קעניג ניט פערגיסען דאָס בלוט פון דעם
דאַזיגען אינגעל איידער ער ווערט אויספּראבירט און איידער
מען ווייסט אַז ער האָט אַרונטערגענומען די קרוין פון דעם
קעניג'ס קאָפּ מיט אַ בייז האַרץ. און איצט אויב דער מלך
וי פאַלגען מיין עצה, זאָל מען ברענגען אַ שיסעל אַננגעפילט
מיט ברענעדיגע קויהלען און בריליאַנטען, און דאָס אַװעק-
שטעלען פאַר דעם קינד. מיר וועלען הייסען נעהמען װאָס
ער וויל. װועט ער נעהמען די בריליאַנטען װעט מען וויסען
אַז טאַקי אויס חכמה האָט ער אַרונטערגענומען דעם קעניג'ס
קרוין, און ער פערדיענט די שטראָף װאָס בלעם האָט פאַר
איהם געפאַדערט; נאָר אויב ער וועט נעהמען די קויהלען --
דאַרף ער בעפרייט ווערען פון יעדע שטראַף. מיר וועלען דאַן
וויסען אַז דאָס דריי יעהריגע אינגעל האָט געזינריגט געגען
קעניג ניט וויסענדיג".

יתרו'ס עצה איז דעם קעניג געפעלען געװאָרען. ער האָט
בעפעהלען אַזױ צו טאַהן.

און ווען מען האָט אַװעקגעשטעלט די שיסעל פאַר משה'ן
און איהם געהייסען נעהמען װאָס ער וויל, האָט משה גלייך
אויסגעשטרעקט די האַנט צו די בריליאַנטען... אין דער זעל-
בער סעקונדע איז געקומען דער מלאך נבריאל און האָט פער-
קירעוועט משה'ס האַנט צו די ברענענדע קויהלען, און משה
האָט זיי גענומען און צוגעלענט צו די ליפּען. פון יענקם
טאַנ אַן איז ער געווען שווער אויפ'ז לשון און האָט געשטאַ-

מעלט.
יט

84
משה זעהט די ליידען פון זיין פאָלק

ווען משה איז געװואָרען צװואַנציג יאַהר אַלט האָט איהם
פּרעה נרויסגנעמאַכט און דערהויכען. ער האָט איהם אָנגעטאָהן

182 דער אוצר

קעניגליכע קליידער און אַ טייערען בריליאַנט אוים'| קאָפּ.
ער האָט איהם געגעבען קנעכט איהם צו בעדיענען און איהם
נאַכצוטראַגען זיין געוועהר. משה איז דאַן געװאָרען געשעצט
און געעהרט איבער'ן גאַנצען לאַנד.

איינמאָל איז משה אַרױסגענאַנגען צו זיינע ברידער
די אידען וועלכע האָבען געבויט פּתום און רעמסס, און ווען
ער האָט געזעהן די שווערע ארבייט װאָס די מצריים הי בען
אויף זיי ארויפגעלעגט, די ליים און ציגעל װאָס זיי מאַבען,
און זייערע איינגעבויגענע רוקענס -- האָט ער זיך צעוויינט
און אויסנעשריען : ,אָה, הלואי װאָלט איך בעסער געשטאַר-
בען איידער צוצוזעהן די דאָזינע שרעקליכע ליידען און
שווערע אַרבײיט צװוישען די קינדער פון מיין פאָלק}..* און
אַזױ װוי משה האָט דאָס געזאָגט, האָט ער פערלאָזען זיינע
קנעכט, וועלכע האַבען איהם נאַכנעטראָגען זיינע כלייזיין
און איז אַװעקגעלאַפען צו די אירען זיי צו העלפען און פער-
לייכטערען זייער ארבייט, ער האָט אונטערגעשפּאַרט זיינע
אַקסלען אונטער די שווערע משאות װאָס עס האָבטי נע-
טראַגען די קליינע און די שװואַכע און זיי נעהאָלפען טראָנען
די ליים און די צינעל. ער האָט זיי געטרייסט און זיי אריינ-
נענעבען מוטה און האַפענונג אויף בעסערע צייטען.

די דאָזיגע טהאט איז גאָט זעהר נעפעלען געװאָרען און
ער האָט געזאַגט צו משה'ן :

,דערפאַר װאָס דו האָסט נעטאָהן ואָס אין נוט אין
מיינע אויגען, און דו האָסט פערלאָזען דיינע פערגעניגענס
אין פּרעה'ס הויז און ביזט אַװועק העלפען מיין פאָלק ישראל,
און האָסט זיך אויף זיי דערבאַרימט וי אַ ברודער--- וועט
קומען אַמאָל אַ טאַנ ווען איך װעל ניט שענקען קיין אוים-
מערקזאַמקײיט צו הימע? און ערד און װעל בעסער רעדען
נאָר צו דיר".

יה

פֿון אלע מדרשים 188

, 85
אַ פאַמיליען טראַנעדיע

די אידען װאָס האָבען נעשקלאַפט פאַר פּרעה'ן האָבען
אויף זיר געהאָט שוטרים און נונשים. אויף יעדע צעהן אידען
איז געווען איין איד א שוטר, אױיף יעדע צעהן אידישע
שוטרים איז געווען אַ נוגש, אַ מצרי. יעדען פאַרטאָג פלעגען
די נוגשים געהז צו די אידישע שוטרים זיי אויפוועקען מיט'ן
ערשטען קרעה פונ'ם האָהן, אַז זיי זאָלֶען געהן טרייבען
זייערע ברידער צו דער אַרבײט.

איינמאָל, ווען אַ נוגש, אַ מצרי, אין אַריין איו דעם
חויז פון אַ אידישען שוטר איהם צו וועקען, האָט ער זיך
פערקוקט אויף זיין פרוי, וועלכע איז געווען אַ זעלטענע
שענהייט, גאר אָהן אַ שום פעהלער. און נאָכדעם וי דער איד
איז אויפגעשטאַנען און איז אַװעק צו דער ארבייט, האָט
זיך דער מצרי צוריקגעקעהרט און איז אַריין צו דער פרוי
און זי, מיינענדיג אַז דאָס איזן איהר מאַן, האט איהם אוים-
גענומען. דער מאַן האָט עפּעס בעקומען אַ פערדאכט אַו
דער מצרי טהוט אַן אונרעכט, האָט ער זיר צוריקנעקעהרט
אַהיים און האָט געזעהן וי דער מצרי געהט אַרױס פון זיין
הויז. האָט ער נעפרענט זיין פרוי: , האָט ער דיך אפשר
אַנגעריהרט?" האָט די פרוי נעענפערט : איאַ, אָבער איך האָב
נעמיינט אַז דאָס ביזטו".

דער איד איז אַװעק צו דער אַרבײט, און דער מצרי,
וועלכער האָט זיך אָנגעשטױסען אַז דער איד ווייס פון זיין
פערברעכען, האָט ער איהם געצוואונגען צו טאָהן שווערע
אַרבײט, און ער האָט איהם געשלאַגען און געװאָלט הרג'ענען.

אין דעם איז אָנגעקומען משה, און ווען דער געשלאָגענער
האָט איהם דערזעהן, איז ער געפאַלעו צו זיינע פיס און

184 דער אוצר

נעבעטען אַז ער זאָל איהם העלפען. דען משה האָט זיך דאַן
ערצוינען אין פּרעה'ס הויז און איז געווען זעהר געאַכטעט
אין קעניגליכען פּאַלאַץ, און די אידען האָבען איהם אויך
נעקענט. דער איה האָט איהם אַלעס דערצעהלט: , מין
פרוי האָט ער פעראַונריינינט און יעצט וויל ער מיך טויטען".

ווען משה האָט דאָס דערהערט, איז ער געװאָרען שטאַרק
בייז אויף דעם מצרי, האָט איהם דער'הרנ'עט און בעגראַבען
אין זאמד. נאַכדעם איז דער איד אַװעק צו זיך אַהיים און
משה איז אַוועק צוריק אין קעניגליכען פּאַלאַץ. ווען דער איר
איז געקומען אַהיים, האָט ער געװואַלט פערטרייבען זיין פרוי,
ווייל? ער האָט מעהר מיט איהר ניט געװאָלט וואוינען. די
פרוי איז אַװעק און האָט דערצעהלט צו איהרע ברידער, און
זֵיי זיינען געקומען און האָבען געװאָלט דעם מאַן הרג'נען,
אוז ער איז קוים אַרױס מיט'ן לעבען פון זייערע הענר.

6
שבת אין מצרים

ווען משה האָט נעזעהן וי פּרעה מאַכט אַלץ שווערער
די אַרבײט אויף די אידען, האָט דאָס איהם זעהר וועה געטאָהן
און ער איז ערשיענען פאַר פּרעה'ן און געזאָגט :

,מיין האַר קעניג! דו האָסט בעפעהלען דיינע קנעכט
מיך צו לערנען חכמה און וויסען און איך האָב געלערענט
מיט פלייסיגקייט און זיך פערטיעפט אין אַלץ װאָס די
לעהרער האַבען מיר געזאַגט. און איצט מיט דיין ערלויבניש
וויל איך פון דיין טוכה ווענען דיר איבערגעבען אַ זאַך
װואָס איר האָב געלערענט".

נוט, לאַמיר הערען!? -- האָט פּרעה געזאָגט.
יי יט

פון אלע מדרשים 185

,ואָלט דער קעניג וועלען אַז די קנעכט װאָס טהוען זיין
אַרבייט זאָלען אױיסשטאַרבען ?"-- האָט משה געפרעגט.

,איך ווע? ניט לאַזען זיי אוױיסשטאַרבען 1* -- האָט פּרעה
געזאַנט.

,זאָל טאַקי דער קעניג וויסען.--האָט משה וייטער
געזאַגט--,אַז אַכַע זיינע קנעכט וועלען אױיסשטאַרבען, אויב
ער וועט זיי ניט געבען קיין רוה איין טאָג אין װאָך!"

,געה אַװעק צו די אַרבייטער---האָט פּרעה איהם בע"
פעהלען --און בעשטים פאַר זיי א טאָג אין וועלכען זיי
זאַלען רוהען יעדע וואָך!*

משה איז מיט גרויס שמחה אַװעקנעלאַפען צו זיינע
צרידער און זיי אָנגעזאַגט די בשורה. ער האָט פאַר זיי
בעשטימט שבת אין וועלכען זיי זאָלען רוהען פון יעדער

רבייט.
א טֹ

87
צונעאיילט די נאולה

אין דעם הונדערט און אַכציגסטען יאָהר וי די אירען
זיינען געקומען נאָך מצרים, איז אויפגעשטאַנען אַ מאַן ביים
נאַמען יגנון, פון שבט אפרים, און ער האָט זיך נגעווענדעט
צו די אידען און געזאַנט :

,גאָט האָט זיך צו מיר בעוויזען און מיר בעפעהלען:
פיהר ארויס די קינדער ישרא? פון לאַנד מצרים ווייל עס
איז שוין געקומען די צייט".

די אידען האָבען אָבער געדענקט די לעצטע ווערטער
פון יעקב'ז פאַר זיין טויט, און זיי האָבען געזאָגט:

,מיר וועלען פון דעם דאָזינען לאַנד ניט אַרוסגעהן ביז
עס וװועט קומען דער מאַן װאָס װועט צו אונז ריידען די
אַלע רייד װואָס עס האָט צו אונז גערעדט יעקב אבינו!"

186 דער אוצר

אבער די קינדער פון אפרים האָבען נענלויבט אין יננון'ען
און זיד נעשטיצט אויף זיין נבורה. זיי האָבען אָנגעטאָהן
זייערע כלי-זיין און זיינען אַרוס פון מצרים נאָך אַ קאַמפּף
מיט פּרעה'ס אויפזעהער. זיי האָבען קיין שפּיין אין וועג
אַריין ניט מיטגענומען, נאָר זייער גאַלד און זילבער, טראַב-
טענדיג זיך, אַז עסען וועלן זיי קויפען פאַר געלד פון די
פּלשתים, און אויב די פּלִשתים וועלען ניט וועלען פער-
קויפען, וועלען זיי ביי זיי נעהמען מיט געװאַלד.

די קינדער פון אפרים האָבען זיך געלאָזט אין וועג
אַרייז, און זיי זיינען אָנגעקומען נאָך גת. זיי האָבען געזעהן
פּאַסטוכער פּאַשען זייערע שְאָף אין פעלך.

,פערקויפט אונז שאָה צום עסען, ווארים מיר זיינען
הונגעריג !" -- האָבען די קינדער פון אפרים צו זיי געזאָנט.
די פּאַסטוכער האַבען זיי געענטפערט: ,מיר קענען אייך
ניט קיין שאַף פערקויפען וויי? זיי בעלאַננען ניט צו אונז".
די קינדער פון אפרים זיינען דאַן אריין צווישען די סטאַדעס
און געװאַלט נעהמען די שאָף מיט נעװואַלד. די פּאַסטוכער
האָבן גענומען שרייען מיט שרעקליכע קולות, ואָס זיינען
געהערט געװאָרען ווייט צווישען די איינוואוינער פון נת.
די איינוואוינער האָבען זיךד שנעל צונויפגעזאַמעלט אוים'ן
געשריי פון די פּאַסטוכער און זיינען ארויס אויף אַ מלחמה
מיט די קינדער פון אפרים. עס איז געווען אַ נרויסע שלאַכט
און פון ביידע זייטען זיינען געפאַלען פיעלע קרבנות.

דעם צונייטען טאָג האָבען די איינוואוינער פון נת גע-
שיקט אַ שליח צו די פּלשתים בעטענדיג זיי: ,קומט און.
העלפט אונז שלאַנען די קינדער פון אפרים, וועלכע זיינען
אַרױס פון מצרים און ווילען מיט געװאַלד ביי אונז אַװעק-
נעהמעןז אונזערע שאֵף. מיר האָבען זיי קיינמאָל קיין שלעכטס
ניט נעטאָהן און קיינמאָל קיין עולה ניט בענאַנגען געגען
קייז איינציגעז פון זיי".

פון אלע מדרשים 187

ווען די פּלשתים האַבען דאָס נעהערט, זיינען זיי באַלד
געקומען צוהילף די איינוואוינער פון גת. און גאָט האָט
איבערגעגעבען די קינדער פון אפרים אין די הענט פון שונא
און פיעלע פון זיי זיינען געפאַלען קרבנות אין דעם טהאָלֿ
פון נת. און דער טהאָל איזן נעווען מול מיט מענשליכע
קערפּערס אַזױ לאַנג, ביז עס איז געקומען יחזקאל הנביא
און זיי אויפגעלעבט מיט זיינע נבואה-ווערטער.

די אפרים-קינדער וװאָס האָבען בעוויזען צו אנטלויפען
האַכען זיך אומנעקערט נאָך מצרים און האָבען דאָרט דער"
צעהלט די אידען אַלְץ װאָס האָט מיט זיי געטראָפען. זייער
פאַטער אפרים האָט אַ לאַנגע צייט געטריערט נאַך זיינע
אומנעקומענע קינדער.

יט

88
משה און יתרו'ס טעכטער

אין מרין האָט אין יענע צייטען געוואוינט אַ כאַן װאָס
האָט געהייסען יתרו. דער מאַן איז געווען אַ גלח, װאָס. האָט
געדיענט און זיך געבוקט צו הילצערנע און שטיינערנע
נעטער, און האָט געלערענט די איינוואוינער פון זיין לאַנד
צו טאָהן דאָס זעלבע. און ווען ער האָט נאָך לאַנגע יאָהרען
נעזעהן אַז ער האָט פון זיינע פיעלע אָפּגעטער קיין נוצען
ניט, האָט ער צוזאַמענגערופען די איינוואוינער פון זיין
שטאַדט און האָט צו זיי געזאָגט :

,איר בין אַלט און גרוי געװואָרען און איך טויג ניט מעהר
צו זיין אייער דיענער ביי די פיעלע געטער, דעריבער
ראטה איך אייד: קלייבט זיך אויס אַ יוננען גלח און זאָל ער
פאַר אייד דיענען די געטער!"

188 דער אוצר

די דאַזינע ווערטער האָבען זעהר דערצאָרענט די איינ-
וואוינער פון סמדין און זיי האָבען געלאָזט אויסרומען
איבעראַל: ,, פּערשאַלטען זאָ? זיין דער װאָס װועט זיך חבר'ן
מיט יתרו'ן און װועט טאָהן זיין אַרבײט אָדער פּאַשען זיינע
שאף".

ווזע יתרו האָט נעזעהן וי אַלע איינוואוינער פון לאַנד
האָבען זיך פון איהם דערווייטערט און עס אין מעהר ניטאָ
איין מאַן װאָס זאָל וועלען פּאַשען זיינע שאָף, האָט ער בע-
פעהלען זיינע טעכטער צו ווערען פּאַסטוכער און אַכטונג
געבען אויף די שְאֵף יעדען טאָג. ווען די איינוואוינער פון מדין
האַכן דאָס נעזעהן האַבען זיי גענומען פּלאַנעװען שלעכטס
געגען יתרו'ס טעכטער, זיי פלענען זיי אַװעקטרײבען יעדען
טאָג פון ברונען און זיי ניט נעלאָזט פּאַשען די שאָף אין
פעלד.

אין יענער צייט אין משה אָנגעקומען נאָך מדין, ער
האָט צו געזעהן וי די פּאַסטוכער פערפאַלגען יתרו'ס טעב-
טער און לאָזען זיי ניט טאָהן זייער אַרבײט, האָט דאָס איהס
זעהר פערדראָסען, און אויס רחמנות צו זיי האָט ער זיי
געהאָלפען אַנטרינקען זייערע שֹאֶף.

און גאָט האָט געזאָגט: ,דערפאַר װאָס משה האָט גע-
טאָהן די דאָזיגע גוטע זאַך און ער האָט זיך דערבאַרימט
איבער די הילפלאַזע מיידלאך --זאָל ער גערופען װערען
,דער קנעכט פון גאָט", און אַלֶע מענשען וועלען וויסען אַז
מיינע קנעכט זיינען נוט צו אַלעמען און זיי האַָבען רחמנות
אויף אַלֶע גאָט'ס בעשעפענישען !*

אי יב

פון אלע מדרשים 189
89

פּרעה'ס צרעת

אין יענער צייט, ווען פּרעה'ס האַנט האָט נענומען אַלץ
שווערער דריקען די אירען, האָט גאָט געשלאָגען פּרעה'ן מיט
צרעת און ער איז קרעציג געװאָרען פון קאָפּ ביז פיס. דאָך
האָט פּרעה ניט גריננער נעמאַכט דעם יאָך פון די אידעף
און האָט ווייטער זיי געפּייניגט און גערריקט.

פּרעה'ס קרענק איז געװאָרען אַלץ ערגער און עס איז
איהם מיאוס געװאָרען דאָס לעבען. ער האָט צו זיך פעררופען
אַלע זיינע שטערענזעהער און מכשפים און פון זיי פערלאַנגט
אַן עצה װאָס צו טאָהן, כדי אויסנגעהיילט צו װערען פון
דעם צרעת. די שטערענזעהער און די מכשפים האַבען איהם
נעענטפערט :

,קיין צרעת-נעשלאַגענער קען ניט געהיילט װערען
סיידען ער ואַשט זיין לייב אין דעם בלוט פון אידישע
קינדער!"

פּרעה האָט זיי געפאָלגט, און בעפעהלען, אַרױסצורײיסען
מיט נגעוואלד אידישע קינדער פון דער שויס פון זייערע
מאמעס, און זיי אויסקוילען ; מיט דעם בלוט פון די קינדער
האָט מען נעמאַכט אַ באָד פאַר פּרעה צו באַדען זיין קרעציגען
קערפּער.

אָבער ניט נאָר האָבען איהם די דאָזינע בלוטיכעדער
ניט געהיילט, נאָר האַבען נאַך זיין קרענק ערגער געמאַכט.

אין דער זעלבער צייט זיינען געקומען צוויי פון פּרעה'ס
דיענער אין נושן און זיך פאַר איהם בעקלאַנט, אַז די אידען
זיינען פוי? און טהוען ניט די אַרבײט װאָס איז אויף זיי
ארויפגעלעגט נעװאָרען. הערענדיג דאָס האָט פּרעה געשריען
מיט רציחה :

190 דער אוצר

,זיי ווייסען די אידען, אַז איך בין זעהר קראַנק, דעריבער
האָבען זיי אויפנעהערט צו טאָהן מיין געבאָט. שפּאַנט גיך
איין מיין רייט-װאַנען און פיהרט סיך נאָך גושן;: איצט
וועלען שוין די אידען דערפיהלען מיין נאַנצען צאָרען!"

פּרעה איז אַריינגעזעצט געװאָרען אין רייטװאַגען און
ער האָט מיט זיך מיטגענומען צװאַנציג רייטער אויף פערד,
און צװאַנציג זיינען איהם נאַכגענאַנגען צו פוס, און זיי
זיינען אַװעק נאָך נושן. ווען זיי זיינען אַנגעקומען צו דער
נרענעץ פון לאַנד, און פּרעה'ס פערד איז אויסגעקומען דורכב-
צונעהן אַ שמאָלען פּלאַץ, האָט זיך דאָס פערד דערשראָקען
און אַ שפּריננ נעטאָהן אויף צוריק. דער קעניג איז אַרונטער-
געפאַלען. דאָס פערד האָט זיך אויסנעגליטשט און אין גע-
פאַלען אויף פּרעה'ן וועלכער איז נעלעגען אויף דער ערר.
פּרעה האָט נעמאכט ווילדע קולות פון װעהטאָג, ווייל דער
נאַנצער קערפּער איז געווען פול מיט קרעץ און וואונדען.
ווען די קנעכט האָבען נעזעהן אַז דעם קענינ'ס ליידען זיינען
אַזעלכע שווערע, האָבן זיי איהם אויף די הענט צוריקגע-
טראַגען קיין מצרים און איהם אַועקגעלענט אויפ'ן בעט.
פּרעה האָט געוואוסט אַז זיין סוף דערנעהנטערט זיך. עס
זיינען געקומען די קעניג'ן, אַלע מיניסטאָרען און דיענער,
און זיי האַבען ביטער געוויינט קוקענדינ אױף פּרעה'ס
צעוואונדעטען, פערבלוטינטען קערפּער.

די מיניסטאָרען זיינען צוגעגאַנגען צו פּרעה'ן און איהם
געראטען ער זאָל איבערנעבען די מלוכה צו איינעם פון זיינע
זיהז. פּרעה האָט נעהאַט דריי זיהן: דער עלטסטער האָט
געהייסען עתרו (אַסראָ), דער מיטעלסטער אַדיקאָם, און דער
יוננסטער, מאָריאָן, און צוויי טעכטער, בתיה און אכוזיה.
עתרו איז געווען אַ נאַר און א פּלוט, און אַדיקאָם איז געווען
קלונ און כיטרע און געלערענט אין דער עניפּטיאַנישער
װיסענשאַפט. ער איז געווען אַ סמיאוס'ער און קליין גע"
גניקסיגער. פּרעה האָט איינגעשטימט איבער צו געבען די

פון אלע מדרשים 191

מלוכה אַדיקאַמ'ען. זיין צרעת איז געװאָרען אַלץ ערנער און
דער ריח פון זיין קערפּער איז געווען אַזױ וי פון אַ נבלה.

פַּרעה האָט געלאָזט אויסרופען איבער'ן גאַנצען לאַנד
מצרים : ;אַדיקאָם איז קעניג!"

נאָך דריי יאָהר איז פּרעה געשטאַרבען, און זיין טוים
איז געווען אַ חרפּה און אַ בושה פאַר'ן נאַנצען פאָלק, ווייל
צוליעב דעם שלעכטען ריח פון זיין קערפּער אין ער ניס
באַלזאַמירט געװאָרען וי אַלע עגיפּטיאַנישע קעניגע, אה
זיינע דאַקטוירים האָבען ניט געקענט צו איהם צוטרעטען.

אָבער אַדיקאָם האָט נעצוואוננען די קנעכט, זיי זאָלען
איהם אַװעקטראַגען קיין צוען, מצרים, וואו עס האַבען זיך
נגעפונען די קברים פון די עניפּטיאַנישע קעניגע. און איהם

דאַרט בעגראַבען.
יזר

90
קינדער אָנשטאָט צינעל

די מצריים האַבען גערופען אַדיקאָמ'ען ,פּרעה", װאָס
ראָס איז דער נאָמען פון אַלע קענינע װאָס האָבען געקעניגט
אין מצרים; אָבער די עגיפּטישע געלעהרטע האַבען איהם
גערופען ,אבוז", וועלבעס מיינט אין עגיפּטיאַניש, קליין-
נעוויקסיג.

אַדיקאַם האָט נעפיהרט זיין מלוכה נאַך מיט מעהר
שלעכטקייט וי זיין פאָטער און ער האָט נאָך מעהר געלאָזט
פיהלען זיין יאָך אויף די אידען. ער איז אַװעק מיט זיינע
קנעכט נאָך גושן און שווערער געמאַכט די ארבייט אויף די
אידען, און בעשטימט אידישע אויפזעהער, און איבער זיי
האָט ער בעשטימט פּאַליציאַנטען פון צווישען זיינע עגיפֿי
טישע קנעכט.

192 דער אוצר

די פּאַליציאַנטען האַבען דאַן אין פּרעה'ס נאַמען געגעבען
צו די אירישע אויפזעהער דעם דאָזיגען בעפעהל:

,די אַרבײס מון געטאָהן ווערען יעדען טאָג און די
זעלבע צאָהל ציגעל מוז געשאַפען װוערען; נאָר אויב איהר
װועט ניט פאַלגען און ניט מאַכען די בעשטימטע צאָהל
יעדען טאָג---וועלען מיר אוים'ן פּלאַץ פון די ציגעל איינ-
מויערען אייערע קינדער".

און יעדעס מאָל ווען די אידען האָבען אױיסגעאַרבײיט
ווענינער צינע? וי די בעשטימטע צאָהל, זיינען די פּאַליצַי-
יאַנטען אַװעק צו די אידישע מאַמעס, האָבען פון זיי אַװעק-
געריסען זייערע קינדער און אַריינגעמויערט די קינדער אוים'ן
פּלאַץ פון צינעל.

פּרעה איז געװאָרען אַלץ מעהר אכזריות'דיג צו די אידען
און ער האָט זיי געצוואונגען זיי זאָלען אַלין איינמויערען
זייערע קינדער אין די ווענט פון די געביידעס. און ווען
אַ אידישער טאַטע האָט אַועקגעלעגט זיין אייגען קינד אויף
דער מויער און אַרױפנגעטאָהן ליים און ציגעל, האָבען זיך
פון זיינע אויגען טרעהרען גענאַסען און פון זיין האַרץ האָט
נעטריפט בלוט.. די לעבעדיגיבענראָבענע קינדער האָבען
געוויינט און געשריען, אָבער קיינער האָט זיך אויף זיי ניט
דערבארימט, און ראַטעווען זיי האָט קיינער ניט נעטאַרט!

אַ זעהר טרויערינע צייט האָבען אירען דורכגעלעבט אין
יענע יאַהרט!, אה זיי ה-עז געשריען צו גאָט, זיך צו איהם
אומגעקערט מיט'ן גאַנצען האַרצעי, געוויינט און געבעטען
צו איהם. זייער נעשריי איז דערהערט געװאָרען, און גאָט
האָט געזאַנט:

עאיצט וועל איך זיי בעפרייען פון פּרעה'ס הענט !*

פון אלע מדרשים 199
11
משה און די צינעלע

איינמאָל, ווען משה האָט געטאַשעט די שאֵף פון זיין
שווער יתרו, האָט ער געזעהן אַז אַ קליין ציגעלע איז אַרױס
פון דער סטאַדע און איז אַנטלאַפען. משה האָט זיך געלאָזען
נאַכלויפען די ציגעלע, אויס מורא זי זאָל ניט פערבלאַנדזשעט
ווערען אין מדבר און שטאַרבען פון הונגער און דאָרשט.

נאַכלויפענדיג האָט משה דערזעהן װוי די ציג געהט-צו
צו אַ קװאָל װאַסער און זי טרינקט. דאַן האָט משה פער-
שטאַנען אַז די ציג איזן געווען דורשטיג און דערפאַר אין
זי אַנטלאַפען פון סטאַדע. משה איז דאַן צונעגאַננען און האָט
געזאַנט :

,טייערע ציגעלע מיינע, ווען איך ואַלט געווען וויסען
אַז דו כיסט דורשטיג, װאָלט איך דיך ניט געווען נאַכגעיאָגט".

ווען די ציג האָט נעענדיגט טרינקען, האָט משה מיט
גרויס רחמנות זי גענומען אויף זיינע אַקסלען און זי גע-
טראַנען דעם נאַנצען וועג ביז ער איז צוריקגעקומען צו דער
סטאַדע. דאָס צינעלע איז יונג און שװאַך, האָט ער זיר
געטראכט, און דערפאַר מוז איך עס טראַנען.

דאָס איז זעהר נעמעלען געװאָרען אין נאָט'ס אוינען
און ער האָט געזאָנט צו משה'ן:

,גרויס איז דיין רחמנות ! און דערפאַר װאָס דו האָסט
חס געהאַט אױיף דער צינ, װעסטו זיין דער פיהרער פון
מייז פאלק ישראל און זוכה זיין צו ווערעז זייער נעטרייער
פּאַסטוך",

יט

194 דער אוצר

92
די גרויסע זעהונג

משה האָם געפּאַשעט זיינע שאָף אויף דער צוייטער
זייס מדבר אום זיי צו דערווייטערען פון פרעמדע פעלדער.
איינמאָל ווען משה איז צוגעקומען צו דעם באַרג חורב האָט
ער נעזעהן וי דאָרט וואקסט-אויס אַ דאָרען. און זעהר מיאוס
האָט אויסגעזעהן דער דאָרן. ער איז געווען נידעריג און זיינע
בלעטער זיינען געווען פול מיט שטעכעכץ. קוקענדיג אויף
איהם האָט משה געטראַכט:

,צו דעם דאָרן אין מדבר ביסטו געגליכען, מיין פאָלק
ישראל. ביסט אַזױ פערמיאוסט וי ער, און אַלע װאָס זעהן
דיך דערווייטערען זיך פון דיר!*

װי ער אין אַזױ געשטאַנען פערזונקען אין מחשבות
ווענעז די ליידען פון זיין פאָלק-- האָט ער דערזעהן וי עס
האָט פּלוצים אַרױסגעשפּאַרט אַ פלאַם פון דעם דארן } משה
האָט זיך אויפנעכאַפּט און געזאַנט :

,צו דעם דאָזינען דאָרן האָב איך פערנליכען מיין פאָלק
ישראל, און עס איז פּלוצים אַרױס דער פלאַם איהם צו
פערטילינען... װעט טאַקי מיין פאָלק אונטערנעהן ?"

און ווען משה האָט נעזעהן װוי דער דאָרן ברענט אין
פייער און ווערט דאָך ניט פערברענט, אין זיין טרויער
פערשוואונדען און ער איז געװאָרען פרעהליך. באַלד האָט
ער דערהערט אַ שטימע װאָס האָט צו איהם נערעדט:

,פּונקט וי דער דאָרן איז ניט פערברענט געװאָרען פון
דעם פלאַם װאָס פלאַקערט אין איהם, וועט אויך דאָס אירישע
פאלק ניט אויפהערען צו לעבען. יעדעס פייער װאָס מ'וועט
אויף זיי אָנצינדען װועט פערלאַשען ווערען, און קיין צרה
און אומנליק װעט זיי פערטילינען !"

פון אלע מדרשים 198
93
אידישע טרייהייט

ווען פּרעה האָט געזאַנט ,הבה נתחכמה", לֿאָמיר זיך
קליגען געגען די אידען האָט ער צוזאַמענגעקליבען די אידען
און האָט צו זיי געזאַנגט: ,איך בעט אייך העלפט מיר היינט
אַ ביסעל אַרבייטען". פּרעה האָט גענומען אַ קאָרב מיט אַ
גראָכ:אייזען, האָט געגראָבען די ערד און געמאַכט צינעלֿ
היינם קען מען זיך פאָרשטעלען אַז װער עס האָט געזעהן
פַּרעה'} גראָבען ליים און מאַכען ציגע? האָט ער אויך געי
מאַכט צינעל. דען וי קען אַנדערש זיין ? באַלד זיינען אָנגע-
קומען אַלֶע אידען און פלייסיג זיך גענומען צו דער אַרבייט
צו מאַכען ציגעל. און געאַרבײיט האָבען זיי מיט אַלע כחות,
ווייל די אידען זיינען געווען געזונטע,. שטארקע מענשען.

ווען עס איז געװאָרען פֿאַרנאַכט, האָט פּרעה בעשטעלט
,נוגשים", שקלאַפען טרייבער, און האָט זיי געהייסען איבער-
צעהלען די ציגעל װאָס די אידען האָבען געמאַכט אין דעם
טאָג. די נונשים האַבען איבערנעצעהלט. האָט נאָכדעם פּרעה
נעזאָגט צו די אידען : ,אַזױ פיעל װעט איהר מיר צושטעלען
יערען טאַנ".

די נוגשים זיינען נעווען מצרים אוֹן זיי האָט פּרעה
בעשטימט איבער אידישע שוטרים, און די אידישע שוטרים
זיינען געווען פּעראַנטװאַרטליך פאַר די אידען. ווען פּרעה
האָט אַרױסגעגעבען זיין געזעץ אַז מעהר זאָל מען די אידען
ניט נעבען שטרוי צו מאַכען צינעל, און אַז זיי זאלען אַלֵיין
זוכעזן שטרוי, האָבען די נונשים געפונען אַז עס פעהלט אויס
צינעל, די אידען האָבען ניט געמאַכט די בעשטימטע צאָהל.
פלענען די נונשים שלאַנען די אידישע שוטרים אום זיי
צו צווינגען אַז זיי זאָלען אַרױיסגעבען יענע אידען װאָס
האַבען ניט נעמאַכט די בעשטיסטע צאָהל, אָבער די שוטרים

196 דער אוצר

האַבען בעָסער זיך נעלאָוט שלאַנען און זיי האָבען ניט
אַרוסגענעבעז זייערע ברידער.

דערפאר שפּעטער, ווען די אידען זיינען אַרױס פון מצרים,
און דער אייבערשטער האָט געהייסען משה'ן אַז ער זאָל
אויסוועהלען זיבעציג זקנים, עלטסטע װאָס זאָלען משפּט'ן
דאָס פאָלָק, האָט משה רבינו געזאָגט פאַר'ן אייבערשטען:
,איך ווייס ניט וװוער עס איז פּאַסענד פאַר אזא אַמט און
ווער עס איז ניט פּאַסענד". האָט איהם דער אייבערשטער
געענטפערט : קאָט יענע טרייע אידען, די שוטרים װאָס האָבען
זיר געלאַזט שלאָגען פאַר זייער פאָלק, זיי זאָלסטו מאכען
פאַר די ריכטער פון פאָלק". פון דעם לערנען מיר אַז דער
װאָס אָפּפערט זיך פאַר אידען אין ער זוכה צו כבוד און
נדולה און צו רוח הקורש.

= ייט

94
די נגרעניצען פון מצרים

אין יענע צייטען איז פאַרגעקומען אַ שטרייט צווישען
דער מלוכה פון מצרים און דער מלוכה פון כוש איבער די
נרענעצען פון די צוויי לענדער. די מצריים האָבען בעפעהלען

די כושים זיי זאָלען ניט אַריבערגעהן די עגיפּטיאַנישע גרענעץ
און ניט קומען אויף עניפּטענ'ס פעלדער. די כושים האָבען
נעענטפערט, די פעלדער זיינען זייערע און די מצריים האָבען
אין זיי קיין חלק ניט.

עס איז אָנגעגאַנגען אַ לאַננע מלחמה צווישען די צויי
פעלקער און פיעל בלוט איז פערנאָסען געװאָרען. נאָר ווען
נאָט האָט פערפלייצט דאָס לאַנד מצרים מיט זשאַבעס, האָבען
שוין דאַן ביידע, די מצריים און די כושים, געוואוסט װאָס

פון אלע מדרשים 197

עס זיינען די נרענעצען פון זייערע לענדער. די גאַנצע שטרעקע
לאַנד וואו עס זיינען קיין זשאַבעס ניט געקומען האָט בע-
לאַנגט צו די כושים, און די איכעריגע לענדערייען װאָס
זיינען פערפלייצט געװאָרען פון זשאבעס האָבען בעלאַנגט
צו מצרים. די עניפּטיאַנער האָבען דאַן בעשטימט זייערע
נגרענעצען און שלום געמאַכט מיט די כושים.

יי אט

95
די שטראָף פון שוועכלינגע

ווען משה איז געקומען נאַך מצרים האָט ער זיך נע"
ווענדעט צו די עלטסטע פון פאָלק און געזאַנט :

זייט אַזױ גוט און קומט מיט מיר און מיט מיין ברודער
אהרן צו פּרעה דעם קעניג פון מצרים און לאָמִיר איהם
איבערגעבען אַלץ װאָס אונזער נאָט האָט געהייסען!"

דאָס פאלק האָט געזעהן דעם כבוד ואָס משה האָט
אויסגעטיילט צו די עלטסטע פון דער געמיינדע און זיי
זיינען געווען צופריעדען. משה און אהרן און די זקנים
האַכען זיר געלאָזט צו פּרעה'ס פּאַלאַץ. אָבער ווען זיי האָבען
זיךד דערנעהנטערט צום פּאַלאַץ, האָבען זיך די אידישע
פיהרער דערשראַקען, און זיך איינער נאַכ'ן צווייטען צוריק-
נעצויגען, ביז עס איז ניט געבליבען איינער פון זיי. אַלע
זיינען שטילערהייד אַװעק אַהיים. גאָט האָט אויף דעם פער-
איבע? נגעהאַט און געזאָגט:

,דערפאַר װאָס זיי האַבען דאָס געטאַהן, דעריבער ווען
זֵיי וועלען קומען אויפ'ן באַרג סיני מקבל זיין די תורה --
װועל איד זיי הייסען אַרונטערנעהן פון דאָרט".

198 דער אוצר

96
אין פּרעה'ס פּאלאץ

8 נרויסע מויער האָט אַרומגערינגעלט פּרעה'ס פּאַלאַץ
און אין איהם האָבען זיך געפינען פיער הונדערט טיהרען.
ביי יעדער טיהר זיינען געשטאַנען לייבען און בערען און
לעמפּערטען, גרייט צו פערצוקען יעדען מענשען וועלכער
קומט אין פּאַלאַץ אַ ניט-נעלאַדענער,. און ווען געלאַדענע
מענשען האַבען זיר געמעלדעט צום קעניג,. האָט פּרעה נע-
נעבען אַ בעפעה? צו זיינע כשוף-מאַכערס זיי זאָלען אונטער-
טעניג מאַכען די ווילדע חיות, אַז זיי זאָלען די בעזוכער
ניט אַנריהרען.

און ווען משה און אהרן זיינען צוגעקומען צו דער מויער,
האַבען זיך אַרום זיי צונויפגעזאַמעלט אַלע חיות און זיי
האבען געלעקט זייערע פיס וי אַ הונט זיין בעל הבית. משה
אוזן אהרן זיינען דורכגענאַנגען די מויער און געקומען ביז
צום טויער פון פּאַלאַץ. ווען די כשוף-מאַכערס האָבען זיי
דערזעהן, האַבען זיי אויף זיי אָנגערייצט צוויי יונגע לייבען.
משה האָט אויפגעהויבען אַ שטעקען, און די לייבען זיינען
דערשראַקען געװאָרען, און זיי האָכען אויך גענומען לעקען
די פיס פון משה און אהרן און זיך מיט זיי נעפרעהט וי
אַ הונט ווען זיין בעל הבית קומט אַהיים. ווען משה און
אהרז זיינען אַרייננעקומען אין פּאַלאַץ און פּרעה האָט זיי
דערזעהז, איז ער דערשראַקען געװאָרען, און ער האָט אויס"
נעשריעו:

,צום טויט זאָלען געפיהרט ווערען די וועכטער פון די
טויערעז, דערפאַר װאָס זיי האָבען געלאזט דידאַזיגע מענשען
אַנקומען אין פּאַלאַץ!*

די וועכטער זיינען גערופען געװאָרען פאַר פּרעה'ן,
וועלכער האָט זיי נעזאַנט:

פון אלע מדרשים 199

,פאַר װאָס האָט איהר דאָס נעטאָהן -- פאַר װאָס האָט
איהר געלאָזט אַריינקומען דרי מענשען, וועלכע איך האָב ניט
נערופען ?*

די וועכטער האַבען געענטפערט :

,ביי דיין לעבען שווערען מיר, אונזער האַר קעניג, אַז
מיר האַבען די מענשען ניט נעזעהן און מיר ווייסען ניט
ווער עס האָט זיי נעבראַכט אַהער!"

פרעה האָט זיי ניט נעגלויבט און געגעבען אַ בעפעה?
זיי צו טויטען.

נאָכדעם האָט פרעה נעזאָגט צו משה'ן און אהר'ען:

;זאַגט מיר, ווער זייט איהר?"

;מיר זיינען די שלוחים פון נאָט"-- האָבען משה און
אהרו נעענטפערט.

,און װאָס פערלאַנגט איהר פון מיר?*--האָט פּרעה
געפרענט.

,מיר ניבען דיר איבער דעם בעפעהל פוֹן נאָט -- האָבען
זיי נעענטפערט-- שיק אַרױס זיין פאָלק און לאָז עס צו איהם
דיענען"- ‏ /

ווען פּרעה האָט דאָס דערהערט האָט ער געשריען מיט
כעס :

ווער איז דאָס דער נאָט, װאָס איך זאָל זיך צו איהם
צוהערען און בעפרייען דאָס פאלק ישראל? אין איהם נאך
וועניג, ואס ער האָט מיר קיין מתנה ניט געשיקט וי עס
טהוען אַלַע װאָס קענען מיין נאַמען, און ער װאַנט נאַך פון
מיר צו פערלאַננען אַזא זאַך? איך קען ניט אייער גאָם,
אוז די אידען װעל איך ניט אַרויסשיקען !"

ווען פּרעה האָט געענדינט ריידען און ער האָט נעקוקט
אויף סמשה און אהרן, האָט ער געזעהן אַז זייער הויך איז
וי פוז אַ צעדערבוים און זייערע אוינען לייכטען וי די זון.

200 דער אוצר

ער האָט זיך אויך פערטראַכט אין דעם ואונדערבאָרען
שטעקן װאָס משה האָט געהאַלטען אין האַנט, און ער האָט
חרטה נעהאָט אויף די בייזע ווערטער ואס ער האָט צו זיי
נערעדט. באַלד האָט ער געזאָגט:

ואַרט דא, איך על אַריין אין מיין ביבליאָטעק, אפשר
װועל איך געפינען װאָס מען האָט נעשריבען ווענען אייער נאָט
און איד על וויסען װאָס ער אין*.

פּרעה איז אַװעק און געפונען וי עס שטעהט פערשריבען
אין זיינע ביכער: דער גאָט פון מואב און דער גאָט פון עמון
און דער גאָט פון צידון. ער האָט זיך אומגעקערט צו משה
און אהרן און געזאָגט :

,צווישען די געטער פון אלע לענדער האָב איך געזוכט
און איך האָב קיין געדעכעניש ניט געפונען פון אייער גאָט !"

משה און אהרן האָבען געענטפערט :

,נאַריש ביסטו צו זוכען דעם גאָט פון די אידען צווישען
די טויטע געטער! אַ לעבעדיגער נאָט איז אונזער נאָט אוו
ער איז דער קעניג פון דער וועלט!"

,װואָס איז אייער נאָט"-- האָט פַּרעה נעפרעגט --, איז
ער יונג אָדער אַלט? האָט ער פיעלע לענדער איינגענומען,
און װוי אַלט איז ער געווען ווען ער איז אַרױף אױיף זיין
קענעגליכען שטוהל?*

משה און אהרן האָבען נעענטפערט:

,פיט דעם כח פון אונזער נאָט און זיין גבורה איז פו?
די וועלט. איידער עס האָט נאַך נעלעבט יעדע בעשעפעניש
איז ער שוין געווען, איז און װועט זיין ביז דעם סוף פון
אַלּע וועלטען. אויך דיך האָט ער בעשאַפען און אין דיר
אַריינגעגעבען דעם גייסט פון לעבעו!"

,אוז מיט װאָס בעשעפטינט זיך אייער נאָט?"-- האָט
פּרעה ווייטער געפרענט.

און משה און אהרן האַבען געענטפער:

פון אַלע מדרשים 201

,אונזער גאָט בויגט די הימלען און בעפעסטיגט די ערך,
פון זיין קו? ברעכען אַרױס פּלאַמען פייער, ער צוברעכט
בערג און צושמעטערט פעלזען; זיין בויגען איז פייער, זיינע
פיילען זיינען פלאַם, זיין שפּיזן אין אַ פייער-צונג, זיין
פּאַנצער ואָלקענס, זיין שווערד אין אַ בליץ, ער בעשאַפט
בערג און טהאָלען, ער בעדעקט די בערג מיט גראָז, לאָזט
אַרונטער רעגען און טהוי, זעצט אַרונטער קעניגע און הויבט
זיי אויף!.."

,איהר זאנט לינען 1" -- האָט פּרעה געשריען --,איך בין
דאָך דאָס דער האַר פון דער וועלט און איך האָב זיך זעלבסט
בעשאַפען, און מיין טייך נילוס, און קיין אַנדערער נאָט
אויסער מיר איז ניטאָ!"

פּרעה האָט צוזאַמען גערופען אַלע זיינע געלעהרטע און
זיי געזאגט :

,זאַנט מיר איך בעט אייך: האָט איהר ווען געהערט
וועגעזן דעם גאָט פון די דאַזיגע מענשען?"

די געלעהרטע האָבען פּרעה'ן געענטפערט :

,ווענען דעם גאָט פון די דאָזיגע מענשען האָבען מיר
געהערט, אַז ער איז אַ זוהן פון חכמים און אַ קינד פון די
אַכטע קעניגע".

ווען פּרעה האָט דאָס געהערט האָט ער געזאָגט צו משה'ן
און אהרן'ען :

,איך קען ניט דעמדאַזיגען גאָט און איך װעל די אידען
ניט אַרויסשיקען!"

און גאָט האָט געזאָגט :

,דערפאַר װאָס פּרעה האָט אַזױ גערעדט וװועט קומען אַ
טאָג ווען ער װעט זאַנען: גאָט איז גערעכט און איך האָב
נעגען איהם געזינדינט, און צו משה'ן און אהרן'ען װועט ער
זאנען: נעהט פערלאָזט מיין לאַנד צזאַמען מיט אייער
פאלק ישראל}.."

202 דער אוצר

97

ים און ערד

ווען די מצריים האָבען געזונקען האָט דער ים געזאָגט :

;איך וװועל אױסשפּײיען די דאַזיגע פיעלע מתים אויף
דער יבשה כדי זיי זאלען ניט פעראונרייניגען מיין װאַסער |"

ווען דער ים האָט גענומען אַרױסװאַרפען פון זיך די
קערפּערס פון די מצריים, האָט די ערר פּראָטעסטירט און
געזאָגט : |

,איך קען דידאַזיגע מתים ניט צונעהמען! ווען איך
האָב צוגענומען הבל'ס בלוט האָט מיר גאָט געואגט:
,פערשאַלטען זאָל זיין די ערד!"--- וי זשע קען איך איצט
צונעהמען דאָס בלוט פוֹן דידאָזיגע פיעלע מתים|"

און די ערר האָט זיי צוריק אַריינגעװאַרפען אין ים אַרין!

גאָט האָם זיך אַרייננעמישט און געזאָגט :

;דערפאַר װאָס פּרעח האָט געזאָגט: גאָט איז דער נע-
רעכטער און איך און מיין פאָלק זיינען די רשעים, װע?ל איך
נעבען די מצריים אַ בעערדיגונג".

אוז נאָס האָט בעפעהלען די ערד: ,נעהם אריין אין
זיד די מתים און זאַלען זיי האָבען אין דיר אַ קבר!"

ייידיקגר--

98
עוזא און מיכאל

ווען אַלֶע אידען זיינען אַרױס פון ים, זיינען אריין אַהין
די מצריים, טראַכטענדיג זיך: אָט האָט משה געמאַכט א
װעג אין ים, לאָמיר נאַכלויטען די אידען און זֵיי כאַפּעןן
און נאָט האָט געקוקט אויף דעם לאַגער פון די מצריים
דורך פייערדיגע און װאָלקענדיגע זיילען. דער װאָלקען-זײפ
האָט פּערװואַנדעלט דאָס װאַסער אין ליים, און דער פייער-זייפ

פון אַלע מדרשים 203

האָט עס געמאַכט זיעדען, אַזױ אַז ביי די פערד זיינען רי
קלאַנס אַרונטערגעריסען געװאָרען, און די רעדער פון די
וועגענס זיינען אַרונטערנעפאַלען און פערברענט געװאָרען;
דאַן האַכען די וװואַסער ווענט זיך גענומען צוזאַמעננעהן און
פערזינקען די מצריים.

און ווען עוזא, דער שר פון מצרים, האָט דאָס געזעהן
איז ער אַװעקגעלאַפען צו גאָט און געזאַגט:

,האַר פון דער וועלט! גערעכט און אמת כביסטו דאָך
אין דיין משפּט, ניטאַ ביי דיר קיין עולה און קיין פערבלענ-
דונג, פאר װאָס זשע משפּט'סטו היינט אַזױ מיינע קינדער,
ניט וי זיי האַבען זיר פערדיענט ? האַבען דען מיינע קינדער
פערזונקען דיינע קינדער, אָדער האַבען זיי זיי אויסגע'הרנ'עט
אַדער אויסגע'שחט'ען? זיי האַבען דאָך זיי גאָרניט געטאַהן
אויסער װאָס זיי האָבען געצוואוננען צו אַרבײטען אין הויז
און אין פעלד, און אפילו פאַר דער דאַזינער אַרבײט האָבען
דיינע קינדער געקראַגען זייער לוין, ווייל די מצריים האָבען
זיי געליהען זעהר פיע? נאָלדענע און זילבערנע כלים".

און גאָט האָט צוזאַמעננגערופען די שופטים פון הימע?
און צו זיי געזאַנט :

,משפּט איהר צווישען מיר און עוזא'ן! אין אַמאָלינע
יאַהרען איז געווען א חונגער אין לאַנד מצרים, און יוסף איז
געקומען און נעראטעװועט די מצריים פון טויט און ער האָט
איבער זיי געקענינט, און אַלע עניפּטער זיינען געווען זיינע
קנעכט; נאָר ווצן מיינע קינדער זיינען געקומען נאָך מצרים,
האבען די מצריים שנע? פערגעסען די טובות און חסרים
װאָס מען האָט זיי נעטאָהן, און זיי האָכען פערשקלאַפט
יוסף'ס ברידער און זיי נעמאַטערט און געפּייניגט אַזױ לאַנג
ביז דאָס געשריי פון מיינע קינדער איז צו מיר אַנגעקומען.
ווען איך האָכ דאָס געזעהן, האָב איך געשיקט משה'ן און
אהרוז'ען זיי צו העלפען. און זיי זיינען אַװעק צו פּרעהן אוֹן
צו איהם נגערעדט אין מיין נאַמען ר זאל בעפרייען די קינדער

24 דער אוצר

ישרא?. ער האָט ניט געװאָלט פאַלגען און איך האָב איהם
געשלאַנען. ער האָט נאָך שווערער געמאַכט זיין יאָך איבער
זיי און נאָר מעהר פערביטערט זייער לעבען. און איצט יאַנט
ער נאָך די קינדער מיינע און וויל זיי כאַפּען און פערטיליגען!*

און די מלאכים האַבען נעזאַנט :

,גערעכט ביסטו נאָט אין אַלע דיינע וועגען!*

און עוזא האָט פאָרגעלייגט זיינע טענות:

,אמת, מיינע קינדער האָבען שלעכטס נעטאָהן און זיי
האַבען געגען דיר פיעל געזינדינט, אָבער דן ביסט דאָך אַ
גנעדינער גאָט און אַ גוטער--האָב רחמנות אויף מיינע
קינדער און ראַטעװוע זיי פון טויט !*

אין דער סעקונדע איז דער מלאך מיכא? אַוועקגעפלױינען
נאָך מצרים און אַרױיסגענומען פון איינער פון די געביידעס
װאָס די אידען האַבען אויפגעבויט, אַ צינע? און א שטיק
ליים און דאָס אידישע קינד ואָס איז דערמיט געווען צו-
נעקלעפּט. און ער האָט זיך געשטעלט פאַר גאָט און געזאַנט ‏

װוועסטו, אַ נאָט, טאָהן חסד מיט די, וועלכע האָבען
אויסגע'הרג'עט אונשולדיגע קינדער?"

ווען עוזא האָט דאָס געזעהן איז ער שטי? נעבליבעף
דאַן איז נעקומען שפטיאל און זיר געשטעלט פאַר גאָט און
געזאַנט :

,וועסטו אויף אַזעלכע רחמנות האָבען און ניט פערטי-
לינען די מצריים פון אונטער דיינע הימלען?"

אין יענער מינוט האָט זיך דאָס ואַסער צושטורעמט,
און די כוואליעס האַבען געברויזט און געשוימט און דער
גאַנצער ים איז געװאָרען וי אַ זידינער קעסעל: שװאַרצע
װאָלקענס האַבען זיך פערשפּרײיט איבערן גאַנצען הימעפ.
און די שטערען זיינען פינסטער געװאָרען. א שטורעם-ווינט
האָט אױיסגעבראַכען און געברומט און געוויינט; די אָפּנרונ-
דען זיינען געעפענט נעװאָרען --און די מצריים האַָבען אָנ
געהויבען צו זינקען.

פון אַלע מדרשים 08

און די צייט ווען די מלאכים זאַנען שירה צו גאָט איז
געקומען -- און זיי האָבען זיך פערזאַמעלט נאַנצע מחנות.
אָבער אַזױ באַלד וי זיי האַבען געעפענט זייער מוי?ל צױ
זאַנען שירה, האָט גאָט געזאָגט :
,ניט זינגט היינט! -- מאָרגען װעט איהר זיננען! וי
קען איך הערען נעזאַנג, ווען מיינע בעשעפענישען זינקען
איזן ים!"
6

9
דער שטן איז מקטרג

ווען דער ים איז געשפּאַלטען געװאָרען און עס אין
נעמאַכט געװאָרען פּלאַץ פאַר די אידען צו אַריבערגעהן, אין
דער מלאך גבריא? געגאַנגען פאַראויס און ער האַט געזאַגט
צו דעם װואַסער אויף דער לינקער זייט:

,ניט אָנריהרען זאָלסטו די אידען און זיי ניט פער-
ניכטען, ווייל עס װועט קומען א צייט ווען זיי וועלען לייגען
תפלין אויף דער לינקער האַנט".

דאָס װאַסער האָט געפאָלגט גבריאל'ס בעפעהל? און זיך
אָפּגערוקט, דאַן האָט גבריאל געזאַנט צו דעם װאַסער אויף
דער רעכטער זייט:

,היט זיך ניט אָנצוריהרען די אידען וועלכע געהן מקבל
זיין גאט'ס תורה, װאָס װעט זיי געגעבען ווערען מיט זיין
היילינער רעכטער האַנט!"

אין יענעם מאַמענט איזן דער שטן געקומען פאַר נאָט
און ער האָט געזאָגט :

,ריכטער פון דער גאַנצער וועלט ! וועסטו טאָהן אַזעלכע
נרויסע נסים פאַר די קינדער ישראל וועלכע האָבען געדיענט
אין מצרים פרעמדע נעטער און זיך צו זיי געבוקט ?*

און גאָט האָט דעם שטן געענטפערט :

206 דער אוצר

ניט אויס וואױילטאָג האָבען די אידען נעדיענט די
מצרי'שע אָפּגעטער, נאַר אויס פיעל שווערער אַרבייט און
נרויסע ליידען, אין וועלכע זיי האָבעז זיך געפונען יענע אַלע
יאַהרען. דעריבער האָב איך זיי פערגעבען און װעל זיי פאַר
יענע מעשים ניט משפּט'ן, ווייל דאָס גאַנצע פאָלק איז אונ-
שולדינ !"

דאָס האָט פערמאַכט דעם שטן'ס מויל און ער האָט
אויפגעהערט רערען.

און גאָט האָט געמאַכט אַרױסואַקסען בוימער פון אַלער-
ליי פרוכטען אין די ואַסעריװוענט װאָס זיינען געשטאַנען
אויף דער לינקער און רעכטער זייט פון די אידען, און די
אידישע פרויען, ווען זייערע קינדער האַבען זיך צעוויינט,
האַבען אַרײינגעטאָהן די הענט אין -ים אַריין און אָפּגעריסען
טייערע און זיסע עפּעל און מילגרוימען און גענעבען זייערע
קינדער צו עסען און זיי האָבען אויפגעהערט וויינען.

יי אט

100
די טעמים פון מן

דער מן װאָס אידען האָבען געגעסען אין מרבר האָט
געהאָט דעם טעם פון מילך, האַניג, פיינע ברויט געשמאָלצען
מיט אוי?, און אלערליי מאכלים, געטרענקע און זיסע זאַכען,
װאָס יעדער איינער האָט נאָר געװאָלט. ווען אַ קינד האָט
געגעסען דעם סמן האָט ער געפיהלט דעם טעם פון גוטע
מילך, און ווען אימעצער האָט געװאַלט האָבען האַניג, האָט
ער געגעסען דעם מן און געהאַט דעם זיסעסטען האָנינ; די
זקנים און דאָס פאלק האָבען אין דעם מן געפיהלט דעם טעם
פון בעסטען ברויט װאָס זיי האַכען ווען נעגעסען. אויך איז
דער געשמאַק פון מן געווען װוי פון די טייערסטע בשמים.

פון אַלע מדרשים 207

ווען עס איז אָבער געקומען שבת איז דער ריח פון מן
נאָך בעסער נעװאָרען און האָט טויזענד מאָל שעהנער אויס-
געזעהז וי אין די אַנדערע זעקס טעג פון דער װאָך. און ווע}
איינער האָט געזאָגט: איך פויל זיך היינט אַביסע? אַרױס-
צוגעהן אין פעלד אַרײן קלייבען דעם מן, האָט ער געפונען
דעם מן גלייך ביי זיין טיהר און געקענט אויפקלייבען וויפיעל
זיין האַרץ האָט געגלוסט.

און פאר די מענשען וועלכע האָבען זיך נעפוילט אפילו
אַרויסצוגעהן פאַר דער טיהר און זיינען געלעגען אין זייערע
בעטען, איז דער מן געפאַלען נלייך אין זייערע הייזער אַריין
און זיי האַבען בלויז געדאַרפט אויסשטרעקען זייערע הענט
און עסען !

יט

101
דער טעם ליגט אין דעם זעהן

ר' חנניה און ר' יונתן האָבען געפרעגט ביי נחום טלמיא:
;איז דאָס דען זענליך אַז פון דעם מן וועלכער האָט אין
זיר געהאַט אַ?ערלײי טעמים, זיינען די אידען נאַך אלץ
געבליבען הונגעריג ?*

װאָס האָט מנחם טלמיא געטאָהן? ער האָט פאר זיי
נעבראַכט צוויי מעלאַנען. איינער איז געווען א גאַנצער, דער
אַנדערער אַ צופאַלענער. נאָכדעם האָט ער זיי געפרענט:
וויפיעל איז ווערטה דער נאַנצערל"

,צוויי מנה", האָבען זיי געענטמערט.
,אוז וויפיעל איז ווערטה דער צובראַכענער?"
,איין מנה", האָבען זיי געענטפערט.

,וואָרום ?" האָט מנחם ווייטער געפרעגט. ,דער גאַנצער
איז ניט נרעסער פון דעם צובראַכענעם, און שפּעטער װועט

208 דער אוצר

ימעז דאָך דעם נאַנצען אויך צושניידען. דאָס צייגט, דאָס אַזױ
וי דער מענש האָט הנאה פון דעם טעם, אַזױ האָט ער אַויך
הנאה פון זעהן די זאַך װאָס ער עסט".

דיה
102
איידער די תורה איז געגעבען געװאָרען

ווען עס זיינען געווען פאָריבער דריי מאָנאַטען זייט
אידען זיינען אַרױס פון מצרים, האָט גאָט געזאָגט :

;איצט װעל איך געבען דעם פאָלק ישרא? מיין תורה,
ווייל זיי חאַבען שוין פון זיך אָפּנעװאַשען די אונריינקייט
פון מצרים, און האָבען זיר גערייניגט אין פערלויף פון די דריי
מאנאטען װאָס איך האָב זיי נעשפּייזט מיט דעם ברויט פון
הימעל פאַר זיי געטאָהן גרויסע וואונדער. איך על אָבער
פריהער געהן צוֹ די פעלקער פון דער וועלט און זיי פרענען :
מוילט איהר מקבל זיין מיין תורה, צי ניט ?" און אויב עס
װעט זיך געפינען א פאָלק װאָס װעט וועלען מיין תורח,
וװועט עס ווערען אַ טייל פון אידישען פאלק און איך וועל
איהם דערפאַר גוטעס טאָהן. זאָלען זיך די אַנדערע פעלקער
שפּעטער ניט קענען בעקלאַנען, אַן ווען דער נאט פון די
אידען װאַלט געווען זיי אָנגעבאָטען די תורה װאַלטען זיי
זי אויך נגעווען אַנגענומען!.."

און נאָט האָט זיך בעוויזען צו די קינדער פון עשו און
צו זֵיי געזאני :

פווילט איהר אָננעהמען מיין תורה אום אַז איהר און
אייערע קינדער זאָלט לאַנג לעבען ל"

,ואס שטעהט געשריבען אין דער תורה?. --- האָבען
עשָו'ס קינדער נעפרעגט ביי גאָט.

פון אַלע מדרשים 209

;אי מיין תורה שטעהט געשריבען: ,לא תרצח, (זאָלסט
ניט מאַרדען)" -- האָט נאָט געענטפערט.

;חלילה ‏ -- האָבען עשו'ס קינדער נגעענטפערט -- מיר
קענען דיין תורה ניט אָננעהמען. מיר זיינען קריעגס-מענשען
און אויף אונזער שווערד לעבען מיר!*

און נאָט איז געקומען צו די קינדער פון ישמעאל און
צו זיי געזאַנט :

ווילט איהר אַננעהמען מיין תורה, וועלכע איז אַ קװאַל
פון לעבען פאַר אַלֶע װאָס היטען זי אִפּ?*

; לַאָמִיר הערען װאָס עס שטעהט אין איהר געשריבען"---
האַבען די ישמעאלים געפאָדערט.

און אַזזי באַלד וי נאָט האָט נעזאַנט, אַז אין דער תורה
שטעהט נטשריבען ,לא תגנוב (זאָלסט ניט ננב'ענען)* האָבען
די ישמעאלים געענטפערט :

,ניין, ניין ! מיר קענען אַזאַ תורה ניט אָננעהמען!*

און אויך צו די איינוואוינער פון צור און צידון און אַלע
מעלקער פון לאַנד כנען האָט זיך נאָט בעוויזען און אָננע-
באַטען :

,נעהמט אַן מיין תורה---און עס װעט אייך נוט זיין
און איהר װעט לאַנג לעבען אין אייער לאַנד".

די כנענים האָכען נעפרענט װאָס עס שטעהט אין דער
תורה. נאָט האָט זיי געענטפערט :

,אין דער תורה שטעהט: זאָלסט האַבען אַן עהרליכע
וואג, צַ פולע געוויכט און א פולע מאָס 1"

,מיר נויטינען זיך ניט אין א תורה וועלכע האָט אַזעלכע
געזעצען און פּעראַרדנונגען!"? -- האָבען די כנענים
געענטפערט.

און װוען עס האָט זיך ניט געפונען אויף דער גאַנצער
וועלט איין פאלק װאָס זאָל וועלען אַננעהמען נאָט'ס תורה,
איז נאָט געקומען צו די אידען און זיי געגעבען די תורה.

210 דער אוצר

103
גאָט און זיין משפּט איז גערעכט

ווען משה האָט צוגעזעהן די עולות, נזלות און רויבערייען
װאָס רייכע און שטארקע בענעהן נגענען די אָרימע און הילם-
לאַזע, איז ער געװאָרען זעהר טרויעריג און ער האָט געזאָגט
צו נאָט :

,אַ ריכטער פון דער גאַנצער ועלט! פאַר װאָס לאָזטן
שלעכטס טאָהז דעם גערעכטען און טוסט גוטעס דעם רשע?
פאַר װאָפ פערמאַכסטו דיינע אויגען פון זעהן דאָס שלעכטע
-- זעהסט די עולות און האַלסט זיי ניט אִפּ? מאַך מיך
פערשטעהן, אַ נאָט, די סודות פון דיינע משפּטים, כדי איך
זאל קענעז דערצעהלען וועגען דיין גערעכטינקייט צווישען די
מאַסעז פון פאַלק".

גאָט האָט געענטפערט משה'ן און נעזאַנט:

;איר האָב נעהערט דיין נעבעט, און איך על דיר ווייזען
מיינע ווענען פון משפּט. אָבער נאָר עטװאָס וועסטו זעהן,
ווייל אין גאַנצען קען קיין מענשעדדקינד ניט זעהן! עפען
אויף דיינע אוינען און קוק אויף די בילדער װאָס וועלען
זיך פאַר דיר שטעלען".

משה האָט די אוינען אויפגעהויבען און געזעהן א קליין
טייכע? אַונטער א באַרג. און לויטער װוי קריסטאַל. באַלד
האָט פשה דעוזעהן װי א קריענסימאַן רייטענדיג אויף אַ
פערד דערנעהנטערט זיד צום טייכעל. דער מאַן איז אַרונטער
פון פערד, האָט געטרונקען און האָט אויך געגעבען דעם פערד
צו טרינקען. אַזױ ווי ער האָט דאָס נעטאָהן איז אַרױסגעפאַלען
אַ בייטעל נעלט פון זיינע בנדים און ער האָט דאָס ניט בע-
מערקט, ער האָט זיך אויפנעזעצט אויפ'ן פערד און אַװעק-
נגעריטען.

נאָך אייניגע מינוטען איז נעקומען צום טייכעל אַ קליי-
נער איננעל, אַ פאסמוד, און ער האָט אַנגעטרונקען זיין

פון אַלע מדרשים 211

סטאַדע. ווען ער האָט שוין גענומען אַוװעקגעהן, האָט ער
דערזעהן דאָס בייטעל? געלט װאָס דער קריגסימאַן האָט פער-
לאָרען. ער האָט עס אויפגעהויבען פון דער ערך און בע-
האַלטען אין קעשענע אַריין. דאָס אינגע? האָט זיך מיט דער
מציאה זעהר דערפרעהט און אויסגעשריען: גהיינט דאַנק
איד דיר נאָט פאַר דעם נליק װאָס דו האָסט מיר בעשערט 1
איך װעל מעהר ניט צוריק נעהן צו מיין בעל הבית וועלכער
שלאַנט מיך יעדען טאָג מכות-רצח, נאָר זיך אומקערען אַהיים
צו כיין סמאַמען, און זי װועט פאַר דעם געלט סויפען א הויז
און אַ שטיקעל פעלד און מיר'ן וואוינען צוזאַמעןן"

אַזױ נאלד וי דאָס איננעל איז אַװעק פונ'ם טייך, האָט
משה נעועהן וי אַן אַלטער מאַן קומט אָן, ער איז געווען
מיעד און שוואַך פון דעם לאַנגען װועג און דער היץ און איז
נענאנגען סיט געבוינענע קניהען און אַן אייננעבויגענעם
רוקען, צוקומענדיג צום טייכעל האָט ער זיך אַוװועקגעזעצט
אויף דער ערד, האָט אַרױיסגענומען פון זיין זעקעל שטיקלעך
פערדאַרטע ברויט, זיי אייננעטונקען אין װואַסער און גענעסען
און נעטרונקען. האַבענדיג אָפּגעגעסען האָט ער זיך אַװעק-
געלעגט אויף דער ערד, אַװעקגעלענט דאָס זעקעל צוקאָפּענס
און איז איינגעשלאפען.

דער קריעגס-מאַן ווען ער איז שוין געווען אוועק פון טיי-
כע? אַ ווייטע שטרעלע, האָט גענומען זוכען אין זיינע
פליידער או; געזעהן צַז ער האָט ניט דאָס נעלר. ער האָט זיך
דערמאַנט אַז ער האָט זיך אַרונטערגעבויגען ביים טייכעל
טרינקען וואכעו, און ער האָט פּערשטאַנען אַז דאָרט האָט
דאָס נעלט געמווט אַרױספאַלען פון זיין קעשענע. ער איז
שנעל אַועלגעריטען סמיט'ן פערד צום טייכעל. ער איז צו-
געגאַנגען צו דעם אַלטען שלאָפענדען מאַן, און אויפגעוועקט
און געשריען :

גיב מיר אֶפּ כיין נעלט װאָס דו האָסט דאָ געפונען,
אויב דו ווילסט לעבעז?*

219 דער אוצר

דער אַלטער האָס א:יפגעװואַכט פון זיין געשמאַקען שלאָף
און געפרעגט פערווא נדערט: ,װאָס אין, װאָס שרייסטו?"

,מיין געלט וויל איר! --האָט יענער געענטפערט מיט
רציחה -- דו האַסט עס דצ געפונען און עס דיר צוגענומען!"

;איך האָב דיין געלט ניט געזעהן -- האָט דער אַלטער
מאַן געזאָגט---דו טראכסט אויף מיר אויס א בלבול|"

;עס איז דאַ אויכער דיר קיינער ניט געװוען!-- האָט
דער קריעגס"-מאַן געשריעז --דו האָסט געפונען מיין געלט
און עס בעהאַלטען. דעויבער זאָג איד דיר : גיב מיר אָפּ דאָס
נעלט אויב דיין ?ענען איז דיר טייערן"

די דאָזיגע ווערטער האָבען דעם אַלטען בייז געמאַכט,
און ער האָט דעם מאַן אויסגעזידעלט און זיך אויסגעדרעהט
אַוועקצונעהן. דער קריעגס-מאַן איז דאַן אין זיין גרויסער
רציחה איהם בעפאלעז אוז האָט איהם ערמאַרדעט.

ער האט געזוכט צין דעם טויטען זקן'ס קליידער, האָט
אויסגעליידיגט זיין זנלעל, ארומנעזוכט איבעראַל, און ווען
ער האָט זיין נעלט ניט געפונען, איז ער אַרױף אויף זיין
פערד און אַוװעקנעריטען.

ווען כשה האָט דאָס צונעזעהן האָט ער געשריען צו גאָט:

תא ואַט! איך האָב געדענקט אַז די בילדער ואס מיינע
אויגען וועלען זעהן וועלען מיר טרייסטען, און זיי האָבען
נאָך מיינע שמערצען און װעהטאָג שטאַרקער געמאַכט!
איך האָב דאָך נאָר װאָס געזעהן וי אַן אַלטער אונשולדינער
מענש שטאַרר:. מיט אַ טױט פון אַן אויסוואורף, און א
קליינער איננעל אין אין א סינוט רייך און גליקליךף
געווארען !"

און נאָט האָט געענטפערט משה'ן :

,הויב אויף דיינע אוינען און קוק אויף די שטאַפּלען
פוז דער לייטער וואָס שטעהט פאַר דיר. איך װעל דיר ארוים-
ברעננעז אויף יענעם שכאַפּעל, וואו קיין מענש אויסער דיר
איז נאָך ניט אַרויפועקומען. עס וועלען זיך עפענען דיינע

פון אַלע מדרשים 213

אויגען און דו װעסט זעהן אַז אַלע מיינע משפּטים זיינען
גערעכט 1"

משה איז ארויף אויפ'ן לייטער און ער האָט זיך גע-
שמעלט אויף דעם שטאַפּעל װאָס נאָט האָט איהם נעהייסען.

.עואָס זעהסטו סמשה??--- האָט נאָט נעפרעגט.

משה האָט געענטפערט :

,איך זעה אַ הינקענריגען פּױער און נעבען איהם אַ קליין
אינגעל,. און אַן אַלטער מאַן דערנעהנטערט ויך צו דעם
הינקענדיגע; פּוױער... ער בעפאַלט איהם פּלוצים, נעהמט צו
זיין געלט און ערמאַרדעט איהם... און דאָרט שטעהט א סאָל-
דאַט, ער זעהט-צו דעם מאָרד און נזלה, און עס ארט איהם
ניט .ר"

,האָסט ריכטינ געזעהן--האָט גאָט געזאָגט משה'ן--
און איצט הער זיך צו און איך על פֿאַר דיר קלאָר מאַכען
די וועגען פון מיין משפּט: דער אַלטער מאַן, וועלכער איז
ערמאַרדעט געװואָרען ביים טייכעל, איז דערזעלבער אַלטער
מאַז וועלכער האָט ערמאַרדעט דעם הינקענדינען פּױער און
צוגענומען זיין געלט, װאָס דו האַסט נאָר ואס געזעהן. און
דער סאַלדאַט וועלכער האָט איהם ערמאַרדעט, אין דער
זעלבער מאַן װאָס דו האָסט איהם געזעהן שטעהן פון דער
ווייטענס צוזעהענדיג דעם מאַרד און די גזלה און האָט זיך
ניט אָפּגערופען. דער דאָזיגער סאָלדאַט האָט געפונען דאָס
בייטעל נגעלט װאָס איז אַרױסגעפאַלען פון דער האַנט פון
דעם אַלטען רוצח ווען ער האט זיך געאיילט צו אַנטלױיפען
און ער האָט עס צוגענומען. און ווייל דאס געלט איז ניט זיין,
האָט ער עס פערלוירען ווען ער האָט אָנגעטרונקען זיין פערד
ביים טייך. דאָס פּאַסטוד-אינגע? האָט דאָס געלט נעפונען,
וויי? ער איז דער זוהן פון דעם הינקענדינען פּױער, און ער
האט גע"ירש'נט זיין פאָטער. און איצט מיין קנעכט משה!
זעה װוי גערעכט עס זיינען מיינע משפּטים! דער װאָס האָט
אומגעבראַכט א מענשען, האָט אַלֵיין זיין לעבען פּערלאָרען.

214 דער אוצר

און דער סאַלדאַט װאָס האָט ניט געװאַלט טויטען דעם זקן
וועז ער איז בעפאַלען דעם הינקענדיגען און איהם ערמאַרדעט
-- האָט איהם איצט געטויטעט ביים ברעג פון טייך. אויך
דאָס גע'גז?'טע געלט האָב איך איבערגעגעבען אין דער האַנט
פון דעם פּאַסטוך-איננגע?, ווייל ער איז דער איינציגער יורש
פון זיין פאָטער, און איהם קומט די ירושה }..*

ווען משה האָט דאָס געהערט האָט ער אויסגערופען :

,גערעכט ביסטו, נאָט, דו ביסט יושר און נערעכטיגקייט
און ביי דיר איז קיין עולה ניטאַ!*

ייט

104
די טויערען פון חסד

משה האָט געזאָגט צו גאָט :

פווייז מיר דיין רייכטום!*

,עפען דיינע אוינען -- האָט נאָט געזאָגט--און זעה!*

און ווען גאָט האָט דאָס געזאַגט, האָבען זיך געעפענט
טויערען פון גרויסער שטראַהלענדער ליכט.

.וועמעס זיינען די דאָזיגע טויערען? ---האָט משה גע"
פרענט. |

,פאַר די װאָס לערנען מיין תורה? -- האָט גאָט נע"
ענטפערט.

און יענע טוערען זיינען פּערשלאָסען געװאָרען און עס
האַבען זיך נגעעפענט די טויערען פון הילף און טרייסט.

און וועמעס זיינען די טויערען?"--האָט משה גע"
פדענט. י: |

;די װאָס האַָבען בטחון אין מיר ווען עס איז זיי
שלעכט" -- האָט גאָט געזאָגט.

פון אַלע מדרשים 218

און ד י טױערען האָבען זיך געשלאָסען און עס האבען
זיך געעפענט אַנדערע, וואָס האָבען פערבלענדעט משהיס
אוינען מיט זייער פּראַכט. ער האָט זיך איינגעקוקט און
געזעהז, אַז די טויערען זיינען פול מיט קרוינען, און אויף
יעדער קרוין זיינען אויסגעקריצט מיט נאָטיס פיננער די
ווערטער ;שם טוב", און משה האָט נעפרעגט :

פוועמעס זיינען די דאָזיגע וואונדערבארע קרוינען ?*

;זיי ווערען געגעבען -- האָט גאָט נעענטפערט -- צו די
װאָס טהוען צדקה און חסד, צו די װאָס שפּייזען יתומים און
זייערע ערציהער, און צו אלע מענשען װאָס העלפען און
שיצען דעם אַרימאן !"

ווען גאָט האָט געענדינט די דאַזינע רייד האָבען זיר יענע
טוערען פערשלאָסען און עס האָבען זיר געעפענט טויערען,
אויף וועלכע עס איז נעווען אויסנעקריצט .חסד חנם" (אומי
זיסטער חסד).

;און וועמעס זיינען די טויערען ?*-- האָט משה נעפרעגט
און גאָט האָט איהם נעענטפערט:

;די דאָזינע טויערען זיינען מיינע. אין מיין רחמנות
אויף מיינע בעשעפענישען און אין מיין מיטלייר מיט זיי, טהו
איך מיט זי א ו מ זיס ט ען ח ס ד, וייל װאָס קען
דער מענש געבען גאָט, און װאָס קען נאָט מון איהם
נעהמען ?...* |

4

=

105
קרח דער לץ

קרח איז געווען אַ גרויסער לץ. ער פלעגט צוזאַמענקליי-
בעז די אידען און פלעגט פאַר זיי אָפּשפּעטען פון משה רבינו

26 דער אוצר

און פון אהרן. װאָס פלעגט ער זאָנעןן ? ער פלענט דערצעהלען
אזאַ מעשה:

,אין מיין נאַכבאַרשאַפט האָט נעוואוינט אַן אַרימע
אלמנה מיט איהרע צוויי טעכטער די יתומות, און זי האָט
נעהאט א פעלד ואָס איז איהר געבליבען בירושה פון איהר
מאַזן. האָט זי געװואַלט דאָס פעלד בעאַרבײיטען. ווען זי האָט
אַנגעהויבען צו אַקערען איז געקומען משה און האָט צו איהר
געזאגט :

,--זאָלסט ניט אַרבײטען מיט אַ פערד און אַן אָקס
צוזאַמען.

,ווען זי האָט זיך נגענומען צו זייהען, איז געקומען משה
און האָט צו איהר געזאָגט :

,--אויף דיין פעלד זאָלסטו ניט זייהען כלאים.

עווען עס איז געקומען די צייט פון שניידען די תבואה
און מאַכען נאַרבען, איז משה ווידער געקומען און געזאַנט:

.--דו דאַרפסט לאַזען לקט, שכחה און פּאה פאַר די
אַרעמע לייט.

,ווען די אלמנה האָט זיך גענומען גרייטען צו דרעשען
די תבואה, האָט משה איהר אַנגעזאַנט:

.--גיב תרומה, מעשר ראשון און מעשר שני.

,די אַרעמע פרוי האָט די אַלע בעפעהלען אָנגענומען
אויף זיר מיט גוטען און האָט משה'ן גענעבען אַלעס װאָס ער
האָט געפאַדערט. אָבער זעהענדיג אַז זי האָט גאָרניט פון
איהר פעלד, האָט זי דאָס פעלד פערקויפט און פאַר דעם געלר
געקויפט אַ פּאַר שעפּסען. אויף די שעפּסען האָט זי געלייגט
גרויסע האַפענוננען. פון זייער װאָ?ל װועט זי האָבען קליידער
און פון די קליינע שעפּסעלעך ואָס זיי וועלען געבוירען
וועט זי האָבען פלייש צו עסען.

תווי נאָר די שעפּסען האָבען געבוירען, איז געקומען אהרן
הכהז און געפאדערט די בכורות. ווייל אַזױ האָט משה בעפוי-
לען אַז אַלע ערשטלינגע געהערען צום כהן.

פון אַלע מדרשים 27

די אלמנה האָט געטאָלנט דעם דין און האָט איהם אַװעקי
געגעבען די ערשטלינגע.

,שפּעטער איז געקומען די צייט פון שערען די שעפּסען.
איז ווידער געקומען אהרן און האָט געפאָדערט ראשית הנה -
רי ערשטע וואל װאָס מען שערט, ווייל דאָס געהער אויך צום

כַּהז.
,דאַ איזן שוין די אלמנה אַרױס פון געדולד און האָט

אויסגערופען :

;--איד נעהם און שעכט זיי, עס זיי אויף, און אַ סוה!

וי נאָר זי האָט די שעפּסען געקוילעט, איז אהרן געקומען
און געפאַדערט :

,---לויט דעם דין קומט מיר די האַלז, די באַקען און
דער מאַנען.

;--וואָס ?--האָט די אלמנה ווידער אויפגערופען--איך
ביו נאד אלזץ ניט פּטור געװאָרען פון איהם? אוב אַזויי
איז מיר ניט, דיר ניט. איך לייג אויף די פלייש אַ חרם !

,---אויב אַ חרם האָט אהרן געזאָגט--דאַן קומט עס מיר
אין נאַנצען, ווייל אזוי איז דער דין, אַז א איד איז עפּעם
מחרים קומט עס דעם כהן.

,האט ער צוגענומען די געקוילעטע שעפּסען אין גאַנצען
און איז אַװעקגענאַנגען, איבערלאָזענדיג די אלמנה אַ ווייי
נענדינע. נו פרעג איך אייך, איז דאָס רעכט אַזױ?"

יט

106
גוטע קינדער פון א שלעכטען טאַטען

ווען משה איז געקומען צו קרחין מיט איהם ריידען ווע"
נגען שלום, און עס האַבען איהם געזעהן קרח'ס דריי זיהן,
האָבען זיי אַרונטערגעלאָזט די קעפּ און געזאָגט איינער צום

צווייטען :

218 דער אוצר

װאָס זאַלען מיר דאָ טאָהן? זאַלען מיר אויפשטעהן
פאר משהין װעט דאָס פערדריסען אונזער פאָטער, און ער
וװועט זיך דערפון זעהר קרענקען, און מיר האָבען דאָך נע-
הערט נאָט'ס געבאָט, ככבוד צו האַלטען פאָטער און מוטער...
זאָלען מיר פאַר איהם ניט אויפשטעהן -- וװועט דאָס געפעלען
ווערען אין נאָט'ס אוינען, וועלכער האָט אונז געבאָטען אוים-
צושטעהן פאַר אַן עלטערען מענשען און איהם אָבנעבען
כבור?"

און איינער פון זיי האָט געענטפערט :

,מיינע ברידער} לאָמִיר אויפשטעהן פאַר דעם מענ-
שען, וועלכער קומט צונונסטען שלום, און לאָמיר דאָס מאָל
ניט אַכטען אונזער פאָטער, וועלכער העצט צו מחלוקת צווי-
שען פאלק !*

און גאָט האָט געזאָגט :

.דערפאר וואָס ביי די קינדער פון קרח איז טייער דער
שלום, װעל? איך זיי בענשען מיט שלום, און ווען קרח וועט
שטאַרבען, וועלען זיינען קינדער ניט שטאַרבען!"

יט

107
העכער און העכער

ווען די טעכטער פון צלפחד האָבען געהערט פון משהיס
בעפעהל, איינצוטיילען דאָס לאַנד צווישען די אידישע
שבטים, האָבען זיי געזאַנט איינע צו דער צווייטער:

,לאָמִיר אַװעק צו משהן און איהם פרענען: ,פאר
װאָס זאָל דער נאַמען פון אונזער פאָטער אױיסנעלאָזען ווע"
רען פון דער משפּחה דערפאר װאָס ער האָט קיין זיהן ניט
נעהאט-- ניב אונז א נחלה צווישען די ברידער פון אונזער
פאָטער!"

פון אַלע מדרשים 219

איינע האָט זיך אָבגערופען :

,מיר דאַרפען ניט געהן באַלד צוֹ משה'ן; לאָמִיר נעהן
ערשט צו די אויפזעהער פון די צעהנדליגע גרופּעס, און אויב
דאָס װועט פאַר זיי זיין שווער צו בעשליסען, וועלען זיי אונז
אָבשיקען צו די אויפזעהער פון די פופצינער נרופּעס, און
אויב אויך זיי וועלען ניט קענען בעשליסען, וועלען מיר קומען
צו די אויפזעהער פון די הונדערטערגרופּעס."

דען אזוי זיינען די אויפזעהער געווען איינגעאָררענט:
שרי-עשרות, שרייחמשים, שרי-מאות און שרי-אלפים.

די טעכטער פון צלפחד האָבען אזוי געטאָהן און זיי
זיינען נעקומען צו די אויפזעהער פון די ,צעהנדלינע" און
פאַר זיי פאַרנעלענט זייער טענה. די אויפזעהער האָבען
זיי געענטפערט:

,;דאָס איז א משפּט ווענען נחלה. נעהט צו די אוימזע-
הער פון די ,, פופצינער", וועלכע זיינען פערשטענדינער פון
אונז!"

די טעכטער פון צלפחד זיינען נעקומען צו די אויפזעהער
פון די ,פופצינער" און זיי האָבען געזאָגט :

,אונזער פאָטער איז געשטאַרבען ניט איבערלאָזענדינ
זיהן, און מיר ווילען א נחלה צווישען די ברידער פון אונזער
פאַטער!"

די אויפזעהער האָבען געזאָנגט איינער צום צווייטען:
,דערפאר װאָס די אויפזעהער פון די ,צעהנדלינע" האַָ-
בען אונז ארויסגעוויזען כבוד, לאַמיר זשע אויך ניט פער"י
נעסען, אַז עס זיינען פאראן העכערע פון אונז, און לַאָמיר
אָנשיקען די מיידלעך צו די אויפזעהער פון די , הונדערטער".

און די טעכטער פון צלפחר זיינען געקומען צוֹ די אוים-
זעהער פון די ,הונדערטער" און דערצעהלט, אַז די ערשטע
און די צווייטע האָבען זיי אָבנעשיקט צו די העכערע בעאַמטע,

220 דער אוצר

און זיי ווילען זייער ענטשיידונג. די אויפזעהער פון די
הונדערטער האַבען געואָגט :

,די אויפזעהער פון די ,פופציגער" האָבען אונז בכבור
געהאלטען, דאַרף דער כבור פון די ,טויזענדער"-אויפזעהער
ביי אונז נאָר גרעסער זיין --- מיר קענען די זאַך ניט בעשלי-
סען. נעהט צו די אויפזעהער פון די ,טויזענדער"!"

ווען די טעכטער פון צלפחד זיינען געקומען צו די אויפי
זעהער פון ,טויזענדער" און זיי וועגען אַלץ דערצעהלט,
האָבען יענע נעזאָגט:

,ניט דערפאר װאָס זיי ווייסען ניט דעם פּסק האָבען די
אויפזעהער פון .הונדערטע" געשיקט די מיידלעך צו אונז,
נאָר אויס כבוד און רעספּעקט צו אונז--דערפאר לאָמיר
אויך נעהן אין זייער וועג און לאָמִיר אַבשיקען די מיידלאך
צו די נשיאים".

ווען די טעכטער פון צלפחד זיינען געקומען צו די
נשיאים און פאַרנעלענט זייער טענה, האָבען די נשיאים
נעענטפערט :

;עס איז ניטאַ אַזא קלוגער און פערשטענדינער װוי משה
כבן עמרם, נעהט צו איהם און ער װועט ערפילען אייער פער"
לאַננ!"

ווען זיי זיינען נעקומען צו משהן, האָט מחלה נע-
זאָגט :

.אונזער פאָטער איז געשטאַרבען אין מדבר!"

און נועה האָט זיך אָבגערופען :

און ער איז ניט געווען צווישען די װאָס האָבען זיר
נעבונטעוועט גענען גאָט אין קרח'ס באַנדע!"

און חנלה האָט געזאַנט:
,ער איז געשטאַרבען פאַר זיין זינד -- ער האָט צונויפֿי

געקליבען האָלְץ אין שבת !*

פון אַלע מדרשים 221

;און קיין זיהן האָט ער ניט געלאַזט!*"---האָט זיך מלכה
אַבנערופען.

,און פאַר װאָס זאָל אונזער פאָטער'ס נאַמען אויסגע-
שלאַסען ווערען פון דער משפּחה?"---האָט תרצה זיך נע"
בייזערט.

משה האָט נעזאַנט:

.פאַר װאָס האָט איהר ניט נעבראכט אייער משפּט פאַר
די עלטסטע פון פאָלק?*

,מיר האַבען יא געבראכט אונזער משפּט פאַר זיי--
האָבען צלפחדיס טעכטער נעענטפערט--און אויך ביי די
נשיאים זיינען מיר נעווען, און זיי האָבען אונז אָבנעשיקט
צו דיר.*

משה האָט זיך נעטראַכט: דערפאר ואָס די עלטסטע
פון פאָלק האָבען אַזױ געהאנדעלט אויס כבוד פון איינעם
צום צווייטען און ווייזענדיג אז עס זיינען דאַ העכערע, װעל
איך זיי אויך בכבוד האַלטען און זיי צייגען, אַן עס איז
פאַראַן אַ העכערער אויך פון מיר!

און משה האָט געבראכט דעם משפּט פון צלפחריס טעב"
טער פאַר גאָט.